روز شنبه ۲۵ ژانویه برابر با پنجم بهمن ماه نشریه آلمانی اشپیگل گفت‌وگویی از «محمدجواد ظریف» وزیرامورخارجه ایران منتشر کرد. گفت‌وگویی که بخش‌های مهم فراوان داشت اما آنچه طی چند ساعت گذشته از آن مورد توجه قرار گرفت تنها بخشی بود که ظریف به حکم دیپلمات بودن خود؛ مفهوم مذاکره با آمریکا را منتفی ندانست. هجمه‌ها به ظریف به ویژه پس از توییت عجیب «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهوری آمریکا شدت گرفت و مخالفان و منتقدان او در داخل هم با رییس‌جمهوری آمریکا هم‌نوا شدند و سیل انواع اتهامات و تهمت‌ها به سوی وزیرامورخارجه روان شد.
آنچه ظریف گفت، آنچه تندروها شنیدند
وزیر امورخارجه کشورمان در بخش پایانی این گفت‌وگو در پاسخ به سوال «کریستیانه هوفمان» خبرنگار اشپیگل درباره منتفی بودن مذاکره با آمریکا گفت: «من هرگز این احتمال را منتفی نمی‌دانم که افراد رویکرد خود را تغییر دهند و واقعیات را بپذیرند. برای ما فرقی نمی‌کند که چه کسی در کاخ سفید حضور دارد. آن چه که اهمیت دارد، چگونگی رفتار آنها است. دولت ترامپ می‌تواند گذشته خود را اصلاح کند، تحریم‌ها را بردارد و به میز مذاکره برگردد. ما هنوز در میز مذاکره باقی مانده‌ایم. آنها طرفی هستند که میز مذاکره را ترک کرده است. ایالات متحده، آسیب بزرگی به مردم ایران وارد کرده است. روزی خواهد رسید که آنها باید این آسیب را جبران کنند. ما شکیبایی زیادی داریم.»
این تمام گفته‌های ظریف است که طی شبانه‌روز گذشته از آن با عناوین موهون تفسیر و برداشت صورت گرفته و وزیر امورخارجه متهم به انواع خیانت شده است! هشتک‌های فضای مجازی علیه وزیر امورخارجه از خائن نامیدن او به خون شهید قاسم سلیمانی تا درخواست استیضاح او گسترده است. پس از این هجمه‌ها ظریف در توییتی به شیطنت ترامپ واکنش نشان داد و ضمن انتشار تصویری از متن مصاحبه خود با اشپیگل، نوشت: «برای دونالد ترامپ بهتر است که اظهارات و تصمیمات سیاست خارجی خود را بر اساس واقعیات بنا کند و نه بر اساس عناوین اخبار فاکس نیوز و یا مترجمین فارسی خود. برای آگاهی بهتر، وی می‌تواند متن کامل مصاحبه من با اشپیگل به زبان انگلیسی را بخواند.»
واکنشها به تحریف سخنان ظریف
توهین‌های عجیب نثار شده علیه وزیر امورخارجه، واکنش «علیرضا معزی» معاون اطلاع رسانی دفتر رییس جمهوری را در پی داشت و او در حساب توییتری خود نوشت: «شباهت رفتار ترامپ و دلواپسان شگفت‌آور و نگران کننده است. به قول ظریف اگر عادت به خواندن متن کامل یک مصاحبه ندارند حداقل می‌توانند همان یک پاراگراف مورد بحث از گفت و گو را کمی دقیق‌تر بخوانند.»
میان هجمه‌های توییتری مخالفان فضای مجازی، برخی هم منطق سخنان ظریف را روایت کردند و کاربران عادی فضای مجازی هم به توهین‌های عجیب کاربران فیک و حقیقی واکنش نشان دادند. «محمد جواد جمالی نوبندگانی» نایب رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس به ایرنا گفت: «مذاکره در قالب ۱+۵ و مسائل هسته ای، نه فقط حرف ظریف که موضع حاکمیت جمهوری اسلامی ایران بوده است؛ ایراد از بی‌نزاکتی ترامپ است که عرف دیپلماتیک را بلد نیست.»
