گردشکری حلال یکی از جدیدترین شاخه های گردشگری است که از حدود یک دهه اخیر وارد این صنعت شده است و تعاریف متفاوتی نیز برای توصیف و تشریح آن ارائه شده که البته دارای مشترکات و همچنین اختلافاتی نیز است، اما همه انها بر مبنای دینی تعریف می شوند.
بنابر برخی تعریفات گردشگری حلال نوعی گردشگری است که در آن تمهیداتی بر مبنای موازین اسلام و جهت انطباق با آن صورت گرفته است. می‌توان گردشگری حلال را زیر مجموعه گردشگری مذهبی دانست که بر اساس باورهای خانواده‌های مسلمان و پایبند به شریعت اسلام سازمان‌دهی می‌شود.
سازمان جهانی جهانگردی نیز گردشگری حلال یا (Halal tourism) را چند سال است پذیرفته و برای ان تعاریفی ارائه کرده است. بر اساس تعریف سازمان جهانی جهانگردی گردشگری حلال محصول جدیدی از صنعت گردشگری است که برنامه‌های تفریحی و گردشگری ویژه‌ای را برای مسلمانان تدارک می‌بیند. به این معنا که مسلمانان از هر کشوری که باشند مایلند در برنامه‌های تفریحی و سفرهای خود به آداب شرعی عمل کنند.
به عنوان مثال از غذای حلال رستوران‌ها استفاده کرده و یا در هتل‌هایی که مشروبات الکلی سرو نمی‌کنند اقامت کنند. همچنین برای زنان و مردان استخرهای شنای جداگانه در نظر گرفته شود و در طول سفر اوقات شرعی اعلام و برای آن برنامه ریزی شود. ضمن آنکه بیشتر این گردشگران مسلمان مایلند در برنامه سفر خود بازدید از اماکن مذهبی نیز وجود داشته باشد.
گردشگری حلال شعار یا واقعیت؟
در پاسخ به این سوال باید گفت که امارها و پژوهش ها نشان می دهد که گردشگری حلال یکی از واقعیت های گردشگری امروز است که جامع هدفی شامل ۲۵ درصد از جمعیت دنیا را شامل می‌شود.
بله ، گردشگری حلال امروز در کشورهایی همچون ، ترکیه ، مالزی ، سنگاپور و برخی از دیگر کشورهای دنیا در حال اجرا است و قرارگیری این نوع گردشگری در ساختار معنایی سازمان جهانی گردشگری خود گواه بر جدیت این نوع گردشگری است.
کشورهای مالزی، اندونزی، بنگلادش، امارات متحده عربی، ترکیه، مراکش، اردن، قطر، تونس و مصر جزو کشورهای مسلمانی هستند که در زمینه گردشگری حلال پیشرو هستند.
جالب است بدانید که کشورهایی مانند ژاپن، کره جنوبی،، چین، ایتالیا و استرالیا که مذهب رسمی آنان نیز غیراسلامی و تعداد مسلمانان نیز در این کشورها بسیار محدود است درصدد راه‌اندازی تورهای گردشگری مطابق با شرع اسلام برای مسلمانان هستند و تحقیقات نیز نشان می دهد تاحدودی موفق بودند که نشان می دهد گردشگری حلال به یک واقعیت تبدیل شده است.
گردشگری حلال همزمان با کشورهای دیگر در ایران و استان مازندران به عنوان مهم ترین مقصد گردشگری کشور نیز مطرح شد و تاکنون بر روی آن مانورهای سیاسی و اقتصادی زیادی داده شد و در متن سخنرانی بسیاری از مسئولان گردشگری و سیاسی کشور نیز قرار گرفته است.
اما هیچگاه مشخص نشد که قرار است در زمینه گردشگری حلال چه اتفاقی برای ایران و به خصوص استان مازندران رخ دهد و چه تغییری در این زمینه ایجاد شود؟
حدود یک دهه است که مسئولان استان مازندران جلسات متعدد برای گردشگری حلال برگزار می کنند و هر بار نیز بخشنامه ها و دستورالعمل های نیز صادر می شود که همواره کلی بوده و هیچ نقشه راهی در آن ترسیم نشده است.
بسیاری از کارشناسان گردشگری معتقد هستند گردشگری حلال با تعریف خاص جهانی خود، در ایران معنای جدی ندارد، زیرا که در کشور ما وسائل نقلیه تفکیک شده، سواحل و استخرهای جدا شده، رستوران‌های حلال، عدم سرو مشروبات الکلی در هتل‌ها، وجود نمازخانه و هر آنچه که یک مسلمان برای زندگی حلال نیاز دارد، در ایران به سهولت یافت می‌شود و به‌صورت قانونی کسی اجازه خدمات حرام ندارد.
یعنی هرانچه برای گردشگری حلال مورد نیاز است در ایران به صورت پیشفرض و ساختار اجتماعی و خدمات عمومی در اختیار است و چهارچوب خدمات خارج از شریعت اسلام تعریف نمی‌شود.
ما به این تعریف نیز اکتفا نکردیم و به سراغ مسئولان گردشگری مازندران رفتیم که تاکنون دهها جلسه در مورد گردشگری حلال برگزار کردند.
