بهبود فضای کسب و کار و رفع موانع و قوانین مزاحم یکی از محورهای سخنان مهم رهبر معظم انقلاب است که آبان ماه امسال در جمع تولیدکنندگان، کارآفرینان و فعالان اقتصادی بر آن تاکید و ایشان دستگاه‌های حکومتی را مکلف کردند که با جدیت، به دنبال بهبود محیط کسب و کار و برطرف کردن قوانین مزاحم و اصلاح عملکردهای غلط باشند تا محیط مساعد تولید در کشور به‌وجود آید.
حضرت آیت الله خامنه‌ای تأکید کردند: باید قوانین مربوط به مسائل مالی، پولی، بانکی، گمرکی، بودجه و تأمین اجتماعی به نفع تولید تغییر پیدا کنند و عرصه برای واردات و سفته بازی بسیار تنگ شود.
از همین رو خبرگزاری جمهوری اسلامی استان خراسان جنوبی با برگزاری میزگردی به بررسی وضعیت محیط کسب و کار در استان و ارایه راهکارهایی برای بهبود این فضا پرداخته است.
عباس جرجانی مدیرکل دفتر جذب و حمایت از سرمایه‌گذاری استانداری خراسان جنوبی، علیرضا خامه‌زر عضو هیات رییسه اتاق بازرگانی، صنایع و معادن و کشاورزی بیرجند، مهدی پارسا معاون امور صنایع سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی و علی سعیدی عضو هیأت علمی گروه آموزشی مهندسی مکانیک دانشگاه بیرجند و رییس گروه کارآفرینی و ارتباط با صنعت دانشگاه بیرجند شرکت‌کنندگان در این میزگرد بودند که در خصوص وضعیت فضای کسب و کار استان در حوزه‌های مختلف، نقاط قوت و ضعف و راهکارهایی برای بهبود این فضا سخن گفتند.
آشنا نبودن بخش خصوصی با برخی از قوانین، ریسک پذیری پایین مردم در ورود به بازار کسب و کار و لزوم ارتباط بیشتر دانشگاه با صنعت از جمله محورهایی بود که در این میزگرد مورد بررسی قرار گرفت.
تقویت فرهنگ سرمایه گذاری لازمه بهبود فضای کسب و کار
مدیرکل دفتر جذب و حمایت از سرمایه‌گذاری استانداری خراسان جنوبی با این اعتقاد که وابستگی بخش خصوصی به بخش دولتی مهمترین مشکل در فضای کسب و کار استان است گفت: این وابستگی در تقاضاهای مستمر بخش خصوصی برای دریافت تسهیلات نمود پیدا می‌کند در صورتی که جهان اقتصاد نشان داده که باید بخش خصوصی، دولتی‌ها را با خود همراه کند.
عباس جرجانی همچنین معتقد است که باید برای قوی تر شدن فضای کسب و کار روی فرهنگ مردم در سرمایه‌گذاری بیشتر کار شود تا تولید همچون دیگر استان‌ها تبدیل به فرهنگ شود که راهکار آن افزایش ریسک پذیری است.
وی با بیان اینکه توقعات بخش دولتی و خصوصی باید مشخص شود تصریح کرد: یکی از توقعات بخش خصوصی در استان معمولا مشکلات مالیاتی است که بخش بیشتر آن هم به نبود آگاهی از قوانین بر می‌گردد.
مدیرکل دفتر جذب و حمایت از سرمایه گذاری استانداری خراسان جنوبی برگزاری دوره‌های آموزشی برای ایجاد چنین آگاهی‌هایی را یادآور شد و افزود: هر سال چنین دوره‌هایی برگزار می‌شود اما به جای امور مالی، راننده لیفتراک شرکت می‌کند.
وی راهکار اصلی را ایجاد حساسیت بیشتر بین صاحبان صنایع و تولیدکنندگان دانست و گفت: داشتن دفاتر که میزان فروش و سود و زیان واحدها در آن مشخص باشد مهمترین موضوع در مباحث مالیاتی است که اغلب این واحدها به این موضوع توجه ندارند.
