رقم جدید برنج طارم که به یاد شهید هسته ای مصطفی روشن " طارم روشن " نام گذاری شده ، پس از ۹ سال کار پر زحمت و شبانه روزی محققان با هدف خودکفایی در شرایط اقتصاد مقاومتی به دست آمد. این رقم که با همکاری سازمان انرژی اتمی و با استفاده از پرتوتابی و اشعه گاما به ثمر رسید ، سال ۹۶ به صورت رسمی معرفی شد و در سال زراعی گذشته ۳۵ هکتار از زمین های کشاورزی استان زیر کشت این رقم قرار گرفت.
افزایش عملکرد ، زودرسی ، کیفیت مطلوب همراه با عطر و طعم طارم از جمله ویژگی های رقم روشن است ضمن این که در برابر بیماری بلاست و کرم ساقه خوار به عنوان مهمترین آفت و بیماری هم مقاومت بالایی دارد و به عبارتی واکسینه است.
به گفته کارشناسان و مسئولان ، نوید خودکفایی با توسعه کشت رقم روشن به راحتی قابل لمس است و در واقع پاره کردن حلقه وابستگی و بندگی به واردات برنج به ترغیب کشاورزان برای کشت این رقم وابسته است و تنها راه متمایل کردن کشاورزان هم اطمینان خاطر دادن به آنها برای بازرگانی و فروش این محصول بستگی دارد.
ذکر این نکته نیز مهم است که برنامه وزارت جهاد کشاورزی برای رسیدن به خوداتکایی برنج اختصاصی کردن کاشت برنج در کشور فقط در استان های مازندران و گیلان است و دلیل اجرای این سیاست نیز وجود منابع آب برای تولید برنج به عنوان محصول آب بر در این دو استان شمالی کشور در مقایسه با سایر استان ها عنوان شده است.
طبق برنامه راهبردی برای خوداتکایی کشور به محصول برنج داخلی بر محور بالا بردن بهره وری مصرف آب و افزایش بازده تولید در سطح است تا با اجرایی شدن برنامه این وزارتخانه استان های مازندران و گیلان بتوانند نیاز کشور به برنج را بدون اتکاء به واردات تامین کنند.
بر اساس طرح خوداتکایی برنج ،سطح زیر کشت ارقام پر محصول در ۲ استان مازندران و گیلان باید به ۲۵۵ هزار هکتار افزایش یابد در حالی که هم اکنون در کمتر از ۱۲۰ هزار هکتار از اراضی شالیزاری برنج رقم پر محصول کشت می شود.
خود اتکایی برنج همچنین با اجرای طرح آبیاری تناوبی و تجهیز و نوسازی ۲۷۵ هزار هکتار از شالیزارهای شمال نیز مورد تاکید است ، اما این طرح ها همچنان با کندی در این ۲ استان برنج خیز کشور درحال انجام است.
کارشناسان کشاورزی معتقدند رقم طارم روشن به عنوان یک رقم کیفی و کمی می تواند برنامه راهبردی افزایش سطح زیر کشت ارقام پر محصول را عملیاتی و محقق کند ، به شرط آن که مقوله بازرگانی و فروش این محصول برای کشاورز حل و فصل شود.
بازار پسندی، نگاه غالب در کشت برنج
شماری از برنجکاران مازندران نیز گفتند که آنان برای کشت یک محصول به ترتیب به بازرگانی ، مقدار تولید ،زودرسی و مقاوم بودن در برابر آفات و بیماری ها توجه می کنند و حتی اگر مقدار تولید به نسبت ارقام دیگر قال توجه باشد اما خریدار نداشته باشد ، اصلا مورد انتخابشان قرار نمی گیرد.
باقر علیزاده یکی از کشاورزان شهرستان آمل به خبرنگار ایرنا گفت : محصول تولیدی کشاورزی باید با توجه به هزینه تولید وقتی وارد بازار می شود هم مشتری داشته باشد و هم قیمت مناسب بخورد که در واقع ما به این موضوع " به صرفه بودن " کشت و کار می گوییم و اگر این شرایط محقق نشود ، تولید محصول مورد توجه کشاورز قرار نمی گیرد.
