نقش علما و سران طوایف در بالا بردن شاخص های مشارکت مردم در عرصه های مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و غیره در برخی مناطق کشور انکارناپذیر و همواره تاثیرگذار بوده است.
این موضوع در بسیاری از شهرهای سیستان و بلوچستان مانند زاهدان، سراوان، ایرانشهر، سرباز، چابهار، نیکشهر و غیره احساس می شود و به عنوان یک مزیت مهم می توان از آن برای پیشبرد اهداف متعالی اسلامی و انقلابی بهره برد.
حدود ۲۰۰ هزار نفر در شهرستان مرزی خاش سیستان و بلوچستان سکونت دارند که حدود ۹۵ درصد آنان را قشر بلوچ و اهل سنت تشکیل می دهند، که این امر در نوع خود بر موضوع قومیت و مذهب صحه می گذارد.
در ۱۰ دوره قبلی انتخابات مجلس شورای اسلامی نگاه قومیتی و مذهبی بر انتخابات مجلس شورای اسلامی در این منطقه حاکم بوده و به نظر می رسد همین رویه برای انتخابات مجلس یازدهم نیز تکرار شود.
یکی از ویژگی های مهم انتخابات خاش تشکیل ائتلاف اقوام بوده که لیدرهایی به نمایندگی از سران اقوام در آن نقش آفرینی می کنند.
بر خلاف مناطق دیگر استان علمای خاش زیاد خود را در کار انتخابات دخالت نمی دهند و از افراد خاصی حمایت نمی کنند در حالی که به گفته برخی معتمدان اگر این اتفاق بیفتد فرد مورد نظر آنان اکثریت آرا را بدست می آورد.
یکی از شهروندان با نفوذ خاش که حاضر به افشای نامش نشد گفت: تشکیل ائتلاف جوانان و نخبگان و بانوان از دوره قبل انتخابات مجلس در این شهرستان خود را نشان داده و در این دوره نیز افرادی اعلام حضور کردند اما فیلتر شورای نگهبان سبب حذف این افراد از گردونه رقابتی انتخابات خاش شد.
وی افزود: در ۲ دوره نخستین انتخابات مجلس شورای اسلامی که علما پای کار بوده اند با نگاه قومی و مذهبی مولوی حامد دامنی توانسته به کرسی مجلس راه پیدا کند و بر حسب گفته های افراد با تجربه و مسن و گواهان قدیمی بهترین عملکرد را در میان وکلای مردم استان سیستان و بلوچستان داشته است.
این شهروند بانفوذ خاشی گفت: در دوره های بعدی نیز مسعود هاشمزهی که با اجماع سران ائتلافی به مجلس راه پیدا کرده، توانسته بود خود را در مجلس مطرح کند و عملکرد قابل قبولی به یادگار بگذارد اما اجل مهلت نداد و در حادثه رانندگی جان به جان آفرین تسلیم کرد.
وی ادعا کرد: اختر محمد کهرازهی و خدابخش کرد در مجلس نتوانسته اند آن طور که باید و شاید خود را نشان دهند و حمیدرضا پشنگ نماینده سه دوره مردم خاش در مجلس هفتم، هشتم و نهم توانسته به موفقیت برسد که در دوره بعدی با فیلتر شورای نگهبان و اجماع ائتلافی نتوانسته برای چهارمین بار به مجلس برود و جای خود را در مجلس دهم به علی کرد داد.
شماری از شهروندان خاش در گفت و گو با خبرنگار ایرنا بیان کردند: حاکم بودن نگاه قومیتی بر انتخابات مجلس یک آسیب جدی در مسیر شایسته سالاری و تضییع حقوق شهروندی است.
محمد قلندرزهی گفت: نگاه قومی بر انتخابات خاش که با تشکیل ائتلاف اقوام با رهبری لیدرهای انتخاباتی به عنوان نمایندگان سران اقوام همراه بوده، در ۱۰ دوره قبلی انتخابات مجلس سبب تضییع حقوق شهروندان خاش شده است.
وی ادعا کرد: به غیر از مولوی دامنی در انتخابات دوره اول و دوم بقیه افراد بیشتر برای تحقق اهداف و منافع شخصی و قومی تلاش کرده اند و متاسفانه حق اکثر مردم محروم و مستضعفان خاش پایمال شده است.
رضا ریگی یکی دیگر از شهروندان خاش نیز بیان کرد: نمایندگان مردم در مجلس سالهاست وعده های بی سرانجام می دهند و اگر موفقیتی در دولت مشاهده شده، حاصل نگاه همراه با رافت و مهر نظام بوده و اطمینان داریم نمایندگان نتوانسته اند عملکرد موفقی از خود بر جای بگذارند.
