شیر به عنوان یکی از منابع اصلی کلیسیم، پروتئین،سدیم و پتاسیم، اسید آمینه و سایر مواد مغذی موجود در آن از جمله غذاهایی به شمار می رود که استفاده از ان برای انسان ها به ویژه کودکان ضروری است.
چندی قبل پخش برنامه ای از یکی از شبکه های صداوسیما که در آن یک کارشناس به عنوان بازرس انجمن بهداشت و ایمنی مواد غذایی صحبت هایی را در خصوص وجود آفلاتوکسین در شیر که نوعی "سم قارچی" است انجام داد، بازتاب های زیاد و گسترده ای در فضای مجازی پیدا کرد.
صحبت های انجام شده به سرعت در فضای مجازی بازتاب پیدا کرد و امنیت روانی مردم را دچار خدشه ساخت و تکذیب های بعد از آن نیز نتیجه بخش نبود و به این شکل خواسته یا ناخواسته فضای مسمومی پیرامون صنعت دامپروری و شیر کشور ایجاد شد که البته دستاویز رسانه های بیگانه و معاند نیز قرار گرفت.
صحبت از آلودگی شیرهای تولیدی در کشور در حالی مطرح شد که سرانه مصرف شیر در ایران از استانداردها و میانگین جهانی پایین تر است و ایجاد چنین شائبه ای این وضعیت را بدتر هم می کند و در همین رابطه چندی پیش یکی از مسئولان وزارت بهداشت (مدیرکل فرآورده های غذایی و آشامیدنی سازمان غذا و دارو) از پایین بودن و کاهش سرانه مصرف شیر در کشور اظهار نگرانی کرده بود.
استان قزوین با سالانه تولید بیش از ۵۰۰ هزار تن شیر از حیث تولید این محصول دامی در بین پنج استان کشور قرار دارد و صحبت های شبهه ناک صورت گرفته و بازتاب وسیع آن ضمن ایجاد نگرانی بین شهروندان، موجب شده تا دامداری ها و صنایع تولید شیر استریلزه و پاستوریزه این استان نگران آینده خود باشند.
با وجود حرف و حدیث ها پیرامون سلامت شیر و نگرانی شهروندان در فضای مجازی نسبت به مصرف این محصول، ایرنا با جمعی از مسوولان و دست اندرکاران مرتبط با این حوزه به گفت و گو پرداخت.
وجود آفلاتوکسین در شیر غیرعادی نیست
هدایت آزاد روش مدیر اداره نظارت بر مواد غذایی، آرایشی و بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا پیرامون صحبت ها و شایعات مطرح شده مبنی بر وجود آفلاتوکسین بالا در شیرهای تولیدی کشور اظهار کرد: این بحث خیلی علمی و تخصصی است و بسیاری از مردم شناختی از این ماده ندارند و وقتی صحبت از وجود آن در محصولی مانند شیر می شود فکر می کنند که در دامداری یا کارخانه با گالن به شیرها سم می زنند.
وی با بیان اینکه تخریب صنعت غذایی کشور در یک برنامه تلویزیونی از رسانه ملی اقدامی غیرقابل قبول است، ادامه داد: وقتی از یک موضوع تخصصی در یک برنامه ای در رسانه ملی بحث می شود باید کارشناسی مطلع و عالم در آن حضور پیدا کند در غیر این صورت بخشی از صحبت های وی از سرناآگاهی و یا طرح غلط موضوع می تواند بازتاب منفی و سریعی در سطح جامعه به دنبال داشته باشد که در قضیه آفلاتوکسین و شیر و حتی ذرت های آلوده نیز شاهد آن بودیم.
این مسوول با بیان اینکه آفلاتوکسین تنها مختص به شیر نیست و می تواند در برخی محصولات مانند پسته نیز وجود داشته باشد،افزود: وجود این ماده در شیر نمی تواند به صفر برسد و در دنیا برای آن شاخص و حد مجاز تعریف شده است همان گونه درصدی از میکروب در شیرهای پاستوریزه نیز وجود دارد که جزو طبیعت شیر هست و تا حد مجاز آن آسیبی به سلامت مصرف کنندگان وارد نمی سازد.