وی توضیح داد : مثلا طارم هاشمی و محلی همواره با هر قیمتی به تناسب شرایط بازار مشتری دارد و به همین دلیل هم با وجود عملکرد پایین ، کشت اصلی شالیکاران است ، در حالی که طی سه دهه گذشته انواع و اقسام ارقام پرمحصول به کشاورزان معرفی شد و حتی با حمایت دولتی در سال های اول در سطح وسیعی هم کشت شد ولی چون بازار پسندی نداشت و همچنین فاقد شرایط دیگر مانند مقاومت در برابر آفات و بیماری ها نبود ، کشاورزان ادامه کشت ندادند و به عنوان تجربه شکست خورده در ذهن ها باقی مانده است.
این کشاورز به ترغیب کشت ارقام پرمحصولی چون آمل ۲ و آمل ۳ و ارقام دیگر در دهه ۶۰ و ۷۰ اشاره و تاکید کرد : بسیاری از کشاروزان هنوز خاطرات بد کشت و کار این ارقام را در ذهن دارند و اگر قرار است مسئولان رقم جدیدی را معرفی و کشاورزان را به کشت آن ترغیب کنند ، باید به صورت همه جانبه زمینه اش را هم فراهم کنند چون تنها به دست آوردن یک رقم جدید و معرفی آن کفایت نمی کند.
علیزاده پیشنهاد داد : با توجه به این که بازرگانی مهم ترین نقش را در کشت محصول دارد و کشاورز به تقاضای موجود در بازار برنج مانند هر بازار دیگری نگاه می کند ، لازم است در سال های ابتدایی خرید رقم طارم روشن را که گفته می شود هم کیفی است و هم قیمت مناسبی دارد ، تضمین کند تا کشاورزان به ذائقه پسندی مشتریان اطمینان حاصل کنند.
وی با اظهار این که تنها نام رقم جدید طارم روشن را شنیده و هنوز در منطقه اشان هیچ کشاورزی برای کشت آن ریسک نکرده است ، گفت : تا آنجایی که با شالیکوبی ها هم که در واقع نبض بازار برنج را در اختیار دارند در ارتباط هستم ، چیز زیادی در باره این رقم و بازار پسندی آن نشنیده ام در حالی که شالیکوبی ها بازار اصلی برنج مازندران محسوب می شوند و بیشترین اثرگذاری را بر کشاروزان دارند و کشاورزان هم بیشترین اطلاعات در باره بازار برنج و حتی جزییات دیگری در باره چگونگی مقابله با آفات و بیماری های نوظهور را در شالیکوبی ها می شنوند و در آنجا تبادل اطلاعات می کنند.
این شالیکار مازندرانی به نقش " بذر " در کشت و کار هر محصول کشاورزی بویژه برنج اشاره کرد و توضیح داد : شما وقتی یک رقم جدید برنج را به کشاورز معرفی می کنید و از او می خواهید که این رقم جدید را کشت کند ، معنایش برای کشاورز این است که باید از بذر رقمی که خودش کشت و کار می کند و سال ها از آن محافظت کرده و به مرحله ای از خلوص و اطمینان قابل توجه رسانده ، دست بکشد و این کار از نگاه کشاورز شالیکار یک کار پر ریسک و خطر است چون بذر اصلیش را از دست می دهد.
وی افزود : بسیاری از کشاورزان برنج کار در مازندران پس از سه دهه کشت رقم طارم محلی به بذر کیفی و اصلاح شده رسیده اند که نتیجه اش محصولی است که حالا شهرت جهانی هم دارد یعنی صادراتش به خارج از کشور - مثلا من شنیده ام به کانادا - شروع شده و قرار است به اروپا و دیگر کشورها هم صادر شود و حالا شما در چنین شرایطی از کشاورز می خواهید که به رقم جدید طارم روشن اعتماد کند.
این کشاورز آملی با تاکید بر این که در کنار بازرگانی رقم جدید ، باید بذر کافی هم برای کشت آن فراهم شود ، گفت : به نظرم باید با در اختیار قرار دادن بذر خوب طارم روشن به کشاورز فرصت داد تا ابتدا بخش کوچکی از شالیزارش را به کشت آن اختصاص دهد و از این طریق بتوان هم خاطرات بد گذشته را از ذهنش پاک کرد ، هم بذر اصلی خودش را یکجا از دست ندهد و هم بتواند خودش به بازار پسندی رقم جدید برسد . در این صورت خودش به تدریج به سمت کشت رقم جدید می رود.