جرجانی ادامه داد: حتی اگر فروش واحدی صفر باشد باز هم باید دفاتر خود را به صورت شفاف ارایه دهد زیرا قوانین معافیت از مالیات در این مواقع بسیار کارساز بوده اما اگر دفتری ارایه شود مالیات علی‌الراس محاسبه می‌شود.
شرکت های حسابرسی قوی فعال شود
وی گفت: راهنمایی صحیح از سوی کارشناسان مربوطه نیز در این مواقع شاید ضعفی در استان باشد که نیاز به توجه بیشتر دارد با این وجود اگر شرکت‌های حسابرسی قوی در خراسان جنوبی فعال شود بسیاری از مشکلات حوزه مالیات بین واحدهای تولیدی رفع خواهد شد.
مدیرکل دفتر جذب و حمایت از سرمایه‌گذاری استانداری خراسان جنوبی، استفاده از حسابدار داخلی را معضل دیگر بین کارآفرینان دانست که باعث می‌شود نحوه نوشتن دفتر با قوانین امور مالیاتی جور نباشد و در مراحل بعد باعث ایجاد مشکل خواهد شد.
وی با تاکید بر همراهی بیشتر از سوی بخش خصوصی در آموزش قوانین اظهار داشت: بخش خصوصی باید دولتی‌ها را راغب کند تا با همدلی و همراهی بتوان مشکلات را حل کرد.
جرجانی برپایی نمایشگاه‌های داخلی و خارجی را پایه بازاریابی دانست و افزود: برای برخی واحدها حتی بازاریابی هم کرده‌ایم اما باز هم توقعات روز به روز بیشتر می‌شود و میزان بدهی تسهیلات افزایش می یابد.
وی با انتقاد از استقبال نکردن کارآفرینان از شرکت در نمایشگاه‌ها گفت: این در حالی است که استان‌های دیگر از این فرصت‌ها به بهترین شکل استفاده می‌کنند و آن را سرمایه‌گذاری برای کسب و کارهای خود می‌دانند.
مدیرکل دفتر جذب و حمایت از سرمایه گذاری استانداری خراسان جنوبی طولانی شدن روند پاسخ استعلام‌ها را موضوعی مطرح کرد که در برخی مواقع برای بخش خصوصی مشکل ساز شده است و اضافه کرد: اکنون سامانه سپاس راه‌اندازی شده که همه مراحل صدور مجوز و پاسخ به استعلام‌ها در آن مشخص شده و در صورتی که تمام مدارک کامل باشد در مدت ۲۱ روز می‌توانیم جواز تاسیس واحد تولیدی را صادر کنیم این در حالی بود که قبلا این روال حدود سه یا ۶ ماه طول می‌کشید.
وی با بیان اینکه سامانه سپاس همچون داشبرد مدیریتی طوری طراحی شده که شخص استاندار نیز به وضوح مراحل صدور استعلام را می‌تواند رصد کند گفت: با وجود همه زمینه‌های خوبی که الان در حوزه کسب و کار فراهم شده اما ریسک مردم در ورود به این فضا پایین است و همچنان تمایل دارند که سرمایه‌ها را در حساب‌های بلند مدت سپرده گذاری کنند.
بازاریابی اصل مهم در رونق کسب و کار
عضو هیات رییسه اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی بیرجند در این میزگرد بازاریابی را یک اصل مهم در رونق کسب و کار دانست و اظهار داشت: در بخش زیرساخت شاید مشکلات به اندازه توان استان حل شده و معمولا واحدهای کسب و کار در بخش تولید و صنعت تا زمانی که به بهره‌برداری برسد حمایت شده‌اند، ولی در بخش بازاریابی رها می‌شود.