هدایت آزاد روش مدیر اداره نظارت بر مواد غذایی، آرایشی و بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی با اشاره به وجود ۲۹ کارخانه تولید شیر (گاوداری های صنعتی) در استان قزوین،گفت: از این تعداد ۱۵ کارخانه فعال هستند که ۲ مورد از انها شیر استریلزه و سایر شیر پاستوریزه تولید می کنند.
وی با اشاره به تلاش های وزارت بهداشت برای افزایش مصرف شیر در بین هموطنان به دلیل سرانه پایین مصرف این ماده، اظهار داشت: متاسفانه استقبال عمومی نسبت به مصرف شیر در جامعه ایرانی کمرنگ است و با طرح این موضوعات بی پایه و اساس این وضعیت به مراتب بدتر شده و تلاش ها برای ارتقای مصرف این ماده خوراکی پرفایده به هدر می رود.
آزادروش با بیان اینکه با اتفاقات رخ داده بعضی ها قید شیر خوردن را زده اند و بعضی شهروندان نیز به سمت خرید شیرهای فله ای روی می آورند،افزود: این در حالی است که سلامت و کیفیت شیر در کارخانجات تولید شیرهای استریلیزه و پاستوریزه تضمین شده است و مشکلاتی مانند ابتلا به سل و ... ناشی از مصرف شیرهای فله ای کنترل نشده است.
این مسوول با بیان اینکه کارخانجات تولید شیر و فرآورده های لبنی دارای پروانه بهداشتی بوده و مسئول کنترل کیفی دارند و موظف به کنترل سلامت محصولات تولید شده هستند،افزود: ۲ کارخانه بزرگ شیر در استان که دارای سرمایه گذار خارجی هستند دارای امکانات بروز آزمایشگاهی هستند و سایر کارخانه ها که آزمایشگاه ندارند نیز با آزمایشگاه های همکار قرارداد دارند و محصولات انها به شکل مرتب و مستمر از لحاظ وجود هرگونه سم و مشکل بهداشتی از جمله آفلاتوکین پایش می شود.
آزادروش در ادامه به اجرای طرح پی ام اس یا کنترل و پایش عرضه محصولات غذایی توسط وزارت بهداشت اشاره کرد و گفت: این طرح در خصوص کلیه محصولات غذایی از جمله شیر اجرا می شود و در قالب آن علاوه بر نظارت در حین تولید، با نمونه برداری و پایش وضعیت سلامت فروآده های غذایی بازکنترل می شود.
وی اظهار داشت: براساس آخرین نتایج آزمایشگاهی، شیرهای تولید شده در استان قزوین عاری از آفلاتوکسین بیش از حد مجاز تعریف شده (استاندارد اروپا) هستند و سلامت و کیفیت آنها بسیار بالاست و شهروندان می توانند بدون هیچ گونه دغدغه و نگرانی این ماده مقوی غذایی را مصرف کنند.
این مسوول اطمینان خاطر داد همه محصولاتی که از سوی وزارت بهداشت دارای پروانه ساخت بوده سالم بوده و مورد پایش کیفی و بهداشتی دائمی قرار دارند و مصرف آنها هیچ مشکلی را ایجاد نمی کند.
شیرهای تولیدی در قزوین مانند دیگر نقاط کشور سالم و بدون مشکل هستند
مدیرکل استاندارد قزوین در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: صحبت هایی که در یکی از برنامه های تلویزیونی پیرامون شیر انجام شد غیرکارشناسی و تعجب برانگیز بود چرا که کیفیت این محصول تقریبا در همه جای کشور بسیار بالا و مطابق با استانداردهای جهانی است.
سیروس صارمی با بیان اینکه سازمان ملی استاندارد در خصوص این اظهارات غیرکارشناسی اطلاعیه ای صادر کرد، افزود: در سطح استان نیز باید اذعان کرد کیفیت و سلامت شیرهای تولیدی بسیار بالا و مطابق با استانداردهای تعریف شده است.
مدیرکل استاندارد قزوین گفت: وجود آفلاتوکسین در شیر طبیعی است و این موضوع جدیدی نیست و مختص این محصول در قزوین و یا کشور نبوده و هیچ کجای دنیا در این خصوص مستثنی نیست.
