«رسولی از خود شما به سویتان آمد که رنج های شما بر او سخت است و اصرار به هدایت شما دارد و نسبت به مؤمنان رئوف و مهربان است» ( سوره توبه آیه ۱۲۸) این مژده قرآن کریم به انسان هایی است که در تاریکی های زمین در جستجوی روشنی هدایت و سعادت، منتظر میلاد آخرین فرستاده خدای متعال بودند.
بیش از ۱۴ سده از واقعه بعثت پیامبراکرم(ص) می‌گذرد و هر چه اندیشه بشر تواناتر می شود، اهمیت این واقعه بزرگ بیش از بیش رخ می نماید. در واقع بعثت انبیا یک قاعده عقلی است که با هدف آفرینش انسان ارتباط مستقیم دارد، به گونه ای که هیچ فردی نمی تواند ایمان به خدا داشته باشد اما حکمت او در آفرینش جهان هستی و به ویژه خلقت انسان را انکار کند. بنابراین آفرینش انسان باید هدف داشته باشد و این هدف چیزی جز پرورش یک مخلوق کامل که پرتویی از صفات حق در او باشد و لایق قرب او شود، نخواهد بود. هدف بعثت این بوده که باید شریعت، معیشت، سیاست و معرفت آمیخته با اخلاق باشد و برای این مهم، پیامبر(ص) مبعوث شد. بی شک منظور از بعثت پیامبران، هدایت و تربیت نوع بشر در سایه برخی تعلیمات و دستورهای آسمانی است، بنابراین از یک طرف منظور از بعثت رسول اکرم(ص) هدایت و ارشاد مردم که همواره توأم با معنویات است و از جهت دیگر نیز لازمه تحقق هدایت در میان مردم، عصمت پیامبر(ص) است. آنچه که دعوت رسول اکرم(ص) را جهانی کرده، ندای یکتاپرستی و توحید است و در حقیقت بعثت پیامبر(ص) نمونه بارزی از رحمت واسعه حق محسوب می شود زیرا بسیاری از مردم جهان در پرتو تعلیماتش راه حق را پیدا کردند و به آن پیوستند. تعلیمات پیامبر اکرم(ص) برای هر فردی که طالب آرامش است، امکان پذیر و قابل انجام است و از این روست که او را رحمه للعالمین می نامند.
بخش مهمی از تعلیمات اسلام، اخلاق است. حال منظور آن حضرت(ص) از فضایل و مکارم اخلاقی، صفاتی مانند؛ امانت داری، درستکاری، شجاعت، راستگویی، وفاداری و رعایت عدالت است. مبعث تحولی شگرف در زندگی جامعه بشری و رستاخیزی بزرگ در روح انسان ها به وجود آورد و جا دارد که روز بعثت رسول خدا(ص) را روز «توحید» و «احیای ارزش های انسانی» نامید.
بعثت پیامبر اکرم (ص) بی گمان نقطه عطفی برای مسلمانان که در تاریخ بشریت محسوب می شود چرا که خط سیر کمال و تعالی انسان را روشن کرد. آغاز رسالت پیامبر خاتم(ص) و نزول قرآن کریم به معنای تبیین تمام اهداف پیامبران و کتاب های آسمانی و اجرای آن اهداف به طور کامل بود که این امر بر دوش کامل‌ترین انسان ها یعنی پیامبر اسلام(ص) نهاده شده بود. بنابراین بعثت تنها طلیعه اسلام نبود، بلکه سرآغاز تبلور شخصیت بزرگ پیامبر(ص) نیز بود. بعثت به معنای تثبیت توحید ناب در تمام ابعادش، یعنی برقراری عدالت فردی و اجتماعی و پیکار با هرگونه ظلم، تبعیض و بهره کشی های ظالمانه است. بعثت یعنی همان عروة الوثقی نجات و پیروزی که به تعبیر قرآن در ۲مقوله با نام های تکفیر طاغوت و ایمان به خدای بزرگ خلاصه می شود. این رخداد، جایگاه برجسته ای در بیانات ائمه معصوم(ع) داشته و آنان ضمن تبیین این رویداد مهم توجه به غایت و اهداف آن را برای همگان بسیار مهم می دانستند.