علیرضا خامه زر گفت: تولید رو دست مانده در استان نداریم ولی بخش خصوصی نتوانسته همگام با تحولات روز نیازسنجی در بازارهای همسایه را انجام دهد لذا بخشی از مشکلات به بخش خصوصی نیز برمی‌گردد.
وی با اعتقاد به این که همه مشکلات را نمی‌توان به قوانین گره زد؛ مسایل بانکی، بیمه و امور مالیاتی را از دیگر مشکلات کسب و کار در استان برشمرد و گفت: این مشکلات نیز به دلیل نقص قانون نیست بلکه مشکل از نحوه اجرای قوانین بوده و فضای کسب و کار استان با تکنولوژی به روز نشده است.
این فعال بخش خصوصی افزود: خراسان جنوبی از حیث محصولات استراتژیک کشاورزی مثل زرشک، زعفران و عناب غنی است اما در حوزه صنعت چند مورد معدود صنایع شاخص داریم.
خامه زر گفت: در حوزه گردشگری از استان‌های جذاب هستیم و در حوزه معدن، بازرگانی و خدمات صادرات و واردات مرز رسمی خراسان جنوبی یک امتیاز محسوب می‌شود.
وی با بیان اینکه خراسان جنوبی از لحاظ داشته‌ها جزو استان‌های برخوردار است اظهار داشت: با وجود همه پتانسیل‌های شناخته شده اما تلفیقی از عملکرد بخش خصوصی و دولتی در حوزه کسب و کار استان موفق نبوده و باید به دنبال چرایی آن باشیم.
این فعال حوزه تولید و صادرات گفت: از آنجا که در همه زمینه‌ها استان جایگاه مناسبی ندارد، در حوزه کسب و کار نمی‌توان همه عوامل را به بخش دولتی ربط داد.
وی یادآور شد: البته باید محافظه کاری، مطالبه‌گری نبودن بخش خصوصی و بیان معقول خواسته‌ها از بخش دولتی نیز به مشکلات موجود اضافه شود.
وی، جبر جغرافیایی استان و خشکسالی‌های ۲۰ ساله را در ضعیف‌تر شدن خراسان جنوبی موثر دانست و گفت: فاصله از مرکز کشور و سایر استان‌ها عواملی است که فضای کسب و کار استان را از جایگاه مطلوب دور کرده است.
خامه زر با این وجود به تلاش‌هایی اشاره کرد که در بخش دولتی و خصوصی با هدف توسعه استان دنبال شده است و افزود: برخی مشکلات موجود در فضای کسب و کار با قونین ملی گره می‌خورد به طور مثال زمانی بازارچه‌های یزدان، میل ۷۸ و گلورده از بازارچه‌های مطرح صادرات بود و حتی بیلان کاری این مرزها از مرز رسمی غرب کشور نیز بیشتر بود اما برخی عوامل که استان هیچ دخلی در آن نداشته بر معاملات مرزی اثر گذاشته که باعث افت صادرات به افغانستان شده است.
عضو هیات رییسه اتاق بازرگانی، صنایع و معادن و کشاورزی بیرجند مرز مشترک با کشور افغانستان را مزیتی دانست که می‌تواند نگاه صنعتی را در استان تغییر و بر صادرات تمرکز ایجاد کند.
وی افزود: اما علیرغم همه فرصت‌های مرزی با محدودیت‌ها و مشکلات ارزی آسیب بیشتری از سایر نقاط کشور پذیرفته‌ایم و برخی مسایل از اختیار مسؤولان استان خارج است.
۴ درصد واحدهای تولیدی خراسان جنوبی صنایع بزرگ هستند
معاون امور صنایع سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی نیز گفت: فقط چهار درصد واحدهای تولیدی استان صنایع بزرگ هستند با این وجود از لحاظ معدنی استانی کاملا غنی هستیم که گواه آن ۳۶ نوع ماده معدنی بوده که ۳۰.۷ میلیارد تن در استان ذخیره آن است.
