بحث راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات در کشور، ۱۵ سال قبل برای نخستین مرتبه مطرح شد. شبکه‌ای که از منظر فنی و تکنیکی برداشت‌های متفاوتی از آن وجود دارد. اما ساده‌ترین تعریف از شبکه ملی اطلاعات این است که دسترسی به محتوا، خدمات و دیتای مورد نیاز از طریق ترافیک داخلی صورت بگیرد.
شبکه ملی اطلاعات طی این سال‌ها با عناوین مختلف مطرح شده و به دلیل فهم غیرمشترکی که از معنای آن وجود دارد، توسعه این شبکه با چالش مواجه شده است. وزیر ارتباطات می‌گوید ۸۰درصد وظایفی که بر اساس «سند تبیین الزامات شبکه ملی اطلاعات» برعهده این وزارتخانه گذاشته شده را انجام داده، مسوولان شورای عالی فضای مجازی اما اعتقاد دارند این‌طور نیست و توسعه این شبکه سرعت خوبی نداشته است. به همین دلیل در آخرین جلساتی که در این خصوص تشکیل دادند، وزارت ارتباطات موظف شد معماری شبکه ملی اطلاعات را هر چه زودتر به شورای عالی فضای مجازی تحویل دهد.
با تمام تاکیداتی که بر توسعه شبکه ملی اطلاعات وجود دارد، بر اساس آمار ارائه شده از شرح عملکرد وزارت ارتباطات، روستاهای متصل به شبکه ملی اطلاعات در ابتدای دولت یازدهم صفر درصد بوده که در ابتدای دولت دوازدهم به۱۸هزار و ۱۰۰رسیده و هم اکنون ۳۰ هزار و ۷۷۹ روستا به شبکه ملی اطلاعات متصل شده‌اند. این تعداد ۷۸ درصد کل روستاهای کشور را تشکیل می‌دهد.
تعداد روستاهای تحت پوشش تلفن همراه در ابتدای دولت یازدهم عدد ۴۵۰۰ بود که با ارتقای ده هزار پله در ابتدای دولت دوازهم به ۱۵هزار روستا رسید. در وضعیت فعلی ۳۴ هزار و ۹۰روستا (۸۶ درصد کل روستاهای کشور) تحت پوشش تلفن همراه هستند.
برنامه توسعه پوشش همراه در کشور بر اساس الویت استان‌های محروم پیش می‌رود. بر این اساس ۲۹۴ برنامه در استان سیستان و بلوچستان، ۲۳۶ برنامه در کرمان، ۲۱۸ برنامه در آذربایجان شرقی، ۱۹۸برنامه در کردستان در حال اجرایی شدن است، تا توسعه پوشش تلفن همراه در روستاها بیش از گذشته سرعت بگیرد.
گزارش عملکرد وزارت ارتباطات نشان می‌دهد در روستاهای قم هیچ برنامه‌ای برای توسعه پوشش تلفن همراه وجود ندارد و تعداد برنامه برای توسعه در شهرهایی مانند تهران، سمنان، مرکزی و یزد از تعداد انگشتان یک دست هم کمتر است.
طی دو سال گذشته درصد مصرف شبکه ملی اطلاعات رشد ۴برابری را تجربه کرده است. استان کهکیلویه و بویر احمد، خراسان رضوی، سیستان و بلوچستان، فارس و ایلام رشد بالای ۴۰۰ درصد داشته‌اند و استان‌های البرز، هرمزگان، بوشهر، اصفهان، مرکزی، خراسان شمالی، کرمانشاه، آذربایجان غربی و شرقی، چهار محال بختیاری، قم، خوزستان، تهران، گلستان و برخی شهرهای دیگر به رشد بالای ۳۰۰ درصد رسیده‌اند. در این آمار کردستان و اردبیل با رشد بالای ۲۰۰درصد کمترین میزان رشد را به خود اختصاص داده‌اند.
