با توجه به انعقاد توافقنامه تجارت ترجیحی ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا که از ۵ آبان امسال اجرایی شده است، میزگردی از سوی گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش‌های خبری ایرنا، با حضور «ولی کوزه‌گر کالجی» پژوهشگر ارشد مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری و «میرهادی سیدی» مشاور امور بین‌الملل و توافق‌های تجاری سازمان توسعه تجارت برگزار شد. این کارشناسان به تحلیل و بررسی ابعاد مختلف توافقنامه تجارت ترجیحی ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا پرداختند. متن سخنان سیدی به شرح ذیل است.
ایران در تامین کالاهای مورد نیاز اتحادیه اقتصادی اوراسیا نقش عمده ای دارد
سیدی در ابتدای این نشست اظهار داشت: تشکیل چنین اتحادیه‌هایی، زمینه‌ساز فعالیت‌های اقتصادی است. تشکیل این نوع اتحادیه‌ها در دنیا نسبت به گذشته رواج بیشتری پیداکرده است. پس از دوران گذار از جنگ سرد،زمینه‌های اقتصادی بسترمناسبی برای تعامل‌های سیاسی را فراهم‌کرده است. در سال ۱۹۹۵ طبق گزارش سازمان تجارت جهانی ۷۰ توافقنامه در دنیا داشتیم، اما امروزه ۶۰۰ توافقنامه داریم. به نظر می‌رسد زمینه و بستر برای توافق‌نامه‌ها ایجادشده و کشورها به این نوع همکاری‌ها روی آورده‌اند. پایه ریزی این‌گونه تعامل‌ها در حوزه های مختلف منطقه‌ای دارای اهمیت است و تشکیل چنین اتحادیه‌هایی برای کشور ما یک امتیاز محسوب شده و به توسعه اقتصاد کمک می‌کند. درهر جا که چنین همکاری‌هایی وجود داشته باشد، تعارضات فرصت ظهور و بروز پیدا نمی‌کنند.
نکته مهم در مورد اتحادیه اقتصادی اوراسیا این است که در هم‌جواری ایران شکل‌گرفته است و ما باید از چنین حرکت‌و اقدام مثبتی استقبال‌کنیم تا بتوانیم تعامل‌های کم‌هزینه را در منطقه بوجود آوریم. بعد از شروع به کار اتحادیه اقتصادی اوراسیا، وزیر وقت صنعت معدن و تجارت کشورمان ملاقاتی با مقامات این اتحادیه داشت و تفاهمی مبنی بر آغاز مذاکرات صورت گرفت. در ژانویه ۲۰۱۵ این اتحادیه شروع بکار کرد. اسفند همان سال مذاکرات تفاهم همکاری میان ایران و اتحادیه ایجاد شد. دو سال مذاکرات به طول انجامید و نهایتاً در ۷ اردیبهشت سال ۹۷ این توافق بین پنج کشور اتحادیه اقتصادی اوراسیا و ایران منعقد شد.
سیدی در ادامه اظهار داشت:برای اجرایی شدن این توافقنامه با اتحادیه می‌بایست در پارلمان ۵ کشورعضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا خواسته ما به تصویب برسد. مراحل تصویب نهایی زمان‌بر بود و نهایتاً امسال پس‌ازاین که همه کشورهای عضو اعلام کردند که خواسته ایران برای انعقاد توافقنامه با اتحادیه اقتصادی اوراسیا در پارلمان کشورشان تصویب‌شده، جمهوری اسلامی اجازه این توافقنامه را از مجلس گرفت و مقدمات اجرایی شدن آن فراهم‌شد. ایران جزو اولین کشورهایی بود که با اتحادیه اقتصادی اوراسیا وارد مذاکره شد. پیش از توافقی که اتحادیه اقتصادی با ایران نهایی کرد فقط یک توافق با ویتنام انجام‌شده بود. دومین توافقنامه اتحادیه اقتصادی اوراسیا با ایران بوده است و این از ۵ آبان ماه امسال در کشور ما اجرایی شد. ایران با انعقاد توافقنامه با اتحادیه اقتصادی اوراسیا حمایت خود را از اصل چنین همکاری صلح‌آمیزی ابراز کرده و به سهم خود این اتحادیه را تقویت کرده است.