مهدی پارسا افزود: علیرغم اینکه خراسان جنوبی ۱۰ درصد کل مساحت و یک درصد جمعیت کشور را دارا است اما سهم آن در تولید و سرمایه‌گذاری کشور کمتر از نیم درصد است.
وی با بیان اینکه خراسان جنوبی از لحاظ توسعه صنعتی در رده‌های آخر قرار گرفته و نمی‌توان نام آن را استان صنعتی نهاد افزود: از ۶۰۰ واحد صنعتی ۹۶ درصد آن بنگاه‌های کوچک بوده که در برابر تهدیدات فضای کسب و کار آسیب پذیری بسیار بالایی دارند.
معاون امور صنایع سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی با بیان اینکه اینکه استراتژیک توسعه صنعتی استان بر پایه استقرار صنایع معدنی استوار است، ورود دولت برای ایجاد صنایع بزرگ و مادر تخصصی در استان را یادآور شد و گفت: هدف از ورود سازمان‌های توسعه‌ای وابسته به دولت این است که زمینه برای بخش خصوصی در صنایع دستی فراهم شود.
وی اضافه کرد: تامین زیرساخت‌های مورد نیاز صنایع و طرح‌های استحصال طلا در استان از جمله اقداماتی بوده که سازمان ایمیدرو در خراسان جنوبی برای آن ورود پیدا کرده است.
پارسا افزود: تکمیل زنجیره تولید صنایع موجود بر پایه پتانسیل‌های معدنی از سیاست‌های دیگری است که در استان دنبال می‌شود که برای تامین زیرساخت‌ها نیز پیگیری‌های خوبی انجام شده است.
وی اظهار داشت: سیاست‌های صنعتی آینده نیز تثبیت اشتغال را در پی خواهد داشت که همواره با برگزاری کارگروه‌های تسهیل و رفع موانع تولید به مشکلات واحدهای تولیدی در آن پرداخته می‌شود.
به روزرسانی کسب و کار و تاخیر در فرسودگی
معاون امور صنایع سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی گفت: توجه خاص شخص استاندار به موضوع سرمایه گذاری و جذب آن زمینه خوبی را برای ارتباط با بخش خصوصی فراهم کرده که منجر به رصد مشکلات تولید شده است.
وی با این اعتقاد که واحد تولیدی بعد از شکل گیری، تکامل و بلوغ روزی به فرسودگی خواهد رسید و ممکن است از چرخه خارج شود گفت: مدیر یک واحد تولیدی برای اینکه از فضای کسب و کار خارج نشود باید به دنبال نوآوری، خلاقیت، اجرای طرح های توسعه و بازاریابی باشد تا زمان خروج از چرخه تولید به تاخیر افتد.
پارسا با تاکید بر اینکه ۸۰ درصد مسایل و مشکلات واحدهای تولیدی درون بنگاهی است افزود: ۲۰ درصد مسایلی که به تهدیدات فضای کسب و کار برمی‌گردد همواره در کارگروه تسهیل و رفع موانع تولید پیگیری می‌شود.
وی با اشاره به رویکرد استاندار خراسان جنوبی برای بازدید میدانی از واحدهای تولیدی و برگزاری جلسات کارگروه تسهیل و رفع موانع تولید در این واحدها گفت: امسال ۶ بازدید براساس رشته فعالیت واحدهای تولیدی در شهرک صنعتی بیرجند انجام شد تا صاحبان صنایع با اشتراک منابع و استفاده از تجربیات موفق یکدیگر به هم کمک کنند.
ارتباط با بخش خصوصی بیشتر شده است
معاون امور صنایع سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی به تحرک ایجاد شده در اتاق بازرگانی استان اشاره کرد و افزود: ارتباط با بخش خصوصی توسط اتاق بازرگانی بیشتر شده و کمیسیون فضای کسب و کار و اصل ۴۴ امسال فعالیت بیشتری در اتاق داشته است.
