اگرچه دست‌اندرکاران حوزه ساخت و ساز در مشهد و خراسان رضوی از موفقیت های خود در خصوص کاهش مرگ‌های منجر به فوت بر اثر ریزش آوار خبر می‌دهند اما همچنان شاهد تکرار این رویداد تلخ هستیم که نمونه آن طی روزهای اخیر در بافت مرکزی مشهد رخ داد.
به دنبال گودبرداری غیر اصولی برای احداث یک مجتمع مسکونی در منطقه کوهسنگی مشهد در عصر جمعه گذشته بخشی از دیوار ساختمان مجاور ریزش کرد که بر اثر این حادثه با کمال تاسف یک کارگر جان خود را از دست داد و کارگر دیگر نیز هم اکنون در بیمارستان بستری است و از سوی دیگر ساکنان ساختمان هفت واحدی مجاور منازل خود را به دلیل خطر و نا امنی ترک کرده و آواره شده اند.
این در حالی است که به گفته اهالی منطقه از دو ماه گذشته آنان با مراجعه به نهادهای دست اندرکار از جمله نظام مهندسی و شهرداری مشهد نسبت به عواقب این گودبرداری که عمق بالایی داشته است هشدار داده اند ولی گوش شنوایی را پیدا نکرده اند.
از نظر قانونی گودبرداری به هرگونه حفاری و خاک‌برداری در تراز پایین‌تر از سطح طبیعی زمین یا در تراز پایین‌تر از زیر پی ساختمان مجاور اطلاق می‌شود.
روایت ساکنان آواره ساختمان دچار ریزش
یکی از ساکنان ساختمان اطراف گودبرداری غیر اصولی در خیابان کوهسنگی مشهد که به دلیل ترک خوردگی و خطر ریزش مجبور به ترک منزل خود به اتفاق خانواده‌اش شده است به خبرنگار ایرنا گفت: در مجاور مجتمع هفت واحدی ساختمان ما از چند ماه گذشته چندین کارگاه ساختمانی برای ایجاد گودبرداری و ساخت یک مجتمع احداث شده است.
مرتضی اکبری افزود: مالک این زمین اقدام به گودبرداری با عمق ۱۵ متر بدون سازه نگهبان می‌کند و طی این مدت اهالی منطقه و ساختمانهای مجاور چندین بار به شهرداری مشهد و نظام مهندسی برای دادخواهی و احتمال ریزش ساختمان به دلیل عمق بالای گودبرداری مراجعه کرده و شکایشان را ثبت کرده‌اند ولی پاسخی از این نهادها دریافت نشد تا اینکه این اتفاق ناگوار رخ داد.
وی ادامه داد: عصر جمعه بخشی از دیوار ساختمان هفت واحدی که اینجانب در آن ساکن هستم ریزش کرد و منجر به کشته شدن یک کارگر و مجروح شدن کارگری دیگر شد و پس از ساعاتی شهرداری، ساختمان ما را مهر و موم و اعلام کرد که به دلیل خطر ریزش فعلا باید منازلتان را ترک کنید.
یکی دیگر از ساکنان ساختمان مجاور گودبرداری غیر اصولی در مشهد به خبرنگار ایرنا گفت: زمینی که بناست در مجاور ساختمان ما احداث شود متشکل از چندین ملک است که با هم ادغام شده‌اند و طبق پیگیری‌های انجام شده گویی ملک اول مجوز ساخت داشته و بقیه مجوز نداشته‌اند.
توحید صفایی افزود: عمق بالای گودبرداری در یک کوچه کم عرض منطقی به نظر نمی‌رسد و در غیر این صورت نیازمند تدابیر حفاظتی و ایمن‌سازی ساختمانهای مجاور است که متاسفانه در این طرح هیچ توجهی به آن نشد.
وی ادامه داد: گفت وگوی انجام شده با مالک این زمین حاکی از آن است که وی تصمیم داشته در این زمین به مساحت ۷۰۰ متر مربع سه طبقه زیر زمین جهت پارکینگ، استخر و سالن همایش بسازد اما برایش جان و مال مردم مهم نبوده است و بدون ایمن‌سازی ساختمانهای اطراف، عملیات گودبرداری را آغاز کرده است.
او اضافه کرد: در این مدت اهالی منطقه درگیری‌های بسیاری با مالک این زمین داشته‌اند به طوری که مردم در روزهای گذشته جلوی بیل مکانیکی ایستادند و اجازه گودبرداری را ندادند اما نمی‌توانند مانع این اقدام شوند و مالک به اهالی کوچه می‌گوید آزمایشات خاک‌شناسی انجام شده است و چون قدمت ساختمان شما زیر ۱۵ سال است نیازی به ایمن‌سازی ندارد و هیچ اتفاقی رخ نخواهد داد.
