«رضا نصری» در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی ایرنا، درباره سفر هماهنگ‌کننده جدید سیاست خارجی اتحادیه اروپا به تهران گفت: جوسپ بورل، در مقایسه با برخی از رقبای خود در تصدی پُست کنونی‌اش، نگاه مثبتی‌تر به برجام دارد. بازه زمانی راه‌اندازی سازوکار حل اختلاف هم به ابتکار او تمدید شده است.
وی ادامه داد: ظاهراً او نسبت به مواضع حقوقی ایران - از جمله موضع ایران مبنی بر اینکه تهران یک بار سازوکار حل اختلاف را به کار انداخته و دولت‌های اروپایی دیگر چنین اختیاری ندارند - نگاه منصفانه‌تری دارد. حضور او در تهران می‌تواند فرصتی برای پیدا کردن یک راه‌حل جدی و رایزنی برای تنش‌زدایی میان ایران و دولت‌های اروپایی باشد.
توجیه اروپا برای فعال کردن سازوکار حل اختلافات وجاهتی ندارد
این حقوقدان بین‌المللی با اشاره به فعال کردن سازوکار حل اختلافات از سوی تروییکای اروپایی اظهار داشت: در مورد اینکه چرا اروپا در این مقطع، سازوکار حل اختلاف را فعال کرده است، گمانه‌زنی‌های زیادی وجود دارد. برخی گزارش‌ها حاکی از این است که این سازوکار پیرو تهدیدهای دولت ترامپ در مورد افزایش تعرفه بر واردات خودروهای اروپایی انجام شده است.
نصری با تاکید بر اینکه توجیهی که برای مبادرت به فعال شدن سازوکار حل اختلاف در برجام از جانب اروپا بیان شده وجاهتی ندارد، تصریح کرد: عامل اصلی این اقدام - آنطور که برجام مقرر می‌دارد - یک عامل «درون برجامی» نیست. برخی دیگر معتقدند اروپا این اقدام را انجام داده چراکه در عمل گام دیگری برای ایران متصور نیست و بر این باور است که از این پس «گام‌های معکوس» قابلیت‌های هسته‌ای «بازگشت‌ناپذیری» به ایران خواهد داد.
بورل می‌تواند نقش سازنده‌ای در بهبود روابط ایران و اروپا ایفا کند
وی افزود: توجیه اروپا هرچه باشد، شواهد حاکی از این است که رابطه ایران و اروپا در یک سراشیبی افتاده است و لازم است طرفین از فرصت حضور بورل برای بهبود روابط استفاده کنند.
این تحلیلگر ارشد مسائل سیاست خارجی در پاسخ به این سوال که آیا سفر بورل به تهران می‌تواند منجر به غیرفعال کردن سازوکار حل اختلاف یا برگشتن کامل ایران به تعهداتش منجر شود؟ خاطرنشان کرد: چنانچه ایران و اتحادیه اروپا «راه بهبود روابط» را با یکدیگر پیش بگیرند، قطعاً بورل می‌تواند نقش سازنده‌ای در این راستا ایفا کرده و تلاش کند تنش‌های میان ایران و سه کشور اروپایی کاهش یابد.
دولت ترامپ خواستار اِعمال فشار لندن به تهران است
نصری با اشاره به خروج لندن از اتحادیه اروپا ابراز داشت: با توجه به خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا، ممکن است قدرت رایزنی، «هماهنگ‌سازی» و نفوذ او بر لندن مثل سابق نباشد. در هر حال، امروز بریتانیا محتاج بازتعریف روابط تجاری خود با ایالات متحده است و قطعاً دولت ترامپ - در روند مذاکره با لندن - خواستار اِعمال فشار به ایران و احیاناً احیای قطعنامه‌های شورای امنیت علیه ایران خواهد شد.
وی با بیان اینکه «اتحادیه اروپا» همواره مواضع مثبت‌تری نسبت به بریتانیا یا تک‌تک قدرت‌های اروپایی عضو خود در رابطه با ایران داشته است، عنوان کرد: این نهاد همواره نقش تعدیل‌کننده‌ای ایفا کرده است. به همین خاطر، لازم است در شرایط کنونی ایران تلاش کند رابطه بهتری با اتحادیه اروپا برقرار کند و وزن اتحادیه اروپا را در حد ممکن در این سوی کفه ترازو نگه دارد.