وی در خصوص وضعیت آفلاتوکسین در شیرهای استان قزوین نیز گفت: این ماده ممکن است در بعضی مواد غذایی مانند شیر وجود داشته باشد اما برای آن حد مجاز تعریف و تعیین شده و طی سال های اخیر به جز مواردی انگشت شمار شیرهای تولید شده در استان مشکلی از این بابت نداشته است.
صارمی اظهار داشت: از بیشتر واحدهای تولید شیر استان بازدید کرده ام که در سطح کشور نمونه بوده و همگی از تجهیزات مدرن و فناوری های روز بهره مند هستند و محصول آنها با بالاترین کیفیت و سلامت تولید و به دست مصرف کننده می رسد.
آفلاتوکسین در شیرهای خام قزوین پایین تر از حد مجاز تعیین شده هستند
مدیرکل دامپزشکی قزوین در گفت و گو با ایرنا اظهار کرد: صحبت هایی که در یک برنامه تلوزیونی مطرح و در آن ادعا شد بیشتر شیرهای تولیدی در کشور به لحاظ سلامت و وجود آفتولاکسین دارای مشکل هستند کاملا غیرکارشناسی بود و تاکنون هیچ سند و مدرکی در این خصوص ارایه نشده است.
دکتر حمید زینالی با بیان اینکه آفلاتوکسین در شیر نیز بحثی مانند ذرت های آلوده بود که در خصوص آن اظهارات غیرکارشناسی و بدون مدرک و سند انجام شد، اظهار داشت: در خصوص ذرت های آلوده نیز متاسفانه بزرگنمایی شد و افکار عمومی دچار نگرانی و تشویش شد.
وی با بیان اینکه سم آفلاتوکسین از خوراک دام به دام منتقل می شود، افزود: وجود آفلاتوکسین در شیر خام یک موضوع طبیعی است و این عدد نمی تواند صفر باشد و در دنیا یک شاخص و حد مجاز برای آن تعریف شده که اگر این ماده از این میزان بالاتر باشد، سلامت شیر زیر سوال قرار می گیرد.
این مسوول با بیان اینکه شیری نداریم که بدون میکروب باشد، افزود: در برخی محصولات مانند شیر میکروب وجود دارد اما این میکروب ها جزو فلور و اساس تشکیل دهنده شیر هستند و خطری برای انسان ایجاد نمی کنند و نمی توان به صرف داشتن میکروب، افراد را از مصرف آن منع کرد.
مدیرکل دامپزشکی قزوین گفت: دامداران خود از همه بیشتر به سلامت دام و محصولات تولیدی شان اهمیت می دهند چرا که اگر محصول کیفی و سالم تولید نکنند، شرکت ها از خرید محصول آنها خودداری می کنند.
زینالی افزود: همه محصولات ورودی از دامداری ها پیش یا حین ورود به کارخانجات تولید فرآورده های لبنی مورد آزمایش قرار می گیرند و میزان پروتئین، بار میکروبی، چربی، آفلاتوکسین و ... آنها مورد سنجش و نمونه گیری می شود و اگر دارای مشکل باشند، شرکت ها آنها را نمی پذیرند.
وی با اشاره به پایش های مستمر و دوره ای و سرزده از دامداری ها توسط کارشناسان دامپزشکی، گفت: در این واحدها از خوراک دام که آفلاتوکسین از طریق آن وارد بدن دام و محصول می شود، نمونه برداری می شود.
مدیرکل دامپزشکی قزوین اطمینان خاطر داد: شیرهای خام تولید شده در دامداری های استان از نظر وجود آفلاتوکسین هیچ مشکلی ندارد و وجود این ماده در آنها حتی بسیار پایین تر از حد مجاز تعیین شده است.
وی با اشاره به فعالیت ۲ شرکت خارجی تولیدکننده لبنیات در قزوین که دارای برند بسیار مطرح و جهانی هستند، افزود: این شرکت ها براساس استاندارد اروپا کار می کنند و شیر خود را از دامداری های استان و سایر نقاط کشور تهیه می کنند و در زمینه رعایت استانداردها و سلامت محصول بسیار جدی هستند و شیرهای ورودی به شرکت های خود روزانه سه بار آزمایش می کنند و تاکنون موردی از وجود مشکل از جمله آفلاتوکسین را گزارش نکرده اند.
