بذر گواهی شده (certified seed) به بذری گفته می شود که تحت نظر کارشناسان کشاورزی در زمین های منتخب کشت و برداشت می شود. این بذرها با هدف افزایش کمیت و کیفیت تولید محصول ، در بسته بندی های خاص در اختیار کشاورزان قرار می گیرد.
بذرهای گواهی شده از کشت بذرهای مادری یا اصیل ( registered seed) که در مراکز تحقیقاتی کشاورزی پس از سال ها مطالعه و تحقیق در ابعاد مختلف تولید شده ، به دست می آید.
معاون مرکز تحقیقات برنج کشور روز یکشنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا علت جهش در تولید و توزیع بذرهای گواهی شده برنج را استقبال کشاورزان از یک سو و افزایش سطح زیر کشت تولید بذر در مراکز تحقیقاتی از سوی دیگر برشمرد.
عبدالرحمان عرفانی گفت که پارسال در مجموع یکهزار و ۳۰۰ تن بذر گواهی شده برنج در استان تولید و توزیع شده بود.
مازندران دارای دو مرکز تحقیقات کشاورزی از جمله تولید بذر برنج در شهرستان های آمل و نکاء است. این دو مجموعه حدود ۴۰ هزار هکتار زمین برای انجام تحقیقات کشاورزی در اختیار دارند که نیمی از آن به کشت برنج برای تولید بذر گواهی شده اختصاص دارد.
بر پایه آمار سازمان جهاد کشاورزی مازندران گستره شالیزارهای استان ۲۲۰ تا ۲۴۰ هزار هکتار است که این مقدار زمین به حدود ۱۲ تا ۱۴ هزار تن بذر گواهی شده نیاز دارد.
معاون مرکز تحقیقات برنج کشور گفت : به علت اطلاع رسانی فراگیر و مطلوب، استقبال شالیکاران مازندران برای دریافت بذر گواهی شده دوچندان شده است و به همین دلیل هم تولید آن افزایش یافته است.
وی با بیان اینکه نیمی از بذر گواهی شده برنج ارقام محلی و بقیه نیز از ارقام پرمحصول است، افزود : طارم محلی ، طارم هاشمی ، فجر ، ندا و تیسا از ارقام کم محصول و پرمحصولی هستند که بذرهای گواهی شده آنها با قیمت یارانه ای از طریق شرکت خدمات حمایتی کشاورزی مازندران در حال توزیع است.
بذرگیری سنتی
بذرگیری برای تداوم کشت انواع محصول با خلوص بیشتر و تبعات منفی کمتر از جمله کاهش ضریب ابتلا به آفات و بیماری ها یکی از ارکان مهم کشاورزی است که در حال حاضر همچنان تا حدود ۸۰ درصد از عرصه های کشت و کار تمامی محصولات قابل کشت در مازندران به صورت سنتی انجام می شود.
در روش سنتی ، هر کشاورز تلاش می کند تا بذر مورد نیازش را از محصول زمین خودش تامین کند و در صورتی که به علت شیوع آفت و بیماری یا گسترش ناخالصی این کار امکان پذیر نباشد ، بذر مورد نیاز را از همسایگانش خریداری می کند.
اغلب شالیکاران مازندرانی در روش سنتی بذر مورد نیاز سال بعد را پیش از برداشت شالی به روش دستی و با خوشه گزینی تامین می کنند. در این روش کشاورز با گشتن در میان شالیزاری که محصولش به صورت کامل رسیده ، خوشه هایی را که پربار و فاقد هرگونه ناخالصی و پوکی باشد انتخاب و به صورت دستی برداشت می کند و سپس مرحله جداسازی دانه ها از خوشه را هم به روش دستی انجام می دهد تا کمترین آسیب به بذر وارد شود . دانه های جدا شده به میزان مورد نیاز برای کشت سال بعد کنار گذاشته می شود تا کارهای بعدی مانند ضدعفونی کردن و مایع پاشی ویژه برای مقاوم کردن در برابر آفات بر روی آنها انجام شود.
