محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان ۲۲ دی ماه، به منظور شرکت در مراسم بزرگداشت «سلطان قابوس»، پادشاه فقید عمان، وارد مسقط پایتخت این کشور شد. این دومین سفر ظریف در دی ماه امسال به عمان بود. ظریف در این سفر با «هیثم بن طارق» سلطان جدید عمان دیدار و گفت‌وگو کرد.
ظریف یک روز پیش از این دیدار در پیامی توئیتری، ضمن تسلیت‌گویی به مردم و مقامات عمان به دلیل درگذشت سلطان قابوس، جانشینی «هیثم بن طارق» در مقام سلطنت عمان را تبریک گفت و نوشت: امیدواریم روابط ما در دوران سلطنت ایشان مثل سابق باشد و آینده از گذشته الهام بگیرد.
وزیر امور خارجه ایران اخیرا نیز در دوم دی ماه، در سفری دو روزه به مسقط با مقامات این کشور دیدار و گفت‌وگو کرد. «یوسف بن علوی» وزیر خارجه عمان هم روز ۱۷ دی ماه برای شرکت در مجمع گفت‌وگوی تهران به ایران آمد؛ رفت‌وآمدهایی که همزمان با افزایش تنش‌زایی‌های آمریکا در منطقه از دید تحلیلگران، بسیار مهم و به معنای گسترش رایزنی‌ها میان دو کشور همسایه در خصوص مسایل منطقه‌ای بویژه تحرکات آمریکا در خاورمیانه ارزیابی شد.
ظریف در مسقط
سفر دو روزه ظریف به مسقط که از دوم تا چهارم دی ماه ۹۸ انجام شد، در شرایط تشدید تنش میان ایران و آمریکا، به دلیل نقش میانجی عمان در روابط ایران با غرب، مورد توجه تحلیلگران قرار گرفت. با این حال، بسیاری بر این باورند که تقلیل سطح روابط بالای ایران و عمان به موضوع نقش احتمالی مسقط در تنش‌زدایی میان تهران و غرب، یک خطای فاحش است، چرا که ایران و عمان در زمینه‌های مختلف سیاسی و اقتصادی و فرهنگی با هم دارای ارتباط گسترده‌ای هستند و آنچه در سفر دو روزه ظریف به مسقط گذشت نیز موید همین مطلب است.
ظریف در این سفر، ضمن دو دور مذاکره با بن علوی همتای عمانی خود درباره موضوعات سیاسی، در خصوص مسایل اقتصادی و تجاری هم رایزنی کرد. وزیر امور خارجه علاوه بر گفت‌وگو با «سرلشکر النعمانی» وزیر دفتر سلطان قابوس و «فهد بن محمود» معاون پادشاه عمان، صبح سه‌شنبه سوم دی ماه، با «محمدعبدالسلام» سخنگوی جنبش «انصارالله» یمن دیدار کرد؛ دیداری که در آن طرفین در مورد تازه‌ترین تحولات سیاسی و میدانی در یمن به تبادل نظر پرداختند.
بسیاری این دیدار را تلاشی چندجانبه با همکاری یک میانجی منطقه‌ای به منظور گشودن بستری برای پایان تجاوزات سعودی به یمن تحلیل کردند.
نکته قابل توجه دیگر در سفر ظریف به عمان در روزهای پایانی عمر سلطان قابوس، سفر «سوبرمانیام جیشنکار» وزیر امور خارجه هند به عمان همزمان با حضور ظریف در این کشور است؛ سفری که بلافاصله بعد از سفر جیشنکار به تهران در دوم دی‌ماه و دیدار وی با مسئولان ارشد کشورمان از جمله «حسن روحانی» رییس‌جمهوری و «علی شمخانی» دبیر شورای عالی امنیت ملی صورت گرفت. بر این اساس، رایزنی سه‌جانبه‌ای میان وزرای خارجه ایران، عمان و هند در مسقط نیز انجام شد.
اگرچه به نوشته رسانه‌ها اطلاعات کاملی از آنچه در این نشست سه‌جانبه گذشته است در دست نیست، اما گمانه‌زنی‌هایی در خصوص محورهای مورد بحث در این نشست مطرح است. به عنوان مثال، روزنامه هندی «اکونومیک‌تایمز» با اشاره به برگزاری نشست سه‌جانبه بین وزیران خارجه ایران، هند و عمان در مسقط، نوشت که این نشست و پیامدهای آن تاثیر گسترده‌ای بر ثبات در خلیج‌فارس، تنگه هرمز و منافع هند در منطقه دارد. این رسانه مدعی شد: عمان نقش میانجی بین آمریکا و ایران و همچنین ایران و کشورهای عرب حاشیه خلیج‌فارس را ایفا می‌کند.