وی گفت: امسال وزارت صمت ارایه هرگونه خدمات را به خانه صنعت و معدن تفویض اختیار کرده و خراسان جنوبی جزو ۱۲ استانی است که خانه صنعت و معدن ندارد و تلاش می‌کنیم در آینده نزدیک این مهم محقق شود.
پارسا اظهار داشت: با قوی شدن تشکل‌های بخش خصوصی سازمان‌های حاکمیتی می‌توانند به دنبال تدوین راهبرد و استراتژی باشند.
وی با اعتقاد راسخ به این موضوع که هیچ گونه سخت‌گیری نسبت به قوانین در خراسان جنوبی وجود ندارد گفت: در حال حاضر تمام مدیران نسبت به مسایل حوزه تولید حساس شده‌اند و آن بخشی که واحدها با قوانین مشکل دارند به خاطر آشنایی نبودن آنها با حقوق قانونی است.
تصمیمات در بدنه کارشناسی توقف دارد
اما نایب رییس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی بیرجند در این خصوص گفت: البته فضا به این شکلی که ترسیم شده نیست زیرا با وجود تصمیمات سطح کلان مدیریت استان باید الان مشکلی وجود نمی‌داشت یا مشکلات به حداقل می‌رسید.
علیرضا خامه زر افزود: به نظر می‌رسد تصمیمات در کلان استان خوب گرفته می‌شود و تا حوزه معاونت‌ها هم خوب است اما به بدنه کارشناسی که می رسد فضای سنگینی امور را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
وی عنوان کرد: برخی تصمیم‌ها حتی از سطح وزارتخانه به مدیران استانی تفویض اختیار شده و واقعا دلیلی وجود ندارد که اجرایی نشود و ارباب رجوع مجبور باشد به تهران مراجعه کند با این حال بخش خصوصی راهی ندارد جز اینکه مثبت فکر کند.
این فعال بخش خصوصی یکی راهکار را در این دانست که بخش دولتی دوام و بقای خود را در بخش خصوصی ببیند و اگر چنین باشد بخش کارشناسی باید این ترس را احساس کند که اگر تولید استان از سطحی مشخص پایین تر شود ممکن است در تعدیل نیروی بخش دولتی هم اثرگذار باشد لذا آن زمان همکاری‌ها بیشتر خواهد شد.
وی گفت: در شرایط موجود که فشار حداکثری بر کشور وارد شده وزنه به نفع بخش دولتی سنگین تر است اما باید بخش خصوصی با نگاه مثبت به آینده تلاش کند هر سال رشد بیلان کاری افزایش یابد.
خامه زر در بخش دیگری از سخنانش نقش دانشگاه را برای ورود نیروی متخصص به عرصه تولید با اهمیت دانست و گفت: این را از آمار دانشجویان غیربومی در دانشگاه بیرجند می‌توان فهمید و اینکه در استان ما همواره دانشجویان به این فکر هستند که مدرک گرفته و به دنبال شغل دولتی باشند در حالی که برخی از روستاهای کشور جوانان با ورود به بازار اشتغال موفقیت‌های چشمگیری داشته‌اند.
وی عنوان کرد: دانشگاه باید در تربیت نیروی علمی با بخش خصوصی ارتباط بیشتری برقرار کند و برخی از رشته‌ها را به صورتی میدانی تدریس کنند.
ماموریت دانشگاه به ارتباط قوی با جامعه و صنعت
عضو هیأت علمی گروه آموزشی مهندسی مکانیک دانشگاه بیرجند نیز گفت: ماموریت دانشگاه‌ها در سال‌های اخیر عوض شده و به دنبال اثربخشی بیشتر در جامعه هستند که صنعت نیز در این مهم مستثنی نیست.