مدیرکل دامپزشکی قزوین با بیان اینکه بیماری بروسلوز در سال جاری در سطح دام های استان به صفر رسیده است،افزود: این یک دستاورد بزرگ بوده و به آن معناست که شیر تولید شده در دامداری های صنعتی استان را می توان بلافاصله پس از دوشیدن، میل کرد و این نشان از سلامت بالای محصولات دامی از جمله شیر در استان است.
وی با بیان اینکه روش کار آزمایشگاه های مرجع دامپزشکی که یکی از آنها در قزوین مستقر است و به کنترل فراوده های دامی از جمله شیر می پردازد منطبق بر استانداردهای بین المللی تعیین شده است،اظهار داشت: کارشناس این برنامه تلوزیونی ذکر نکرد که ارقام طرح شده از چه طریقی و با انجام چه آزمایشی استخراج شده است.
زینالی با تاکید بر تقویت پدافند غیرعامل در حوزه صنعت غذایی با هدف حفاظت از این صنایع،گفت: امروز لزومی ندارد که دشمن با تفنگ و بمب به زیرساخت ها و سرمایه های ما حمله کند بلکه با یک گفت و گو و مصاحبه غیرکارشناسی شده که به عواقب آن فکر نشود می توان اهداف دشمن را پیاده کرد.
خودداری کارخانه های تولید شیر پاستوریزه از خرید شیرهای مشکل دار
رییس هیات مدیره اتحادیه دامداران ایران و فعال صنعت دامداری در قزوین در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: وجود آفلاتوکسین در شیر موضوع تازه و جدیدی نیست و در همه دنیا وجود دارد و بر اثر استفاده دام از خوراک کپک زده ایجاد می شود اما برای آن حد مجاز تعریف شده و اگر میزانش از حد تعریف شده بالا نباشد هیچ خطری متوجه مصرف کنندگان نیست.
حسین نعمتی با انتقاد از صداوسیما بابت دعوت کارشناسی که کیفیت و سلامت شیرهای تولیدی کشور را زیر سوال برد،افزود: فردی که به رسانه ملی دعوت و در یک شبکه با میلیون ها مخاطب صحبت می کند باید سخنانش حساب شده و همراه با مدرک و سند باشد و بداند که عواقب حرف های او چیست.
وی اظهار داشت: متاسفانه صحبت های نسنجیده و اشتباه این کارشناس دستاویزی برای رسانه های بیگانه و معاند شده و در سطح وسیع در شبکه های مجازی پخش شده و به صنعت لبنی کشور آسیب وارد کرده و این در حالی است که مصرف شیر و فراورده های لبنی در کشور پایین است.
نعمتی با بیان اینکه دامداری های صنعتی امروزه به انواع تجهیزات و آزمایشگاه ها مجهز هستند، گفت: کارخانه های تولید فرآورده های لبنی از دریافت و خرید شیرهای دارای حد بالای آفلاتوکسین خودداری می کنند و اینکه شیرهای تولیدی در دامداری های کشور دارای حد بالایی از این سم باشند کذب محض است.
رییس هیات مدیره اتحادیه دامداران ایران همچنین اظهار داشت: امیدواریم صداوسیما با دعوت از مسوولان و کارشناسان ذیربط و تولید و پخش برنامه و خبر بتواند اعتماد مردم به سلامت و کیفیت شیر و محصولات لبنی که با سخنان یک کارشناس در برنامه تلویزیونی دچار خدشه شده را جلب کند.
نتیجه گیری:
تضمین سلامت فرآورده های غذایی به ویژه محصولاتی همچون شیر از سوی دستگاه های متولی یک امر بدیهی و مستمر است اما در شرایط فعلی که بواسطه اظهارات یک کارشناس و بازتاب گسترده آن در فضای مجازی شهروندان در خصوص سلامت این محصول دچار شک شده اند، مسئولان ذیربط باید با روشنگری و اطلاع رسانی شفاف و ارایه مدارک و مستندات لازم نگرانی مردم را در زمینه وضعیت بهداشت و سلامت این محصول مرتفع کنند.