او ادامه داد: ساعت سه و نیم روز جمعه به دلیل وجود یک چاه جذبی و رسیدن آب به دیوار منزل ما که در طبقه اول ساختمان واقع است، بخشی از دیوار ریزش کرد که این حادثه منجر به فوت یک کارگر شد و پس از آن همه ساکنان این مجتمع هفت واحدی با هشدار شهرداری مبنی بر خطر ریزش مجدد، منازلشان را ترک کردند و اکنون نیز ساختمان مهر و موم است و هیچ یک از ساکنان حق رفت و آمد به منازلشان را ندارند.
پروانه ساخت در مشهد برای هیچ پروژه ای بدون مهندس ناظر صادر نمی شود
معاون شهرسازی و معماری شهرداری مشهد در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: طبق هماهنگی های انجام شده در یک سال اخیر اجازه گودبرداری به هیچ پروژه‌ای بدون نظارتهای نظام مهندسی در مشهد داده نخواهد شد.
محمدرضا حسین‌نژاد افزود: تمام تلاش ما این است که برای هیچ پروژه ای پروانه ساخت بدون مهندس ناظر و محاسبه طراحی صادر نشود و در حادثه اخیر و گودبرداری غیر اصولی انجام شده اگر روال رعایت نشده باشد باید تمام افراد مسبب در نزد قانون پاسخگو باشند.
وی اضافه کرد: روال تهیه نقشه‌ها بدین صورت است که ابتدا طراحی محاسباتی، سازه نگهبان و نقشه‌ها به تایید سازمان نظام مهندسی می‌رسد و با صدور "مهر سبز" نظام مهندسی و مشخص شدن مهندس معمار، مهندس ناظر و مهندس مجری، پروانه ساختمان صادر می‌شود و در فرآیند گودبرداری مجری ذیصلاح و ناظر به سازه نگهبان باید دقت لازمه را داشته باشند.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری مشهد گفت: در این فرآیند اگر در محاسبات سازه نگهبان اشتباهی رخ داده باشد در سهم قصوری که تعیین می شود، محاسبات هم لحاظ می‌شود و اگر کار محاسبات درست انجام شده باشد و مجری طبق محاسبه سازه‌های نگهبان آن را اجرا نکرده باشد سهم قصور به دستور قاضی تعیین می شود.
حسین‌نژاد افزود: پلیس ساختمان در مشهد به طور مستمر درحال گشت است و اگر پروژه ای پروانه ساخت نداشته باشد در همان ابتدا مهر و موم می‌شود.
وی تاکید کرد: با اطمینان می‌گویم هیچ پروانه ساختمانی بدون رعایت موارد نظام مهندسی و مهر سبز در مشهد صادر نمی‌شود و اگر در نظامات اجرا، مجری و ناظر مشکلاتی داشته باشند همه قابل بررسی است.
گود برداری مهم ترین و خطرناکترین بخش ساخت و ساز است
معاون فنی و مشارکت‌های حرفه‌ای سازمان نظام مهندسی ساختمان خراسان رضوی هم در این خصوص گفت: گودبرداری مهم ترین، خطرناک ترین و حساس ترین بخش در ساخت و ساز است و طبق بررسی های انجام شده برای حادثه گودبرداری غیر اصولی اخیر که منجر به ریزش و تلفات شد مهندس ناظر، مهندس ذیصلاح و مهندس طراح گزارش نشده است.
فرامرز ذوقی افزود: فردی که می‌خواهد ساختمان سازی کند اول باید پروانه ساختمان بگیرد و در اسناد ملزم به صدور پروانه، طرحهای ساختمانی، مهندسان دخیل در پروژه، قراردادهای بین مالک و مهندسان و تعهدات مهندسان در پروانه ساختمان ظهور پیدا می‌کند.
وی اضافه کرد: اگر ساختمانی اسناد ملزم به صدور پروانه را نداشته باشد قطعا ساخت و سازش ناقص است و اصول را رعایت نمی‌کند و ساختمانی که پروانه ساخت ندارد در واقع هیچ کدام از این اسناد ملزم را ندارند.
معاون فنی و مشارکت‌های حرفه‌ای سازمان نظام مهندسی ساختمان خراسان رضوی گفت: تمام تلاش این است که ساختمان بدون پروانه شروع به ساخت و ساز نکند و حتی اگر ملکی قدیمی می‌خواهد تخریب شود باید پروانه داشته باشد و شهرداری باید در این زمینه مراقبت بیشتری کند چرا که پلیس ساختمان گشت های فعالی در شهر دارد و جلوی ساخت و سازهای غیر مجاز را می‌گیرد.
ذوقی افزود: ساختمان‌هایی که پروانه دارند تحت رصد و نظارت هستند چرا که مهندس ناظر، مهندس ذیصلاح و مهندس طراح در قبال ساختمان مسوولیت دارند و باید پاسخگو باشند و اجازه نمی‌دهند که مالک هر کار غیر اصولی را در ساخت و ساز انجام دهد.
