رودخانه‌ها شریان‌های حیاتی زمین هستند اما عواملی مانند تخلیه فاضلاب، تصرف حریم رودخانه‌ها، سدسازی، بهره برداری از مصالح شن و ماسه از حریم و بستر رودخانه‌ها وتامین نشدن حقابه زیست محیطی، برخی از عوامل تهدید رگ های زمین است که نفس این حوضه‌های آبی را در برخی موارد گرفته است.
هیچ بخشی در طبیعت از گزند توسعه شهرنشینی در امان نمانده است، رودخانه‌ها به عنوان اکوسیستم‌هایی مهم، محدود و در عین حال تاثیرگذار بر زیستگاه‌های مختلف نیز به نوعی مورد آسیب این توسعه قرار گرفته‌اند. در حالی که ایران به دلیل قرار گرفتن در کمربند خشک جهان از بارندگی و منابع آبی چندان غنی برخوردار نیست از این رو حفاظت از داشته‌ها در عرصه‌های آبی از اهمیت زیادی برخوردار است، این در حالی است که در بسیاری موارد شاهد نابودی رودخانه‌ها در کشور هستیم. بر این اساس سازمان حفاظت محیط زیست در صدد تهیه برنامه حفاظتی برای برخی رودخانه‌های کشور که در حفاظت این سازمان قرار دارند برآمده است.
علی ارواحی روز چهارشنبه در این باره به خبرنگار علمی ایرنا گفت: رودخانه‌های کرج، چالوس، لار و هراز ، کشف رود، جاجرود، تجن و سرداب رود جزو رودخانه‌های حفاظت شده کشور هستند که تهیه برنامه حفاظت برای تمام آن‌ها در دستور کار قرار دارد.
وی اظهار داشت: به طور کلی در برنامه و طرح‌های ملی یکی از تکالیف سازمان حفاظت محیط زیست حفاظت و احیای تالاب‌ها و رودخانه‌های حفاظت شده است. بر این اساس تهیه برنامه‌های مدیریت زیست بومی را برای رودخانه‌های حفاطت شده در دست تهیه دارد.
ارواحی ادامه داد: همانطور که در تهیه برنامه حفاظت تالاب ها رویکرد زیست بومی را دنبال می کنیم، در تهیه برنامه حفاظت از رودخانه ها نیز همین رویکرد را در پیش گرفتیم اما تفاوتی میان این دو اکوسیستم وجود دارد. مهمترین این عوامل خطی بودن حوضه‌های رودخانه است بنابراین در زون بندی و پهنه‌بندی های رودخانه ها و تالاب تفاوت مشخصی خواهیم داشت. دوم اینکه رودخانه‌ها از مراکز جمعیتی عبور می‌کنند، بر این اساس نحوه مدیریت کردن رودخانه‌ها در مقاطع مختلف متفاوت خواهد بود چون اولویت‌های اجرایی و تهدیدات در بخش های مختلف رودخانه متفاوت خواهد بود.
ارواحی افزود: برای مثال در پایین دست و در نقاط پایانی رودخانه ها معمولا یکی از مسائل جدی ما کیفیت و حتی کمیت آب است چون ممکن است بهره برداری ها در بالادست طوری باشد که دیگر در پایین دست رودخانه منابع آبی کافی نداشته باشیم. مثلا در زاینده رود این اتفاق افتاده و دیگر آب به تالاب گاوخونی نمی رسد، یک بخش دیگر نیز پساب ها و زهاب های کشاورزی و صنعتی است که به مرور از بالادست وارد می شوند که ممکن است کیفیت آب یا شوری آب را تغییر دهند. مثلا در رودخانه کارون در نقاط پایینی آن به علت ورود زهاب های مزارع نیشکر هر چقدر پایین تر می رویم میزان شوری آب کارون بالاتر می رود، بنابراین با توجه به انواع تهدیدات و بخش های مختلف رودخانه ها یک برنامه حفاظتی اما با چند راهکار تهیه می کنیم.
مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب های ایران اظهار داشت: مثلا تالاب یک پهنه به هم پیوسته است و معمولا راهبردها و راهکارها تا اندازه زیادی در تمام محدوده آن که به هم نزدیک هستند جواب می دهد مگر اینکه یک تالاب وسعت خیلی زیادی داشته باشد مانند دریاچه ارومیه یا هورالعظیم که تالابی فرامرزی است و یا تالاب هامون که وسعت زیادی دارد. بنابراین به جز تالاب هایی که وسعت شان خیلی زیاد است معمولا راهبردها و راهکارهایی که در یک تالاب شناسایی می شود در تمام تالاب یا محدوده حوضه آبریز آن قابل پباده سازی است اما در رودخانه ها با توجه به اینکه در کدام مقطع از رودخانه قرار داریم اقدامات، راهکارها یا شاخص ها متغیر است.
وی گفت: بنابراین با توجه به اهمیت رودخانه ها در اکوسیستم‌های طبیعی و حتی زندگی بشر، قرار است برای تمام ۷ رودخانه حفاظت شده برنامه مدیریتی تهیه شود که برای این کار رودخانه‌ها را بر اساس شرایط بحرانی که دارند اولویت بندی می‌کنیم، مثلا کَشَف رود یا جاجرود که انتخاب شدند یک علت آن تهدیدات فزاینده این رودخانه ها بود. کشف رود ورود فاضلاب ها به شکل خیلی زیاد وضعیت نامطلوبی در این رودخانه ایجاد کرده است، جاجرود نیز بحث تغییر کاربری مطرح است که در بستر رودخانه داریم همچنین بهره برداری هایی که از منایع آبی آن صورت می گیرد همچنین در برخی موارد شاهد ورود آلاینده ها به داخل آن هستیم پس رودخانه ها با توجه شرایط ویژه ای که دارند اولویت بندی می شوند.