علیزاده نتیجه گیری کرد : اگر مسئولان و دست اندرکاران علاوه بر خرید تضمینی با قیمت مناسب ،بذر اصلاح شده و گواهی شده رقم جدید را به اندازه کافی تولید و در بین کشاورزان توزیع کنند، می توانند به اهداف مورد نظر در خودکفایی برنج برسند.
انقلاب سبز خودکفایی
رئیس پژوهشکده زیست فناوری دانشگاه کشاورزی ساری که از محققان اصلی تولید رقم طارم روشن و معرفی آن بوده است ، نیز از این رقم برنج به عنوان " انقلاب سبز خودکفایی " یاد کرد و گفت : طبق بررسی های علمی و عملی رقم روشن را می توان به لحاظ کیفی با طارم هاشمی و به لحاظ عملکردی با رقم نعمت مقایسه کرد.
قربانعلی نعمت زاده افزود : در محافل علمی و تحقیقاتی دانشگاهی یک اصلی وجود دارد که می گویند " کمیت و کیفیت رابطه معکوس دارند " ، ولی با تولید رقم روشن این رابطه شکسته شده است ، یعنی رقم طارم روشن عملکرد رقم پرمحصول نعمت و کیفیت طارم هاشمی را دارد.
نعمت زاده در مورد توجیه اقتصادی کشت رقم روشن نیز توضیح داد : طبق بررسی ها متوسط تولید برنج کیفی طارم هاشمی در هر هکتار ۲ هزارو ۵۰۰ کیلوگرم است که اگر بر اساس قیمت ۱۷ هزار تومان سال جاری محاسبه شود ،درآمد کشاورز در هر هکتار ۴۳ میلیون تومان است ، در حالی که اگر کشاورز در همان یک هکتار شالیزاری رقم طارم روشن را کشت کند با عملکرد چهار هزارو ۸۰۰کیلو گرم برنج سفیدی که امسال به طور میانگین در ۳۵ هزار هکتار زیر کشت این رقم محقق شد ، و هر کیلوگرم هم حدود ۱۳هزار تومان به فروش رفت ، درآمد کشاورز در هر هکتار ۶۳ میلیون تومان می رسد که ۲۰ میلیون تومان بیشتر از کشت طارم هاشمی است.
این محقق کشاورزی با بیان این که گسترش کشت رقم روشن خودکفایی برنج را در کشور محقق می کند، گفت: خودکفایی محصولات کشاورزی باید در زمین کشاورزی و توسط کشاورزان عملیاتی شود.
این استاد دانشگاه کشاورزی توضیح داد : بر اساس بررسی های آماری ، از هر هکتار زیر کشت برنج روشن چهار هزارو ۸۰۰ کیلو گرم برنج سفید به دست می آید . سرانه مصرف کشور ما هم بر اساس آمارهای رسمی ۳۵ کیلوگرم است . در این صورت هر هکتار زمین شالیزاری مازندران در حال حاضر که برنج طارم هاشمی کشت می شود برنج مورد نیاز ۷۳ نفر در کشور را تامین می کند در حالی که اگر برنج روشن کشت شود ، نیاز ۱۳۵ نفر را تامین خواهد کرد.
بازرگانی ، مهمترین دغدغه شالیکاران مازندران
رئیس سازمان جهاد کشاورزی مازندران نیز رقم طارم روشن را از دستاوردهای مهم و بزرگ محققان بخش کشاورزی دانست و گفت : تا زمانی که کشاورز از وضعیت تقاضا برای خرید محصولش به نتیجه دلخواه خود نرسد ، به هیچ عنوان دست به انتخاب رقم جدید نمی زند.
عزیزالله شهیدی فر در گفت و گو با ایرنا با اعلام این که کیفیت و کمیت محصول رقم طارم روشن در ۲ سال اخیر پس از معرفی و رونمایی بین برخی از کشاورزان پیشرو کشت و تجربه شده است، اضافه کرد: سال گذشته ۳۵هکتار از زمین های منطقه مرکزی بویژه شهرستان جویبار زیر کشت این رقم رفت که به لحاظ کمیت ،رضایت شالیکاران جلب شده است.