مشکل در نبود گزارش محیطی بوده است
شهردار منطقه هشت مشهد نیز طی سخنانی به خبرنگار ایرنا در این باره گفت: پروژه ساختمانی که شاهد حادثه ریزش ساختمان در آن بر اثر گودبرداری بودیم حاصل تجمیع چند قطعه زمین است که پروانه اولیه آن صادر شده است و بخشی از این زمین که حادثه در آن رخ داده است دارای مهندس ناظر، مهندس طراح و مهندس مجری ذیصلاح هم بوده است.
براتعلی شیرازی افزود: اشکالی که وجود داشته این است که این زمین کد نوسازی دریافت می‌کند و بعد روی پروانه قطعی تقاضای توسعه برای قسمت‌هایی که خریداری کرده داده شده است لذا در اسناد آن دیده نمی‌شود.
وی با اشاره به علت حادثه رخ داده بر اثر گودبرداری غیر اصولی ادامه داد: طبق محاسبات مهندس ناظر، گودبرداری این زمین به لحاظ محاسبات و بافت خاک بلامانع بوده است اما چیزی که از قلم افتاده گزارش محیطی به دنبال بارندگیهای رخ داده بوده است.
شهردار منطقه هشت مشهد گفت: در پلاک همجوار داخل این زمین، چاه جذبی وجود داشته و به دنبال بارندگیهای اخیر آب وارد این چاه شده و تجمع آب داخل چاه در محاسبات لحاظ نشده از این رو آب به سمت دیوار رفته و باعث ریزش بخشی از دیوار ساختمان مجاور شده است.
شیرازی افزود: در بارندگی‌ها محاسبات تغییر می‌کند و در این پروژه باید گزارش مطالعات محیطی و پیرامونی هم انجام می‌شده است لذا اگر این چاه شناسایی می‌شد در همان قسمت، سازه نگهبان را اجرا می‌کردند و یا قبل از بارندگی آن را تمام می‌کردند و این اتفاق رخ نمی داد.
وی ادامه داد: برای پیشگیری از هرگونه خطر احتمالی برای ساکنان ساختمان مجاور ترجیح دادیم عملیات تحکیم بخشی سه روز انجام شود لذا از ساکنان ساختمان هفت واحدی مجاور خواستیم منازل خودشان را ترک کنند و برای آنان در یکی از هتل‌های مشهد جا گرفتیم تا در صورت تمایل در آنجا اسکان یابند.
شهردار منطقه هشت مشهد گفت: مالک، موظف است تمام هزینه‌ها و خسارت‌های وارد شده به آسیب‌دیدگان و حق و حقوق کارگر فوت شده در این گودبرداری را پرداخت کند.
شیرازی افزود: در عین حال هر جا کارگاه ساختمانی باشد احتمال خطر هم وجود دارد و با نظارتهای سختگیرانه نظام مهندسی و شهرداری مشهد خوشبختانه طی سالهای اخیر حوادث منجر به فوت بر اثر گودبرداری غیر اصولی و ریزش ساختمان در مشهد کاهش چشمگیری یافته است.
وی ادامه داد: از ابتدای سال جاری تاکنون که اینجانب مسوولیت شهرداری منطقه هشت مشهد را پذیرفته ام ۲۵۰ پروانه ساخت و ساز صادر شده است که با توجه به افزایش تعداد پروانه‌ها ریزش‌های منجر به فوت بسیار اندک گزارش شده است اما برای رسیدن به نقطه مطلوب که همان صفر است تلاش می‌شود.
کاهش ریزش‌های ساختمان منجر به فوت در مشهد
معاون فنی سازمان نظام مهندسی ساختمان خراسان رضوی گفت: در حال حاضر مهم‌ترین چالش در حوادث مرتبط با گودبرداری غیر اصولی مربوط به ساختمانی‌هایی است که بدون پروانه، ساخت و ساز خود را انجام می‌دهند
ذوقی افزود: تعداد گودبرداری‌های غیر اصولی در مشهد و ریزش ساختمان در پروژه هایی که پروانه ساخت دارند بسیار کم است و با اقدامات انجام شده با همکاری شهرداری مشهد طی سالهای اخیر از کاهش قابل توجهی برخوردار بوده است.
وی ادامه داد: طی سه سال گذشته با وجود دو برابر شدن میزان صدور پروانه‌های ساخت، میزان ریزش ساختمانهای منجر به فوت در مشهد نه تنها افزایش نیافته بلکه کاهش نیز داشته است.
معاون فنی سازمان نظام مهندسی ساختمان خراسان رضوی گفت: طبق آمار ثبت شده در نظام مهندسی خراسان رضوی در سال ۹۷ از بین ۳۵۵ پروانه صادر شده برای ساخت و ساز که مهندس ناظر هم داشته‌اند یک مورد ریزش منجر به فوت ثبت شده است.
ذوقی افزود: از ابتدای امسال تاکنون نیز از بین ۳۲۲ پروانه صادر شده در مشهد که مهندس ناظر داشته‌اند آمار ریزش منجر به فوت یک تن شده است و این آمار نشان دهنده آن است که وضعیت حوادث ناگوار در این خصوص بهبود یافته است.