توسعه ۶۸ هزار میلیارد ریالی
از ابتدای دولت روحانی برای توسعه ارتباطات روستایی سرمایه‌گذاری ۶۸هزار میلیاردی انجام شده که از این مقدار ۵۴.۷۸۰ هزار میلیارد ریال سهم شرکت‌های خصوصی بوده و وزارت ارتباطات چیزی حدود ۱۳.۵۶۰هزار میلیارد ریال برای آن هزینه کرده است. سرمایه‌گذاری‌های این حوزه با هدف ارایه خدمات ایجاد و توسعه تلفن خانگی، توسعه پوشش همراه، توسعه شبکه ملی اطلاعات در روستاها و توسعه بانکداری الکترونیک صورت گرفته است.
عدم اتصال حدود ۴ هزار مدرسه به شبکه ملی اطلاعات
اتصال مدارس به شبکه ملی اطلاعات و به تبع آن هوشمندسازی مدارس از مسائلی بود که وزیر ارتباطات و سرپرست آموزش و پرورش در نمایشگاه الکامپ امسال ضمن تاکید بر آن، تفاهم‌نامه‌هایی نیز در راستای رسیدن به این هدف امضا کردند.
با توجه به این که حدود یک و نیم ماه به پایان سال ۹۸ باقی مانده است، گزارش عملکرد وزارت ارتباطات نشان می‌دهد هم اکنون سه هزار و ۸۲۵ مدرسه فاقد سرویس شبکه ملی اطلاعات و ۱۹هزار و ۲۵۰ مدرسه دارای سرویس هستند. ضمن این که دسترسی خانه‌های بهداشت به سرویس‌های شبکه ملی اطلاعات 95 درصد است و ۸۹۱ خانه بهداشت نیز هنوز به سرویس متصل نشده‌اند.
مهاجرت معکوس با اقتصاد دیجیتال
شب گذشته، «محمد جواد آذری جهرمی» وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات اعلام کرد در جلسه شورای عالی فضای مجازی مصوب شده که تا سال ۱۴۰۴ اقتصاد دیجیتال ایران، ۱۰درصد کل اقتصاد کشور را به خود اختصاص دهد. از ضروریات عملی شدن این رویکرد توسعه اینترنت و پوشش تلفن همراه است. خصوصا در روستاها که اتصال اینترنت منجر به ایجاد استارتاپ‌های موفقی هم‌چون کشمون (استارتاپ فروش زعفران) و با سلام (بازار کسب و کارهای خانگی و محلی) شده و نشان داده اگر بتوان از این طریق ایجاد کسب و کار کرد، موفقیت بسیار نزدیک خواهد بود. کسب‌وکارهایی که در برخی مواقع توانسته‌اند به مهاجرت برعکس از شهر به روستا منجر شوند و کسانی که به بهانه بیکاری در روستا به شهرها مهاجرت کرده‌اند را یک‌بار دیگر به محل تولدشان برگرداند تا کسب و کار اینترنتی خود را راه بیندازند.
خدمات خرده بانکداری
نصب و راه اندازی ۲۱۴۰ باجه خدمات بانکی و خودپرداز در ۲۱۴۰ روستای کشور از طریق شبکه بانکی پست بانک در راستای توسعه کسب و کارها صورت گرفته و تعداد تراکنش‌های روزانه را به بیش از ۲۷۶ هزار تراکنش رسانده است. در سال ۱۳۹۲ تعداد باجه‌های خدمات بانکی و خودپرداز در روستاها صفر بود. نصب خودپرداز و باجه‌های خدمات بانکی سال ۹۴ با هزار عدد آغاز شد.
در انتهای گزارش عملکرد وزارتخانه ارتباطات در بخش توسعه پوشش روستایی مقایسه‌ای بین پوشش نسل چهار تلفن همراه (LTE) در ایران و برخی از دیگر کشورهای دنیا انجام شده که نشان می‌دهد ایران نسبت به کشورهای هم‌جوار خود در وضعیت مطلوبی قرار دارد و در صدر این لیست نشسته است.