توافقنامه تجاری به‌قصد انتفاع اقتصادی منعقد می‌شود. ما در این اتحادیه با پنج کشور بالای ۱۸۰ میلیون نفر جمعیت روبرو هستیم که مجموع واردات و صادرات این پنج کشور با جهان، بیشتر از ۸۰۰ میلیارد دلار است. کشور ما در هم‌جواری با این اتحادیه، به‌عنوان یک اقتصاد بزرگ حضور دارد. ایران می‌تواند به‌واسطه این توافق از مبادلات تجاری پویا استفاده کند. ما نیاز به غلات، جو و ذرت را از کشورهای دیگر که فاصله زیادی با کشور ما دارند، رفع می‌کنیم، و اتحادیه اقتصادی اوراسیا این امکان را فراهم می‌کند که از کشورهای همسایه با هزینه‌های کمتری نیازمندی‌های خود را تأمین کنیم. اتحادیه اوراسیا نیز واردات زیادی دارد و ما می‌توانیم بخشی از واردات اوراسیا را تأمین کنیم.
واردات داروی روسیه، سالیانه حدود ۲۰ میلیارد دلار است. ما به‌عنوان کشوری که ۹۷ درصد اقلام داروی خود را تولید می‌کنیم می‌توانیم با صادرات دارو بخشی از نیازهای این اتحادیه را تأمین کنیم. هماهنگی و توافق تجاری ازاین‌دست فقط منحصر به توافق تجاری نیست و ابعاد دیگری نیز دارد. اگر در این زمینه بسترسازی مطلوب در همه حوزه‌ها انجام شود امکان اینکه کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا بخش عمده ای از نیازمندی‌هایشان را از بازار ایران تهیه کنند زیاد است. نفس این قراردادها این است که واردات همدیگر را تأمین می‌کنند و در دل این توافقنامه علاوه بر تجارت، ابعاد دیگر همانند سرمایه‌گذاری و تولید مشترک به بهانه و واسطه چنین توافقی شکل می‌گیرد و به نفع طرفین است که به‌خوبی در این مسیر برای تأمین منافع دو طرف پیش روند.
وجود اتحادیه های اقتصادی در منطقه ضامن صلح و ثبات است
این کارشناس توافق نامه های سازمان توسعه و تجارت اظهار داشت: تفاوت تجارت آزاد نسبت به تجارت ترجیحی در این است که تعرفه اغلب کالاها در هر دو طرف به صفر می‌رسد. تعرفه در تجارت فی‌مابین حذف می‌شود و یا در بخشی از مبادلات، تقسیط سالیانه صورت می‌گیرد. این‌یک ضرورت است و از ۵ آبان سال آینده باید مذاکرات برای تبدیل این توافقنامه به تجارت آزاد آغاز شود. ما مصصم هستیم که این اتفاق بیافتد و از طرف اتحادیه اقتصادی اوراسیا نیز مانعی در این زمینه وجود ندارد. اتحادیه اقتصادی اوراسیا یک دبیرخانه در مسکو با بیش از ۱۰۰۰ نفر پرسنل دارد که هماهنگی‌های پنج کشور عضو اتحادیه را ساماندهی می‌کنند. وجود چنین اتحادیه‌ای ضامن صلح در منطقه است و ایران از این همکاری‌های منطقه‌ای استقبال می‌کند.
