اصل ششم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران اداره امور کشور را از طریق مردم و با ابزار انتخابات دانسته و تاکید کرده است: «در جمهوری اسلامی امور کشور باید به اتکاء آرای عمومی اداره شود، از راه انتخابات: انتخاب رئیس‌جمهور، نمایندگان مجلس شورای اسلامی، اعضای شوراها و نظایر اینها، یا از راه همه‌پرسی در مواردی که دراصول دیگر این قانون معین می‌گردد.»
بر اساس اصل ۱۲۱ قانون اساسی هم رئیس‌جمهوری به عنوان پاسدار همه اصول قانون اساسی از جمله اصل ۶ ه عنوان نماد جمهوریت نظام است و در بخشی از مراسم تحلیف رئیس‌جمهوری او اینگونه سوگند می‌خورد: «من به عنوان رییس جمهور در پیشگاه قرآن کریم و در برابر ملت ایران به خداوند قادر متعال سوگند یاد می‌کنم که از آزادی و حرمت اشخاص و حقوقی که قانون اساسی برای ملت شناخته است، حمایت کنم.» بر اساس همین سوگند و به این دلیل که حرمت برخی از نامزدهای انتخابات آینده در بستر برخوردهای سلیقه‌ای خدشه‌دار شده است، روحانی در پی اعاده حقوق آنان است. از سوی دیگر با تک‌جناحی شدن انتخابات مجلس یازدهم، آزادی مردم هم برای انتخاب از میان سلایق و عقاید مختلف محدود می‌شود و رئیس‌جمهوری برای مقابله با این محدودیت‌ها ماه‌هاست که همه نهادها را به قانون دعوت می‌کند.
با این تاکیدات مصرح و موکد قانون اساسی نگرانی‌های حجت‌الاسلام «حسن روحانی» پس از رد صلاحیت‌های گسترده در انتخابات مجلس یازدهم، در مقام رئیس‌جمهوری و پاسدار نماد جمهوریت نظام نه تنها جناحی و حزبی نیست بلکه کاملا در راستای منافع ملی قرار دارد. اینکه چنین دغدغه و هشداری چرا برای عده‌ای از مخالفان عجیب و غیرقابل تحمل بوده، مشخص نیست اما برخلاف تمام هیاهوهای منتقدان، رئیس‌جمهوری نگران جمهوریت نظام و اجرای سوگندی است که خود برای حراست از آن یاد کرده است. پس شاید پاسخ پرسش تیتر این باشد که او نگران حوزه استحفاظی خود یعنی حقوق ملت است.
رئیس‌جمهوری چه گفت که برآشفتند؟
هشدارهای رئیس‌جمهوری درباره اهمیت و چالش‌های انتخابات مجلس یازدهم تنها محدود به دوشنبه هفته گذشته نبود بلکه روحانی دست‌کم از پاییز امسال که زمزمه انتخابات و پروسه احراز صلاحیت به گوش می‌رسید؛ بارها درباره عواقب اقدامات فراقانونی هشدار داد. تازه‌ترین آنها شاید به دلیل صراحت ناشی از نگرانی عمیق او بیشتر مورد توجه قرار گرفت.
رئیس‌جمهوری هفتم بهمن‌ماه در همایش استانداران و فرمانداران سراسر کشور گفت: «شما که در جلسات خصوصی در اتاق فکرتان می گویید "مجلس بعدی برای ما است"، پس چرا غصه می خورید؟ اگر مطمئن هستید پس بگذارید رقابت انتخاباتی شکل بگیرد و مشارکت هم بالا رود و مجلس برای شما باشد نوش جانتان؛ ما با این موضوع مشکلی نداریم؛ بگذارید رقابت سالم باشد و تلاش کنیم مشارکت در انتخابات نیز افزایش پیدا کند.»