«آذرمنصوری» قائم مقام حزب اتحاد ملت هم در توییتی نوشت: «به کسانی که بی رحمانه با تحریف سخنان ظریف او را تخریب می کنند و همین را هم بهانه حمله به او قرار دادند، توصیه می‌کنم واقعیت های امروز ایران را ببینید و بدانید که این تاختن برای شما تبدیل به رأی نمی‌شود. دنیا عوض شده است و نمی‌شود با برخی واژه‌ها شوخی کرد. به فردا هم فکر کنید.»
«امیرعلی ابوالفتح» کارشناس مسائل آمریکا هم در حساب توییتری خود نوشت: «ظریف گفته است اگر آمریکا تحریم ها را لغو کند، ایران با آمریکا مذاکره خواهد کرد. این سخن به معنی نادیده گرفتن خون سردار سلیمانی نیست، به معنی تغییر رفتار آمریکا، کنار گذاشتن جنگ اقتصادی علیه مردم ایران و بازگشت به تعهدات بین المللی واشنگتن از جمله برجام است.»
دیاکو حسینی کارشناس مسائل بین الملل هم در این خصوص در توییتر نوشت: «آنهایی باید عبرت بگیرند که به توییت یک روان پریش آمریکایی، بیش از پاسخ های وزیر خارجه میهن‌شان- که احترام جهانی را برانگیخته- اعتماد می کنند. آنها که کلمات قاتل سردار_سلیمانی به وجدشان می آورد و تحقیرشان می کند تا جاییکه ظریف را سرزنش و تحقیر می کنند. این است معنای غرب_زدگی.»
گوش‌هایی برای نشنیدن
مخالفان به استناد توییت ترامپ و «نه! مرسی» او به این نتیجه رسیده‌اند که: ۱) ظریف درخواست مذاکره با آمریکا را داده است! ۲) این مذاکره از سوی ترامپ رد شده است. ۳) به استناد به این دو گزاره عزت ایران و خون شهید سلمیانی پایمال شده است. هرچند با خوانش دوباره سخنان ظریف می‌توان کینه‌توزی‌های موجود در کلام منتقدان داخل و خارج را دریافت اما این نوع هجمه‌ها نه ناخواسته که آگاهانه و نه تازه که قدمتی ۷ ساله دارد. از همان روزهایی که حجت الاسلام «حسن روحانی» در مقام نامزد انتخابات ریاست جمهوری یازدهم از ضرورت گشودن درهای گفت‌وگو با جهان گفت. در همان روزهایی که ایران در پناه برجام به روزهای ثبات بازمی‌گشت اما زیاده‌خواهی تاجر کاخ سفید مانع آن شد. ادعاهای فوق و نتیجه‌ای که دلواپسان از آن گرفتند با استفاده از سخنان خود ظریف امکان پذیر است.
الف» موضع محمدجواد ظریف در مقام وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی طی هفت سال گذشته موضع نظام بوده و در هر دور مذاکره و هر نوع توافق بر اساس اسناد از مقامات مافوق خود کسب تکلیف کرده است. اگر با «جان کری» یا «کاترین اشتون» دور یک میز نشسته براساس منطق و تصمیم جمعی نظام بوده و رهبری هم بارها از تلاش او در حفظ منافع حمایت کرده است. انکار این نکات نه نقطه منفی در کارنامه ظریف که نشان از کم‌اهمیتی سلسله مراتب اداره کشور دارد و قطعا مورد تایید انکارکنندگان هم نخواهد بود. به همین دلیل است که ظریف در انتهای مصاحبه خود می‌گوید: «ما هنوز در میز مذاکره باقی مانده‌ایم. آنها طرفی هستند که میز مذاکره را ترک کرده اند.»
