آسیب‌های اجتماعی معضلاتی هستند که زنجیره‌ای علت و معلولی از مشکلات را پدید می‌آورند که ابتدا فرد و بعد جامعه‌ای را در خود فرو می‌کشد و گردابی می‌سازد که رهایی از آن تنها با اراده و هزینه بسیار ممکن خواهد بود.
آنچه همواره کم‌هزینه‌تر است، مقوله پیشگیری است. دستگاه‌های بسیاری متولی رسیدگی به آسیب‌های اجتماعی هستند؛ اما نقش سازمان‌ها و نهادهای پیشگیرنده در این میان از سایرین مهم‌تر است.
آموزش و پرورش با آموزش به کودکان پیش از ورود به اجتماع، شناسایی معضلات آنان و آموزش به خانواده‌ها برای شناسایی عوامل بازدارنده از آسیب و نیز یافتن راه‌حل‌هایی برای محدود کردن در سال‌های اخیر اقداماتی صورت داده است.
مدیرکل آموزش و پرورش فارس در گفت‌و گو با ایرنا تربیت را مقوله‌ای بسیار سخت و پیچیده توصیف کرد.
علی‌عسکر نجفی معتقد است: تربیت فرایندی است که نیازمند همکاری همه دستگاه‌ها، نهادها و گروه‌هاست و آموزش و پرورش تنها یکی از حلقه‌های زنجیره نهاد تعلیم و تربیت است و حاکمیت، رسانه، خانواده و بخش غیردولتی نیز در شکل‌گیری این زنجیره سهیم‌اند.
مدیرکل آموزش و پرورش فارس با بیان اینکه آموزش و پرورش عهده‌دار نقشی اساسی در نهاد تعلیم و تربیت است، ابراز کرد: باوجود نقش مهم و انکارناپذیر آموزش و پرورش این پرسش ایجاد می‌شود که آیا شرکای دیگر این نهاد به کمک آموزش و پرورش می‌آیند و اینکه چند درصد از خانواده‌ها در فرایند تربیت فرزندانشان مشارکت موثر دارند.
خانواده‌ها در امور تربیتی و پرورشی فرزندان، مشارکت مطلوبی نمی‌کنند
نجفی ادامه داد: میزان مشارکت خانواده ها در تربیت فرزندان خود چندان مطلوب نیست. فارغ از خانواده‌هایی که اساس فرهنگی دارند و از نظر تمکن مالی و اقتصادی توانمند هستند و با دلسوزی مسائل و مشکلات را پیگیری می‌کنند، بسیاری از خانواده ها به دلایل مختلف در امور تربیتی و پرورشی فرزندان، مشارکت چندانی نمی‌کنند.
وی ادامه داد: مشارکت برخی نهادها نیز سازنده نیست. در این میان، بسیاری از خانواده ها و افرادی که به خروجی آموزش و پرورش نگاه می‌کنند، معتقدند آموزش و پرورش باید دانش‌آموزان را برای شرکت در کنکور و قبولی در دانشگاه آماده کند؛ اما این تمام فلسفه تعلیم و تربیت نیست؛ بلکه نتیجه این نگاه سلطه آموزش بر همه ابعاد تربیتی است.
مدیرکل آموزش و پرورش فارس اظهار کرد: حوزه اعتقادی عبادی و اخلاقی، ارزش زیستی و بدنی، زیبایی شناختی و هنری، تربیت سیاسی و اجتماعی و تربیت اقتصادی ساحت‌هایی است که در کنار تربیت علمی و فناورانه ابعاد مختلف آموزشی دانش‌آموزان را در برمی‌گیرد.
نجفی با بیان اینکه کمتر پرسشی از مدارس درباره اخلاق، مشارکت دانش‌آموز در ورزش و روابط اجتماعی‌اش می‌شود، گفت: این موضوعات برای خانواده‌ها چندان معیار و ملاک نیست؛ درنتیجه معاشرت دانش‌آموزان کاهش می‌یابد و در روابط اجتماعی دچار مشکل می‌شوند.
وی پرورش نسلی ماهر و شهروندی پرتوان را در گرو تغییر نگاه جامعه به مقوله تربیت دانست و گفت: در این حوزه همه عوامل دخیل در تربیت باید به میدان بیایند.
آسیب‌های اجتماعی از معضلات اولویت‌دار فارس است
مدیرکل آموزش و پرورش فارس یکی از اولویت‌های استان فارس را در حیطه اجتماعی رسیدگی به موضوع آسیب‌های اجتماعی در کنار مباحثی همچون اشتغال و مرگ و میر جاده‌ای عنوان کرد.
نجفی با اشاره به اینکه آمار و ارقام آسیب‌های اجتماعی بسیار نگران‌کننده است، اظهار کرد: آموزش و پرورش به عنوان نهاد متولی پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی نقش مهمی را در این میان ایفا می کند؛ از همین روی ساز و کارهایی در این حوزه تعریف شده است و حتی نهادهایی در ساختار تشکیلاتی وزارت آموزش و پرورش شکل گرفته است.
وی از همکاری با سازمان‌های اجتماعی همچون بهزیستی، دادگستری، قوه قضاییه و دیگر نهادهای حمایتی در امر پیشگیری از آسیب‌ها یاد کرد و افزود: آموزش و پرورش در شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر در مقام رییس کمیته فرهنگی و پیشگیری عهده‌دار مسوولیت است.