وی اظهار داشت: حاکم بودن نگاه قومی و مذهبی بر انتخابات خاش سبب خانه نشین شدن جوانان و نخبگان شده و با اهرم فشار سران اقوام و لیدرهای انتخاباتی هرگز نمی توان به تغییر و تحول در انتخابات خاش امیدوار بود.
مهرداد شهرکی از شهروندان دیگر خاشی گفت: تا زمانی که نگاه قومیتی بر انتخابات خاش حاکم است نمی شود به پیشرفت و توسعه فکر کرد، زیرا شایسته سالاری و توانمندی معنایی ندارد و در همین موضوع لیدرهای ائتلافی و سران اقوام به مردم طوایف اجازه تصمیم گیری و انتخاب اصلح را نمی دهند.
کریم بخش کردی از فعالان فرهنگی، سیاسی و اجتماعی خاش معتقد است: فیلترهای شورای نگهبان، نگاه قومیتی، فعالیت ائتلاف های اقوام سبب می شود که دلسوزان جامعه و نخبگانی که در خود توانایی خدمت به مردم را می بینند، نشستن در منزل را بر شرکت در انتخابات ترجیح دهند.
وی در عین حال گفت: حضور جناح ها و ائتلاف های اقوام به گرما بخشیدن انتخابات کمک می کند اما باید از این فرصت ها بنحو شایسته ای بهره گرفته شود تا شاخص های مشارکت مردم در عرصه انتخابات افزایش یابد.
عیدمحمد قلندرزهی دبیر ستاد انتخابات خاش هم با اشاره به اینکه مرجعیت قومی و مذهبی در این شهرستان عامل اصلی رونق بخشیدن به فعالیتهای سیاسی، امنیتی، اجتماعی و فرهنگی محسوب می شوند، اظهار داشت: تجربه برگزاری انتخابات مجلس در این شهرستان نشان داده که قومیت به عنوان یک اصل در جامعه سنتی خاش پذیرفته شده و در روز رای گیری و پس از بازشماری آرا خود را به خوبی نشان می دهد.
این کارشناس مسائل سیاسی و اجتماعی بیان کرد: مرجعیت قومی و مذهبی نقشی تعیین کننده در جهت حفظ و برقراری نظم و امنیت و ارتقای شاخص های خدمت رسانی بر عهده دارند و به عنوان بازوهای پرتوان نظام و دولت توانسته اند ظرفیت های خود را به نمایش بگذارند.
وی در عین حال با بیان اینکه نسل جدید، قشر جوان و تحصیلکرده خواهان ابراز وجود و تغییر و تحول در جامعه هستند و تمایل دارند حرف و فکر خود را به کرسی بنشانند، افزود: در انتخابات دوره قبل مجلس نوعی تحول و تغییر را شاهد بودیم که توده جامعه مسیر خود را عوض کرده و با انتخاب آگاهانه خود، با انتخاب گزینه ائتلافی مخالفت کردند و در دوره جدید نیز به احتمال فراوان بر روند انتخاب اصلح و شایسته نظر دارند.
قلندرزهی ادامه داد: در دوره های قبل انتخابات مجلس حضور مردم در صحنه بسیار چشمگیر بوده و حتی مشارکت بالای ۹۰ درصدی در انتخابات مجلس خاش نیز به ثبت رسیده است.
وی گفت: نگاه قومیتی بر انتخابات قطعا یک آسیب جدی در مسیر انتخاب اصلح بوده و سبب می شود فردی به مجلس راه یابد که مدیون سران ائتلافی و به عنوانی دیگر مدیون لیدرهای انتخاباتی بوده و در سالهای فعالیت خود باید برای تامین منافع آنان و منافع شخصی و قومی خودش تلاش کند و بنابراین اولویت ها و نیازهای مردم به عنوان حامیان اصلی به فراموشی سپرده می شود.
دبیر ستاد انتخابات خاش گفت: در دولت زمینه برای حضور و ورود افراد با سلیقه های مختلف فراهم است تا با حضور در انتخابات ظرفیت های خود را به نمایش بگذارند و اصل هم بر همین موضوع هست تا همگان بتوانند شایستگی های خود را عرضه کنند و زمینه ای شکل بگیرد که با مشارکت بالای مردم در صحنه انتخابات فردی به مجلس برود که با دلسوزی و توان بالای خود و با برخورداری از حمایت حداکثری مردم بتواند پاسخگوی مطالبات به حق موکلانش باشد.