ب» موضوع مذاکره با آمریکا پس از خروج واشنگتن از تعهد برجام همیشه با شرط و شروط‌های مشخص یعنی بازگشت کاخ سفید به شیوه معقول رابطه با ایران مطرح بوده و خرق عادتی از سوی ظریف انجام نگرفته است. ظریف هم در این مصاحبه به صراحت گفته: «دولت ترامپ می‌تواند گذشته خود را اصلاح کند، تحریم‌ها را بر دارد و به میز مذاکره بر گردد.»
پ» به فعل مصاحبه ظریف دقت کنیم: «ترامپ می‌تواند»؛ ظریف بهتر از همه دلواپسان اطرافش می‌داند که ترامپ در پی مذاکره واقعی با ایران نیست. بنابراین این می‌تواند دقیقا به آینده مبهمی اشاره دارد که عملا در معنای نتوانستن ترامپ است. بنابراین او نه تنها ترامپ را دعوت به مذاکره نمی‌کند بلکه به زبان کنایه ناتوانی او را در بازگشت به مذاکره به رخش می‌کشد.
ج» ظریف دیپلمات است و این اساسی‌ترین نکته‌ای است که بسیاری از مخالفان او در زمان تحلیل سخنانش فراموش می‌کنند، او به حکم دیپلمات بودنش آموخته است که از قطعیت، آرمان‌گرایی و شعارآلودی در هر حوزه‌ای پرهیز کند. ظریف به حکم دیپلمات بودنش نمی‌تواند بیانیه هیجانی برای خبرنگار آلمانی قرائت کند و پس از آن ژست اقتدار بگیرد.
د» بخش‌هایی از همین گفت‌وگوی ظریف با اشپیگل به وضوح نظر او را درباره ترور سردار سلیمانی بیان می‌کند جایی که گفته است: «ترور سردار سلیمانی آغاز پایان قطعی حضور آمریکا در عراق و دیگر نقاط منطقه است.» یا در جای دیگری تاکید کرده است: «پاسخ واقعی (به ترور سردار سلیمانی) از سوی مردم منطقه خواهد بود؛ مردمی که نشان می‌دهند از رفتار آمریکا متنفرند. آمریکایی‌ها می‌بینند شهید سردار سلیمانی، موثرتر و کارآمدتر از سردار سلیمانی خواهد بود.» اینکه با چنین فکت‌های مشخص در مصاحبه ظریف چگونه می‌توان گفته‌های او را در راستای پایمال کردن خون شهید سلیمانی ارزیابی کرد؛ برای افکار عمومی روشن نیست اما برای مهاجمان به او ریشه‌های سیاسی دارد.
ح» ترامپ به مذاکره با ایران نه گفته است؟ حتی مخالفان ظریف هم بارها اذعان کرده‌اند که کشاندن و رساندن ایران به پای میز مذاکره یکی از مهم‌ترین و حیاتی‌ترین اهداف ترامپ است. در حقیقت از همان ۱۸ اردیبهشت ۹۷ که از برجام خارج شد تنها برای همین هدف تلاش کرده است. گاهی تحریم‌های کمرشکن به اقتصاد ایران تحمیل کرده و گاهی سردار ایران را ترور. همه این زورآزمایی‌هایی حقیقی و مجازی برای گرفتن عکس یادگاری مذاکره با ایران بوده است. با چنین توصیفاتی آیا اگر می‌دانست و مطمئن بود پیشنهاد ظریف مذاکره است، به چنین ترفندی آن را رد می‌کرد. ترامپ کنایه ظریف را دریافت، برای فراموشی آن شیطنت کرد اما نمی‌دانست که در ایران همنوایان او آماده سرایش بقیه شعر شیطنت آمیز او هستند.
خ» عزت ملی این روزها در مفهومی در مبهم‌ترین حالت تاریخی خود است و دایه‌های مهربان‌تر از مادری هم دارد. آنچه در تعریف و حراست از این مفهوم نباید قربانی دعواهای سیاسی شود، آبروی ظریف به عنوان وزیر امورخارجه جمهوری اسلامی است. حدیث او را نشنیدن و یا شنیدن و بازیچه قرار دادن آن قدرمسلم در حیطه حراست از عزت ملی تعریف نخواهد شد.