ماهیت بعثت
یکی از نکات برجسته در رویداد بعثت شخصیت بی نظیر رسول اکرم(ص) است، شخصیتی که یک تنه با قیام در مقابل بت پرستان و مستکبران ایستادند و پرچم توحید را به نفع مستضعفین به اهتزاز درآوردند و از قِلت عُدّه و عدد نهراسیدند و با عِده قلیل بدون ساز و برگ جنگی کافی و با نیروی ایمان بر سرکشان و ستمکاران تاختند و ندای توحید را در کمتر از نیم سده به گوش جهانیان رساندند. امام خمینی(ره) بعثت را فراتر از یک اتفاق صرف تاریخی دانسته و بیان می دارند: «مساله مبعث و ماهیت آن و برکات آن چیزی نیست که بتوان با زبان های الکن ما از آن ذکری کرد و به قدری ابعاد آن زیاد است و جهات معنوی و مادی او زیاد است که گمان ندارم، بتوان حول و بر او هم صحبت کرد.» رسول خدا(ص) در ۲۷ ماه رجب در مکه دعوت به دین اسلام را آغاز کردند و سال‌ها بعد در مدینه حکومت اسلامی را تشکیل دادند. حضرت محمد(ص) دین مبین اسلام را به مردمی عرضه کردند که جملگی در آتش جهل می‌سوختند و دعوت او چنان دلنشین بود که به سرعت دیوارهای جهل و خرافات را فرو ریخت و مردم موج موج به اسلام گرویدند. رسول اکرم(ص) سال‌ها به‌صورت پنهانی مردم مکه را به خدا پرستی دعوت کردند و آن زمان ندا آمد که دعوت آشکار کن، دشمنان چنان عرصه را بر او تنگ کردند که به دستور خدا هجرت آغاز کردند و پس از ۱۳ سال توقف در مکه در اثر فشار، اذیت و آزار قریش از طرف خداوند مأمور شدند به مدینه هجرت کنند، هجرت پیامبر(ص) و مسلمانان به مدینه، فصل تازه‌ای در زندگی پیامبر اکرم(ص) و اسلام گشود. زمانی که پیامبر اسلام(ص) به مدینه وارد شدند و قصد ایجاد حکومتی اسلامی داشتند، جامعه مدینه ترکیبی از مسلمانان و یهودیان و نیز قبایل مختلفی بود که برخی مانند اوس و خزرج بیش از صد سال سابقه کینه و عداوت داشتند. مهاجرانی که همراه پیامبر(ص) از مکه به مدینه آمده بودند نیز گروه دیگری بودند که با دستان خالی و فرهنگی متفاوت، از قوم و قبیله خود جدا شده و برای حفظ دین، به مدینه مهاجرت کرده بودند. حضرت محمد (ص) برای یکپارچه کردن جامعه در نخستین قدم، قوانین عمومی برای اهالی مدینه تدوین و قراردادهایی میان قبایل مختلف برقرار کرد. یهودیان مدینه با پیامبر(ص)، پیمان مصالحه بستند و عهد کردند که در صورت حمله دشمنان به مدینه در کنار مسلمانان به دفاع بپردازند و از تأمین مالی و جانی کفار قریش و برقراری روابط تجاری با آنان خودداری کنند. با اندیشه در این پیمان تاریخی به روشنی می توان دریافت که چگونه در فرهنگِ بعثت، انسان ها مورد احترام هستند.