از سویی دیگر، ایران، عمان و هند بخشی از «توافق‌نامه عشق‌آباد» محسوب می‌شوند که اقیانوس هند را به منطقه اوراسیا متصل می‌کند. اکونومیک‌تایمز با اشاره به سفر وزیرخارجه هند به عمان بلافاصله پس از دو روز اقامت او در تهران، این سفر را با هدف شتاب بخشیدن به تکمیل پروژه بندر چابهار از تهران عنوان کرد.
روزنامه «آبزرور» چاپ عمان نیز در مطلبی با اشاره به دیدار وزیران خارجه ایران، هند و عمان، نوشت که در این دیدار مسایل مهم منطقه و تلاش برای برقراری صلح و امنیت مورد بررسی قرار گرفت. به نوشته این روزنامه، در این دیدار دو طرف ایران و عمان بر تداوم روابط دوستانه و در جهت منافع دو کشور تاکید کردند.
تحکیم مناسبات؛ از مسقط تا دهلی‌نو
تلاش برای حفظ روابط اقتصادی دوجانبه میان ایران و هند در شرایط تحریم‌ها، یکی دیگر از گمانه‌زنی‌های مطرح در خصوص نشست سه جانبه وزیران خارجه ایران، هند و عمان در مسقط است؛ گمانه‌زنی که در ارتباط با سفر هفدهم تا نوزدهم دی ماه ظریف به هند، در راس هیاتی بلند پایه اعم از بازرگانان، تجار ایرانی و برخی مدیران شرکت‌های دانش‌بنیان برای انجام گفت‌وگوهای اقتصادی و شرکت در کنفرانس اقتصادی «رایسینا» آن را تقویت کرد.
در جریان این سفر، وزیر امور خارجه کشورمان با «نیتین گادکاری» وزیر حمل و نقل هند، «سوشما سواراج» وزیر خارجه هند، نخست‌وزیر سابق ایتالیا و وزیر خارجه اسپانیا دیدار و گفت‌وگو کرد.
رییس دستگاه دیپلماسی کشورمان همچنین در جمع نخبگان و کارشناسان هندی در اندیشکده «ICWA» درباره آخرین تحولات، روندها و رخدادهای جهانی و منطقه‌ای سخنرانی کرد.
ظریف همچنین در نشست فروم اقتصادی ایران و هند حضور یافت و به ایراد سخنرانی پرداخت؛ نشستی که به امضای تفاهمنامه‌ای میان اتاق بازرگانی ایران و هند منتهی شد.
وی در این نشست، در سخنانی که نشان از روابط محکم و دیرین میان ایران و هند داشت، گفت: تحریم‌ها جدید نیستند، ما به همکاری با دوستانمان ادامه خواهیم. ایران و هند تعامل بلندمدت و بلکه هزار ساله دارند.
ظریف افزود: حوزه‌های زیادی بین ایران و هند مکمل هم هستند. ایران و هند برای چندین قرن با هم زندگی و همکاری کرده‌اند. ریشه‌های عمیقی برای جوامع تجاری ما وجود دارد. من فکر می‌کنم که اراده سیاسی در دو دولت وجود دارد که می‌تواند بر فایق آمدن بر چالش‌ها کمک کند.
وزیر خارجه همچنین در کنفرانس بین‌المللی رایسینا به سخنرانی پرداخت و در آنجا نیز تاکید کرد که ایران دست دوستی به سوی همسایگان خود در منطقه خلیج فارس دراز می‌کند.
ظریف همچنین با تاکید بر لزوم گفت‌وگو در خصوص مسایل منطقه‌ای و بازتعریف مولفه‌های منطقه‌ای قوی افزود: من معتقدم گفت‌وگو و بازنظم جهانی بسیار مناسب وضعیت کنونی ما بوده و نیازمند توجه جدی است. گفت‌وگو نیازمند آمادگی برای گوش سپردن و ارزیابی مجدد مفروضات است.
نگاهی کلی به رفت‌وآمد مقامات تهران- مسقط از یکسو و تهران-دهلی از سوی دیگر و داغ شدن تنور مناسبات با هند و عمان به ویژه در یک ماه اخیر، نشان از تلاش سه کشور برای تحکیم روابط‌شان در شرایطی دارد که بر تنش‌های منطقه‌ای به موجب دخالت کشورهای غربی به ویژه آمریکا افزون شده است. این روند همچنین نشان از اهمیت مناسبات سیاسی و اقتصادی دوستانه با ایران برای کشورهای منطقه دارد.