یکی از دلایل مهم خوشه گزینی برای گرفتن بذر شالی ، وجود علف های هرز دانه دار خودرو در شالیزارهاست که تشخیص آنها از شالی تنها برای کشاورزانی امکان پذیر است که با تجربه باشند. وجود دانه علف های هرز در بذر سبب می شود تا کشت سال بعد با ناخالصی بیشتری همراه شود و تداوم کشت و کار بدون انتخاب بذر از طریق خوشه گزینی نیز در کمتر از پنج سال به تعطیلی کامل کشت شالی می انجامد.
تولید و توزیع بذر گواهی شده با همکاری مراکز تحقیقاتی و توزیع آنها از طریق مراکز خدمات کشاورزی ، اقدامی برای کمک به کشاورزان از طریق کاهش زحمت آنها در خوشه گزینی ، افزایش ضریب عملکرد تولید ، کاهش آفات و بیماری ها و مهم تر از همه ایجاد برند برای محصول خاص از یک منطقه خاص است.
" تیسا " ، رقم جدید برنج شمال
معاون موسسه تحقیقات برنج کشور همچنین از تولید و توزیع بذر گواهی شده رقم جدید کیفی پرمحصول برنج مازندران به نام " تیسا " در سال زراعی جاری خبر داد.
تیسا که در زبان مازندرانی به معنی " خالی " و " تنها " است ، به صورت همه‌گیر به پلوی بدون خورشت گفته می شود و اصولا زمانی به کار می رود که برنج پس از پخته شدن به خاطر عطر و طعم مناسب ، خوش پختی و خوشمزگی ، نیازی به هیچ خورشتی نداشته باشد و بتوان آن را به تنهایی میل کرد.
عرفانی با توضیح اینکه برای ترویج کشت برنج ارقام پر محصول دولت یارانه پرداخت می کند، افزود : در سال زراعی جاری سه تن رقم بذر گواهی شده رقم تیسا به عنوان رقم جدید کیفی پرمحصول بین کشاورزان با هدف کشت در۶۰ هکتار برنامه ریزی شده است.
وی افزود : این رقم مقاوم به آفات ، کم آب بر ، دارای عملکرد هشت تا ۹ تن شلتوک در هکتار، پا کوتاه و مقاوم در مقابل ورس شدن ( خوابیدگی ) است.
عرفانی توضیح داد : این رقم بر گرفته از بذر ارقام محلی و بومی" طارم " و " بهنام " است که در فرایند رگه گیری از آنها تلاش شده تا عطر ، طعم و کیفیت پخت ارقام کیفی کم محصول را با خود داشته باشد.
طارم رقم کیفی کم محصول بومی مازندران و بهنام نیز رقم پرمحصول محسوب می شود.
پیش از این هم از سال ۹۶ رقم " طارم روشن " به عنوان برنج کیفی پرمحصول به کشاورزان مازندران معرفی شده بود که در سال زراعی گذشته ۳۵ هکتار شالیزار استان زیر کشت این محصول رفت . از هر هکتار شالیزار زیر کشت رقم طارم روشن هم بیش از هفت تن شلتوک برداشت می شود.
کشت برنج در مازندران که زمانی با شخم و شیار شالیزار از اواخر اسفند و اوایل فروردین آغاز می شد ، در سال های اخیر به خاطر رواج کشت دوم و سوم از ماه دی شروع می شود
نخستین مرحله از فرآیند تولید برنج ، خزانه گیری شالی پس از شخم و شیار است که برای هر هکتار به طور متوسط ۴۵ تا ۵۵ کیلو بذر شالی استفاده می شود.
عرفانی اظهار داشت: بر اساس برنامه تا پایان سال ۱۴۰۴تولید و توزیع بذر گواهی شده شالی در مازندران باید به هفت هزار تن برسد تا ۶۰ درصد از نیاز استان تامین شود.
در حال حاضر مازندران با تولید حدود یک میلیون تن برنج سفید ، ۴۲درصد نیاز برنج کشور را تامین می کند.