پیمان اخوت سیره حضرت محمد(ص)
عقد اخوت تدبیر دیگری از جانب حضرت محمد (ص) بود که انسجام جامعه اسلامی را بسیار استوار ساخت. پیامبر (ص) به مسلمین دستور دادند با هم پیمان برادری ببندند و بدین ترتیب مرزهای جاهلی که جامعه مسلمین را چندپاره کرده بود، فروریخت و پایه های امت واحده اسلامی مستحکم شد. برخی از تحلیل گران تاریخ، معتقدند این پیمان برادری و مساوات دینی کارآمد ترین ابزار الفت در جامعه و نشانه ای بارز از کوشش پیامبر اعظم(ص) برای پیدایش وحدت بر محورِ ایمان به خداست. سیره پیامبر اکرم (ص) در ایجاد وحدت میان امت نوپای اسلامی، الگوی کارآمدی برای اتحاد اسلامی در همه زمان ها به شمار می رود. در میان حقایق و معارف اسلامی، چیزی که به اندازه وجود پیامبر(ص) مورد توافق آراء و عقاید و نیز عواطف همه مسلمین باشد، وجود ندارد. چون درباره پیامبر(ص) نه تنها عقاید مشترک وجود دارد، بلکه عواطف و دل های مسلمانان هم در این زمینه با هم متحد است. بنابراین، وجود این بزرگوار می تواند محوری برای وحدت باشد. به همین دلیل است که دشمنان اسلام در کنار همه تلاش هایشان علیه اتحاد مسلمین، همواره وجود مقدس پیامبر اکرم(ص) را هدف گرفته اند تا سدی در برابر شناخت صحیح آن حضرت(ص) ایجاد کنند.
آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در این باره می فرمایند: «قرآن و کعبه و فرایض و عقاید، همه مشترکند؛ اما هر کدام از اینها، یک بُعد از شخصیت انسان - مثل اعتقاد، محبت، گرایش روحی، حالت تقلید و تشبّه و تخلق عملی - را به خود متوجه می کند. وانگهی در میان مسلمان ها، غالب این چیزهایی که گفته شد، با تفسیرها و دیدگاه های مختلف مورد توجه است؛ اما آنچه که همه مسلمان ها از لحاظ فکر و اعتقاد و - مهمتر از عاطفه و احساس - وحدت و تفاهم، روی او اشتراک دارند، وجود مقدس پیامبر خاتم و نبیّ اکرم حضرت محمّدبن عبداللَّه (ص) است. این نقطه را باید بزرگ شمرد. این محبت را باید روزبه روز بیشتر کرد و این گرایش معنوی و روحی به آن وجود مقدس را باید در ذهن مسلمین و در دل آحاد مردم تشدید کرد.»
بعثت پیامبر اسلام و جهانی سازی
پایه و اساس همه ادیان یکی است اما جهانی ساختن و برتری بخشیدن به دین خدا، تنها به دست پیامبر اسلام(ص) انجام گرفته است. رسول اکرم(ص) مبعوث شدند تا کار ناتمام پیامبران پیشین را به کمال برسانند. نکته مهم این است که ادیان دیگر نمی توانستند مانند اسلام، برنامه های کامل و جاودانی ارایه کنند؛ چون ادیان گذشته برای مخاطب و زمان خاصی فرستاده شده بودند و قابلیت جاودانگی و در نتیجه، جهانی شدن را نداشتند. پس با گذشت زمان دچار تحریف شدند. بنابراین، پیامبر اسلام(ص) مبعوث شدند تا برنامه کاملی برای انسان به ارمغان آورند.
پی نوشت ها:
۱. عبدالرحیم گواهی، کوثر: برداشت هایی از قرآن کریم، تهران، آفتاب توسعه، ۱۳۸۱، ج ۲، ص ۶۶۹.
۲. بحارالانوار، ج ۱۶، ص ۲۱۰.
۳. صحیفه نور
۴. نهج البلاغه، خطبه ۱.
۵. بحارالانوار، ج ۵۳، ص ۱۹۴.
۶. نهج البلاغه، خطبه ۸۹.