دو ماه قبل از اجرایی شدن این توافقنامه در ۵ آبان ماه، اطلاع‌رسانی آغاز شد. ۶ آبان ماه مبادلات بخش خصوصی و دولتی ما با کشورهای عضو اتحادیه، با ۵۰۲ قلم کالا در زمینه حذف و کاهش تعرفه گمرکی اجرایی شد. فصل ۵۷ نظام هماهنگی گمرکی که مربوط به فرش‌ها، تعرفه همه اقلام به صفر رسید و این اقدام مهم می‌تواند به رونق اقتصاد کمک کند. ما ۳۶۰ قلم کالا در کاهش و حذف تعرفه به اتحادیه امتیاز داده بودیم و برخی از این کالاها فقط در حد تثبیت تعرفه و برخی نیز کاهش تعرفه نداشت. همه اقلامی را که در روز ۶ آبان امسال از سوی اتحادیه وارد کردیم مشمول تخفیف تعرفه شد برخی از ابعاد موافقت‌نامه نیازمند هماهنگی‌های بیشتر است و سودی که از توافقنامه عاید کشور می‌شود مقداری زمان‌بر است، اما باید انجام شود و بستر مناسبی را برای تعامل‌های کم‌هزینه ایجاد کند.
هدف ما فقط کاستن میزان تعرفه گمرکی نیست، گاهی تعرفه خیلی اهمیت ندارد. برخی مواقع، موانع بزرگ‌تری از تعرفه وجود دارد. اگر استاندارد کالا را نپذیریم عملاً تجارت شکل نمی‌گیرد. استاندارد به رونق مبادلات تجاری و همکاری‌های گمرکی که ایران با این ۵ کشور اتحادیه امضا کرده است کمک می‌کند. وقتی کالایی را به این ۵ کشور عضو اتحادیه صادر می‌کنیم باید گواهی‌نامه مبدا ویژه موافقت نامه را ارائه دهیم. اگر فی‌المجلس ارائه شود مشمول تخفیف می‌شود و در صورت تطبیق نداشتن یا ارائه ندادن کالا با پرداخت تعرفه گمرک مرخص می‌شود و تاجر تا دوازده ماه فرصت دارد که مدارک موردنیاز گمرک را تحویل دهد و امتیاز خود را دریافت کند.
ایران ظرفیت تولید بخشی از بازار اوراسیا را دارد و موانع پیش روی این توافقنامه باید از بین رود. دولت و بخش خصوصی باید درزمینه تجارت با اتحادیه حضور فعال داشته باشند. ما می‌توانیم نگاه حداقلی و حداکثری به این توافقنامه داشته باشیم. تجارت فقط به‌واسطه حذف تعرفه شکل نمی‌گیرد و لوازم و ضروریات دیگری نیز دارد. یکی از این موضوع حمل‌ونقل است که هیچ متن ویژه‌ای در مورد حمل‌ونقل در این توافق نیست. توافقنامه تجاری بحث‌های حمل‌ونقلی را مطرح نمی‌کند، اما بدون این موضوع مبادلات توافقنامه به هم گره نمی‌خورد.
کل تجارت ما مجموع سه‌دهم تجارت اوراسیا با جهان است. ۸۰۰ میلیارد صادرات و واردات اوراسیا با جهان وجود دارد و بخش خصوصی می‌تواند در این زمینه فعالیت کند. ما بخش خصوصی داشتیم که نزدیک به دو سال در مسکو، برای بازاریابی تحقیق کرده است و محصول ویژه خاص خود را صادر کرد و ظرف یک سال ۲۵ درصد بازار روسیه در آن کالا را در دست گرفته است. بخش خصوصی نباید معطل فراهم آوردن همه زمینه‌ها برای ورود و صادرات کالا به این اتحادیه باشد. ورود به بازار روسیه که کشوری توسعه‌یافته است، مستلزم برنامه‌ریزی است. شرکت‌های کوچک با تشکیل کنسرسیوم می‌توانند نیازهای خود را تأمین کنند و دولت نیز با حمایت و ایجاد تسهیلات می‌توانند زمینه فعالیت بخش خصوصی و رونق اقتصادی را در شرایط تحریم در کشور شکوفا کند. در اتحادیه اقتصادی اوراسیا دروازه جدید توسعه اقتصاد ایران محسوب می شود.