علی سعیدی با اشاره به شاخص‌های بهبود فضای کسب و کار افزود: دانشگاه در بخش مهارتی باید آموزش‌های تخصصی را در اختیار رشته‌ها قرار دهد که با سیستم فعلی دانشگاه بیرجند دانشجویان در ۲ سطح صلاحیت‌های حرفه‌ای قرار می‌گیرند.
وی الزام وزارت علوم برای اساتید که به دنبال مطالعه ارتباط با صنعت باشند را یادآور شد و گفت: این فرصت خوبی است که به اجبار ایجاد شده و اساتید می توانند بیشتر در جامعه صنعتی و تولیدی حضور داشته باشند.
رییس گروه کارآفرینی و ارتباط با صنعت دانشگاه بیرجند بیان کرد: با وجود ۷۰۰ متخصص در خراسان جنوبی نسبت جمعیت به این افراد متخصص بی‌بدیل است و بهترین راه برای حل مشکلات استفاده از توان متخصصان خواهد بود.
وی از آمادگی بخش دانشگاهی برای برگزاری دوره‌های علمی ورود به کسب و کار در راستای تولید خبر داد و گفت: از طرفی باید یک برنامه جامع و شفاف برای راهنمایی فردی که تصمیم گرفته وارد فضای کسب و کار شود معرفی کرد تا افراد به راحتی از مراحل مشخص عبور کنند.
راه‌های ساده برای برند شدن
این استاد دانشگاه شفافیت را در حل مشکلات مهم دانست و اظهار داشت: وقتی توقعات دستگاه‌های اجرایی و نظارتی از کارآفرین مشخص باشد قطعا تفسیر مدیریتی متنوع نخواهد بود و بسیاری از شبهه‌ها حل می‌شود.
وی به پیشینه تجارت در خراسان جنوبی اشاره کرد و گفت: راه‌های بسیاری ساده‌ای در این استان وجود دارد که می‌توان آن را برای برند شدن در پیش گرفت .
سعیدی اضافه کرد: مهمترین وظیفه دانشگاه اجرای راه حل‌هایی است که منجر به حل مشکلات موجود شده و دانشجویان بعد از فارغ التحصیل در بند آن گرفتار نشوند.
وی گفت: دستگاه‌های متولی که می‌توانند آینده صنعتی استان را پیش بینی کنند باید از توان علمی دانشگاه بهره برده و در تربیت نیروی متخصص از هم اکنون به فکر باشند.
عضو هیأت علمی گروه آموزشی مهندسی مکانیک دانشگاه بیرجند یادآور شد: از طرفی در بین دانشجویان امیدی زنده خواهد شد که در همان زمان تحصیل به فکر ایجاد خرده اقتصاد برای زندگی خود باشند.
وی در عین حال اعتقاد دارد که وابسته شدن به وام می‌تواند برای شروع به کسب و کار مضرر بوده و باید این نکات ساده به متقاضیان ارایه شود.
سعیدی با اشاره به ورود دانشگاه بیرجند برای ایجاد زیست بوم کارآفرینی بیان کرد: در این زیست بوم چند مرحله وجود دارد که دانشجویان در سه پله از استاد شاگردی شروع و به کارآفرینی می‌رسند.
وی اظهار داشت: ارتباط دانشگاه با بنیاد برکت و صندوق نوآوری پارک علم و فناوری در این زیست بوم کارآفرینی تاکنون منجر به راه اندازی ۱۷ واحد شده است.
عضو هیأت علمی گروه آموزشی مهندسی مکانیک دانشگاه بیرجند وجود برخی مشکلات بروکراسی در ورود فارغ التحصیلان به فضای کسب و کار را یادآور شد و گفت: این مساله از آن رو است که در استان تشکل برای تسهیل گری نداریم در حالی که شهرهای بزرگ بروکرها این موارد را حل می‌کنند.
وی گفت: با این حال نباید کاسبان فضای کسب و کار منتظر حل مشکلات اداری شوند بلکه با شکست موانع راه خود را ادامه دهند.