اروپا با پیروزی ترامپ، به خواسته‌های آمریکا در رابطه با ایران تن می‌دهد
این کارشناس ارشد مسائل بین‌المللی در پاسخ به این سوال که پیروزی احتمالی و مجدد ترامپ تا چه اندازه بر حیات برجام تاثیر خواهد داشت؟ یادآور شد: نتایج انتخابات ۲۰۲۰ آمریکا قطعاً بر حیات برجام تعیین‌کننده خواهد بود. اگر ترامپ پیروز شود، احتمالاً اروپا به خواسته‌های واشنگتن در رابطه با ایران تن خواهد داد.
نصری با تاکید بر اینکه حفظ وضعیت «کج‌دار و مریز» کنونی که در آن، نه رابطه اروپا با آمریکا لطمه ببیند و نه تبعات قهر ایران را متحمل شود، برای چهار سال دیگر برای اروپا امکان‌پذیر نخواهد بود، بیان کرد: مضاف بر اینکه این بار واشنگتن از حمایت بیشتری از جانب بریتانیا برخوردار خواهد بود و گمان نمی‌کنم هیچ‌یک از دولت‌های اروپایی مایل باشد که دو قطبی آمریکا - بریتانیا علیه آلمان - فرانسه به کیفیتی که تندروهای واشنگتن می‌خواهند شکل بگیرد.
تلاش دولت ترامپ نابودی برجام برای همیشه است
وی با بیان اینکه اگر دموکرات‌ها پیروز انتخابات شوند، احتمال حفظ برجام - یا احیای آن - طبیعتاً بیشتر است، گفت: در این شرایط، ایران می‌تواند از انقضای برخی محدودیت‌های برجام نیز - از جمله در حوزه نظامی - بهره‌مند شود. به همین خاطر، در ماه‌های آینده دولت ترامپ تمام امکانات و تلاش خود را بکار خواهد گرفت تا به واسطه بریتانیا یا حتی اتحادیه اروپا برجام را یک بار برای همیشه از سر راه بردارد.
این حقوقدان بین‌المللی اضافه کرد: هدف دولت کنونی آمریکا این است که کاری صورت گیرد که دولت بعدی آمریکا هم نتواند به راحتی کلاف تحریم‌ها را باز کند یا فضایی برای عادی‌سازی روابط تجاری و اقتصادی ایران با جهان ایجاد کند. برای همین هم لازم است ایران از هم‌اکنون تدابیر و تمهیداتی برای هر دو سناریو در نظر داشته باشد. یعنی دست‌کم راهی برای حل‌وفصل مسالمت‌آمیز مسئله باز نگه دارد.
«رژیم عدم اشاعه» دچار تغییر بنیادی در پس فروپاشی برجام می‌شود
نصری در پاسخ به این سوالی درباره تلاش اروپا برای جایگزینی توافقی جامع‌تر با برجام اظهار داشت: ایران به وضوح برای طرف مقابل روشن کرده است که بر سر منافع حیاتی خود - از جمله توان موشکی و نظامی خود - هرگز مذاکره و معامله نخواهد کرد. در نتیجه، آن توافق «جامع» که مد نظر آمریکا و احیاناً برخی کشورهای اروپایی است، اگر بنا باشد این منافع را روی میز بگذارد، تحقق نخواهد یافت.
وی با بیان اینکه اگر توافقی در سطوح راهبردی و نظامی در منطقه انجام بگیرد، به صورت مستقیم با دولت‌های منطقه و کشورهای حاشیه خلیج فارس خواهد بود، تصریح کرد: بهترین فرمول این است که دولت‌های غربی فضایی ایجاد کنند که ایران بتواند به صورت مستقیم با کشورهای منطقه - به ویژه کشورهای حاشیه خلیج فارس - وارد مذاکره شود و به یک توافق امنیتی جامع و بومی با آنها نائل شود.
این تحلیلگر ارشد مسائل سیاست خارجی درباره تبعات نابودی برجام هم خاطرنشان کرد: مهمترین پیامد آن، این است که در پسِ فروپاشی برجام، «رژیم عدم اشاعه» دچار یک تغییر بنیادی خواهد شد. به بیان دیگر، آنچه از اواخر دهه ۱۹۶۰ میلادی تا امروز به عنوان «رژیم عدم اشاعه» می‌شناختیم، از فردای فروپاشی برجام دیگر موضوعیت نخواهد داشت. بازتعریف یک نظام جایگزین هم - با توجه به تشدید بی اعتمادی‌ها - به این آسانی نخواهد بود.