وی با اشاره به این نکته که همواره بازرگانی رقم های جدید برنج باید از ابتدا مورد حمایت دولت قرار بگیرد، بیان داشت: از آن جایی که نیروهای مسلح بویژه پادگان ها مصرف بالایی از برنج کشور را به خود اختصاص می دهند، می توان از این فرصت برای رونق کشت و بازرگانی رقم جدید برنج طارم روشن استفاده کرد.
مسئول اصلی کشاورزی مازندران از برنج به عنوان گل سر سبد محصولات کشاورزی استان و محور درآمد کشاورزان نام برد و گفت : طارم روشن برگرفته از ۲ رقم نعمت به عنوان رقم پر محصول و طارم هاشمی به عنوان رقم کیفی کم محصول است و در واقع با گسترش کشت این رقم مقدار تولید برنج در استان به صورت چشم گیری افزایش می یابد.
شهیدی فر با توضیح این که در طرح خودکفایی برنج برنامه های مختلفی در دستور کار وزارت جهاد کشاورزی و در حال اجرا است، بیان داشت: علاوه بر حفظ زمین های شالیزاری با اجرای دقیق مقررات و قوانین جلوگیری از تغییر کاربری های غیر مجاز و مکانیزاسیون ، باید طرح های مهار آب بویژه سد سازی ، تسطیح ،یکپارچه سازی و نوسازی زمین های شالیزاری ، زهکشی ، کشت دوم برنج و افزایش سطح زیر کشت ارقام پر محصول نیز با سرعت بیشتر برای رسیدن به خودکفایی برنج در ۲ استان شمالی مازندران و گیلان انجام شود.
وی تخصیص اعتبار ملی برای اجرای این برنامه را مهم توصیف کرد و گفت : امسال یک میلیون و ۴۲۸ هزار و ۷۴۱تن شلتوک در استان تولید شد که نسبت به سال گذشته ۲۰ درصد افزایش یافته‌است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی مازندران با بیان این که طرح های خوداتکایی تولید برنج از سال ۹۴ با حمایت دولت تدبیر و امید برای ۲ استان شمالی مازندران و گیلان تهیه شده است ، گفت که همچنان رفع مشکل آبگرفتگی ۱۰۰هزار هکتاری اراضی کشاورزی پایین دست مازندران از دغدغه های جدی کشاورزان است ، در حالی که زهکشی، تسطیح و یکپارچه سازی زمین های شالیزاری و خدمات جامع مکانیزاسیون از مهم ترین طرح های زیرساختی محسوب می شود.
وی با بیان اینکه فقط ۶۰ هزار هکتار از زمین های شالیزاری استان تسطیح شده است، اضافه کرد: اگر طرح تسطیح و یکپارچه سازی و زهکشی زمین های شالیزاری شمال به عنوان مهمترین نیازمندی تامین اعتبار و عملیاتی شود، تثبیت خودکفایی برنج رقم خواهد خورد.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی مازندران از تهیه طرح جامع زهکشی اراضی استان خبر داد و گفت که با اجرای کامل این طرح حداقل ۴۰ درصد درآمد کشاورزان افزایش می یابد.
وی تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری، اصلاح و بهسازی و افزایش تراکم شبکه‌های فرعی آبیاری و زهکشی عمومی، زهکشی زیر زمینی و تلفیقی اراضی کشاورزی برای افزایش راندمان تولید و توسعه کشت‌های ثانویه و احیا، مرمت و بهسازی آببندان ها را چهار پروژه طرح جامع زهکشی اراضی استان معرفی کرد.
استان مازندران با تولید ظرفیت ۷۲ نوع از تولیدات محصولات کشاورزی به مقدار هفت میلیون تن ،حدود ۱۱درصد از ارزش افزوده بخش کشاورزی کشور را در اختیار دارد.
بر اساس گزارش های رسمی ، دستکم ۴۵۰ هزار نفر در مازندران بهره بردار بخش کشاورزی هستند که ۲ هزار و ۵۰۰ کشاورز نیز به عنوان پیشرو در این استان فعالیت دارند.