نجفی با اشاره به برگزاری طرح‌های گوناگون در این زمینه، اظهار داشت: طرح نماد یا نظام مراقبت اجتماعی دانش‌آموزان سندی ملی است که به موجب آن، ائتلافی بین ۱۸ دستگاه کشوری برای پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی صورت گرفته است.
مدیرکل آموزش و پرورش فارس با بیان اینکه این طرح از سال ۱۳۹۵ آغاز شده است و تا امروز ادامه یافته است، گفت: قریب به ۶۰ هزار دانش آموز در فارس تحت پوشش طرح نماد هستند.
به گفته وی این طرح در چند مرحله شناسایی مناطق در معرض خطر، شناسایی دانش‌آموزان، غربالگری، آموزش و ارجاعات تخصصی فعالیت می‌کند و ابتدا از شهرستان استهبان و مقطع ششم ابتدایی به تفکیک جنسیت آغاز شده است و پس از آن در ناحیه ۳ آموزش و پرورش شیراز و در ادامه نیز تمامی مدارس شهرستان مرودشت را تحت پوشش قرار داده است؛ هم‌اکنون نیز بر اساس نقشه خطرپذیری در ششده و قره‌بلاغ فسا اجرا می‌شود.
نجفی بیان کرد: رفتارهای پرخطر همچون استفاده از مواد مخدر، خودکشی، افسردگی، مصرف مشروبات الکلی و آزارهای مختلف که دانش‌آموزان در معرض آن قرار دارند در این طرح بررسی و شناسایی شده است.
۹۰۰ دانش‌آموز در طرح نماد در معرض آسیب جدی شناسایی شدند
مدیرکل آموزش و پرورش فارس نتایج حاصل از اجرای طرح نماد را بسیار مطلوب ارزیابی کرد و گفت: در سال گذشته از مجموع دانش‌آموزان مشارکت‌کننده در این طرح، قریب به ۹۰۰ دانش‌آموز در معرض آسیب جدی شناسایی شدند.
وی افزود: این دانش‌آموزان حتی در تابستان رها نشدند و در کلاس‌های مختلف مهارتی و فرهنگی شرکت کردند و برای آنان پرونده الکترونیک تهیه شد و مسائل و مشکلات آن‌ها در این پرونده ثبت شد و در حال پیگیری است و حتی در زمانی که نیاز است، به صورت اورژانسی مداخله صورت می‌گیرد و از از خطرات و لطمات احتمالی پیشگیری می‌کنیم.
نجفی با بیان اینکه اجرای طرح نماد بر سلامت روان دانش‌آموزان تاثیرگذار بوده است، افزود: در یکی از مناطق تحت پوشش طرح نماد میزان اقدام به خودکشی بسیار زیاد بود و آمارهایی تکان‌دهنده وجود داشت؛ اما بعد از اقدامات صورت‌گرفته شاهد کاهش محسوس و شایان‌توجه این آمار بوده ایم.
نجفی همچنین به اجرای طرح ماد یا مشارکت اجتماعی دانش‌آموزان با همکاری سازمان بهزیستی سخن گفت و بیان داشت: در پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی بیش از ۲میلیارد تومان تجهیزات به مدارس در معرض آسیب اعطا شده است.
مدیرکل آموزش و پرورش فارس عنوان کرد: در همین راستا، ساخت زمین‌های چمن مصنوعی را در دستور کار قرار گرفته است. پرکردن اوقات فراغت دانش‌آموزان از طریق ورزش و ساخت سه استخر دانش‌آموزی نیز از جمله این اقدامات پیشگیرانه بوده است.
به گفته نجفی همه مشاوران، مدیران و کارکنان مدارس در خصوص آسیب‌های اجتماعی آموزش دیده‌اند و از ۱۳ جلسه‌ای که سالانه باید در حوزه آموزش خانواده در مدارس برگزار شود، حتماً سه جلسه به آسیب‌های اجتماعی اختصاص داده شده است.
یاریگران زندگی به یاری مبارزه با آسیب‌های اجتماعی آمده است
وی در ادامه همچنین به اجرای طرح یاریگران زندگی نیز اشاره کرد که امسال برای نخستین بار در مدارس فارس اجرا می‌شود و گفت: در سال جاری تحصیلی۲۰ درصد مدارس تحت پوشش طرح یاریگران زندگی قرار می‌گیرند.
مدیرکل آموزش و پرورش فارس اظهار کرد: طراحی نرم‌افزار توسط یکی از دانش‌آموزان، ساخت سرود برای طرح یاریگران زندگی، رونمایی از پوستر این طرح از اقدامات اولیه برای معرفی این طرح بوده است.
نجفی گفت: در طرح یاریگران زندگی از توان تشکل‌های دانش‌آموزی برای جلوگیری از آسیب مواد مخدر بهره گرفت می‌شود؛ بر این اساس از توان خود دانش‌آموزان برای پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی استفاده می‌شود.
مدیرکل آموزش و پرورش فارس بیان کرد: اعتقاد داریم از طریق آموزش، آگاه‌سازی، افزایش مهارت‌ها و توانمندسازی دانش‌آموزان درباره آسیب‌های اجتماعی می‌توان گام‌های خوب و تاثیرگذاری برداشت و انتظار داریم رسانه‌ها نیز در این زمینه می‌توانند به عنوان یاریگر در انتقال پیام‌های سازنده و تربیتی به والدین نقش‌آفرینی کنند.