روحانی پیش از این و در ۲۵ دی‌ماه هم تاکید کرده بود: «به مردم نگوییم که در برابر یک صندلی مجلس ۱۷ نفر، ۱۷۰ یا۱۷۰۰ نفر کاندیدا هستند، ببینیم از چند جناح ۱۷۰۰ نفرکاندیدا هستند؟ ۱۷ نفر از چند جناح، از یک جناح؟ اینکه انتخابات نمی‌شود. مثل اینکه در مغازه‌ای از یک جنس، ۲ هزار عدد وجود داشته باشد.» می‌توان در پاسخ تیتر این بخش هم نوشت که رئیس‌جمهوری اصول مصرح قانون اساسی را در سخنان خود مرور کرده است.
نگرانی معتقدان به اصول جمهوریت
انتقادات فراجناحی از پروسه احراز صلاحیت نقطه بارز این دوره از انتخابات و رد صلاحیت‌هاست و اظهارات و بیانیه‌ها به ویژه در یک هفته گذشته نشان می‌دهد که تنها رئیس‌جمهوری نگران جمهوریت نظام نیست بلکه عقلای هر دو جریان سیاسی در این زمینه دغدغه‌مند هستند. نامه «احمد توکلی» به شورای نگهبان، اظهارنظرهای برخی از فعالان اصولگرا، ابراز نگرانی برخی از مراجع تقلید و فقها و در نهایت بیانیه اصلاح‌طلبان در حمایت از مواضع رئیس‌جمهوری نشان می‌دهد که نگرانی از آینده جمهوریت نظام در همه طیف‌های سیاسی مرجع وجود دارد. توکلی عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در بخشی از نامه خود اینگونه از شرایط موجود انتقاد می‌کند: «حذف نامزدها به جای وحدت، ایجاد انشقاق می‌کند و در وضعیتی که ما در آن به سر می‌بریم این امر خطرناک است. درخواست می‌کنم که به این نکات توجه بفرمایید؛ طوری نشود که با سختگیری‌های نابه‌جا علاوه بر ظلمی که واقع می‌شود؛ مجلس با نمایندگان فاقد صلاحیت و صفرکیلومتر شکل گیرد.»
«محمدمهاجری» فعال اصولگرا هم در یادداشتی یادآور شده است: «ظاهراً باید از الان پیروزی بخش تندرو یک جناح سیاسی را تبریک گفت و به تعبیر دیروز رئیس جمهوری به آنها گفت: نوش جانتان. اگر آنچه که آقای روحانی نسبت به آن هشدار داد اتفاق نیفتد و انتخابات با همین شیوه شورای نگهبان برگزار شود، خداحافظی کردن با جمهوریت نظام است.
آیت‌الله «هاشم هاشم‌زاده هریسی»، عضو مجلس خبرگان رهبری هم معتقد است: «باید به افرادی که به نظام و اسلام اعتقادی حداقلی دارند میدان بدهیم و حفظ‌شان کنیم. ما سلمان و ابوذر را از کجا بیاوریم؟ باید مراقب باشیم مردم از نظام زده نشوند. همچنین انتخابات باید طوری برگزار شود که همه بتوانند به کاندیدای مورد نظر خود رای دهند.»
جمعی از اصلاح‌طلبان هم در بیانیه‌ای ضمن حمایت از موضع رئیس‌جمهوری درباره عواقب رد صلاحیت‌ها تاکید کردند: «رقابت آزاد و عادلانه انتخاباتی با حضور نمایندگان اصلی جریان‌های متفاوت سیاسی، شرط احیای صندوق رای و مشارکت گسترده شهروندان و از ضرورت‌های افزایش ظرفیت جامعه و حاکمیتِ آن برای عبور از بحران‌های هم‌افزای کنونی است. به نظر ما رفتار شورای نگهبان مانع شکل‌گیری انتخابات معنادار شده‌است. چنین انتخاباتی گره از مشکلات میهن و مردم نمی‌گشاید و بر شکاف دولت و ملت می‌افزاید.»