گردشگری حلال در هاله ای از ابهام
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مازندران گفت: گردشگری و هر نوع فعالیت گردشگرپذیری مازندران و به طور کل کشور بر اساس شرع اسلام است و نمی توان چیزی خارج از ان متصور شد.
مهران حسنی افزود: هنوز ما نیز کاملا متوجه اینکه برخی از دستگاه ها و مسئولان که متقاضی توسعه گردشگری حلال هستند نمی‌شویم زیرا گردشگری حلال با تعریفی که به صورت محلی و جهانی برای آن ارائه شده در حال حاضر برای ایران مطابق است.
وی در پاسخ به دستورالعمل های متفاوت نسبت به اهتمام به گردشگری حلال گفت: چندین بار به مسئولان صادر کننده این دستورالعمل ها گفته ایم که باید چه کنیم و هربار فقط بر اقداماتی تاکید کردند که به صورت روزمره در مازندران و کشور انجام می شود و جزو قوانین نیز است .
معاون گردشگری مازندران با اشاره به اینکه همه بسترها و زیرساخت های گردشگری حلال در مازندران آماده و قابل دسترس است ، افزود: هدفی که ما در گردشگری حلال دنبال می کنیم جذب گردشگران کشورهای مسلمان است و نه ایجاد زیرساختهای اسلامی.
حسنی افزود: اما دستگاه های دیگر همواره بر زیرساخت های اسلامی تاکید دارند که برای ما نیز جای سوال دارد و در هاله ای از ابهام به سر می بریم.
وی تاکید کرد: هر گردشگری که قصد سفر به ایران را دارد می داند که ما کشوری مسلمان هستیم و گردشگری بدون رعایت شئونات اسلامی در ایران جایگاهی ندارد.
به گفته معاون میراث فرهنگی مازندران متولی نشست ها پیرامون گردشگری حلال در استان ها اداره کل استاندارد است که شاخصه های گردشگری حلال را تعریف و ترسیم می کند و باید از آنها پرسید.
استاندارد نیز در حال مطالعه است!
برای درک بهتر اینکه گردشگری حلال در مازندران به دنبال چه زیرساخت هایی است به سراغ اداره کل استاندارد و مسئولان ان رفتیم که متاسفانه موفق به برقراری ارتباط نشدیم.
مسئولان اداره کل استاندارد مازندران به خبرنگار ایرنا گفتند که باید در زمینه گردشگری حلال مطالعه کرده و سپس اقدام به مصاحبه کنند.
همچنین انها اعلام کردند که نیاز به فرصت دارند تا بتوانند در حوزه گردشگری حلال جمع بندی کرده و نتایج را به خبرنگار ما انتقال دهند که این مسئله نیز انجام نشد.
البته با توجه به اینکه گردشگری مازندران ادعا می کند که در ۱۰ جلسه پیرامون گردشگری حلال به دعوت اداره کل استاندارد حضور داشته است، با ادعای اداره کل استاندارد که هنوز باید برای پاسخ چند سوال مطالعه کند همخوانی ندارد.
گردشگری حلال باید به دنبال چه چیزی باشد؟
دانا یوسفی کارشناس گردشگری و جهانگردی با اشاره به اینکه کسی در ایران نمی داند از گردشگری حلال چه می خواهد، گفت: با وجود اینکه ایران یک کشور مسلمان و با دین رسمی اسلام است و رفتارها و خدمات خارج از معیارهای اسلامی جایگاهی ندارد، هنوز مسئولان ما در تعریف گردشگری حلال متوقف مانده اند.
وی با اشاره به اینکه خوشبختانه ایران تمام زیرساختهای گردشگری حلال را دارد، افزود: نشست های متعدد در مورد گردشگری حلال اصلا مفهومی ندارد و صرفا اتلاف وقت است.
این کارشناس جهانگردی گفت: به جای جست و جو برای زیرساخت هایی که به وفور در کشور وجود دارد، باید به سمت نمایش و تبلیغات امکانات حلال گردشگری کشور و استانی مانند مازندران برویم.
یوسفی سرعت کشورهای پیشرو در گردشگری حلال را نسبت به ایران سریع عنوان کرد و ادامه داد: نباید فرصت را از دست بدهیم زیرا به اندازه کافی وقت تلف کرده ایم که امروزه ترکیه و مالزی و همچنین کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس تقریبا تمام سهم گردشگری حلال را به خود اختصاص دادند.
وی گردشگری حلال برای ایران را نیازمند عملگرایی عنوان کرد و گفت: بیش‌ترین بار مسئولیت برای جذب گردشگران مسلمانان بر عهده دولت است تا با تقویت دیپلماسی و مذاکره با سازمان‌های گردشگری کشورهای اسلامی و با تبلیغ جاذبه‌های توریستی ایران و یا برپایی نمایشگاه‌های دایمی و موقت گردشگران مسلمان را جذب کند.
این کارشناس گردشگری گمنام بودن ایران به عنوان مقصد گردشگران حلال را یکی از ضعف های کشور عنوان کرد و گفت: اطلاع‌رسانی تنها کاری که باید ما انجام دهیم زیرا بسیاری از زیرساخت ها از قبل اماده است.
یوسفی گفت: الگوبرداری از نحوه تبلیغات کشورهای پیشرو در این زمینه می‌تواند پیشنهاد دیگری برای رونق صنعت گردشگری ایران باشد که متاسفانه هنوز در کشور عملیاتی نشده است.