رئیس‌جمهوری اصلاح‌طلب نیست، نگران است
پاسخ به این نگرانی‌های قانونی از سوی دلسوزان نظام به ویژه رئیس‌جمهوری با طیفی از توهین‌ها و اتهامات روبرو شد و اتهام‌زنندگان بدون اینکه نگران عواقب گفته‌های خود باشند، مقام دوم کشور را به اقدام جناحی، ناتوانی و ضعف مدیریت متهم کردند. بسیاری از اتهامات وارد شده به رئیس‌جمهوری به قدری دور از منطق است که نیازی به بررسی نداشته و حتی از سوی همفکران اتهام‌زنندگان هم مورد بی‌اعتنایی قرار می‌گیرد اما بخش دیگری از آن رئیس‌جمهوری را به اتخاذ مواضع جناحی متهم می‌کنند و با توجه به اینکه این مواضع پس از ردصلاحیت جریان اصلاح‌طلب صورت گرفت، شائبه حمایت رئیس‌جمهوری از این جریان میان برخی محافل سیاسی و خبری منتشر شد. این تحلیل شاید در زمستان ۹۴ از دیدگاه سیاسی و جناحی تا حدودی قابل بررسی بود اما در زمستان ۹۸ مستندات چنین چیزی نشان نمی‌دهند.
رئیس‌جمهوری در همین سخنرانی خود از ضایع شدن حق افراد سه جریان سیاسی در کشور سخن می‌گوید نه فقط اصلاح‌طلبان. اصلاح‌طلبان مدت‌هاست که عملکرد دولت را در بوته نقدهای گاها تند خود قرار داده‌اند و تا حدی راه خود را از دولت جداشده می‌پندارند، دولت هم بارها تاکید کرده تعلقی به جریان خاصی نداشته و فراجناحی و معتدل امور کشور را پیش می‌برد. منتقدان این روزها از جدایی دولت و اصلاحات آگاه بوده و آن را دلنشین می‌دانند. با چنین توصیفاتی موضع انتقادی حجت‌الاسلام روحانی در رد صلاحیت اکثر نامزدهای انتخابات نمی‌تواند به معنای نگرانی وی از آینده اصلاحات باشد حتی اگر با رئیس دولت اصلاحات دیدار کند.
دوم اسفند و آینده ایران
دوم اسفندماه جمهوری اسلامی یکی از مهم‌ترین انتخابات چهل سال خود را برگزار خواهد کرد. مردم به دلایل بسیاری از شرایط کنونی کشور انتقاد دارند. دشمنان ایران برای مشروعیت زدایی از نظام در تقلا بوده و منتظر مشاهده شکاف میان نظام و مردم هستند، شکافی که برای آن حداقل سه سال است تلاش مضاعف دارند. کشورهای منطقه منتظر تازه‌ترین نمود دموکراسی در ایران نشسته‌اند و کشور بیش از هر زمان دیگری نیازمند حضور پرشکوه مردم به معنای واقعی کلمه در پای صندوق‌های رای هستند. این حضور پرشکوه اما با چالش هایی هم روبروست.
ابهامات رویدادهای تلخ پاییز و زمستان و کم اعتمادی به مسئولان، مشکلات گسترده اقتصادی، فشار حداکثری آمریکا از این چالش‌هاست. یعنی در حالت عادی و بدون نگاه جناحی به انتخابات هم، امکان برگزاری انتخاباتی باشکوه اما و اگرهایی دارد. حال اگر به این ابهامات خط خوردن اکثریت نامزدهای یکی از جریان‌های سیاسی کشور را هم بیافزاییم؛ یعنی احتمال رای بخشی از آنها را به صفر رسانده و به این ترتیب باید شاهد کاهش میزان مشارکت در انتخابات باشیم. شاید نتوان از تحریم‌های آمریکا و تبعات آن کاست اما می‌توان با گسترده کردن دامنه حضور سلایق در انتخابات، معتقدان به آن سلایق را پای صندوق آورد تا انتخابات با شکوه و مورد تاکید رهبرانقلاب محقق شود.