عصر حاضر را عصر رسانه و ارتباطات می‌نامند؛ اما تعدد و تکثر فضای رسانه‌ای طی دو دهه اخیر باعث شده تا رسانه‌هایی که پیشتر، بیشترین ضریب نفوذ را میان عموم مردم داشتند، امروز در سایه فضای دیجیتال، فضای مجازی و رسانه‌های منشعب از این دو قرار گیرند.
البته دراین‌میان رسانه‌ای مانند رادیو با وجود وسعت خلاقیت‌ها در تولید آثار صوتی توانسته هنوز هم جای خود را میان مخاطبان و افرادی که بخشی از فعالیت‌های فرهنگی خود را در ارتباط با رسانه‌ها اختصاص داده‌اند حفظ کند.
در میان خیل تولیدات و شیوه‌های مختلف برنامه‌های رادیویی؛ نمایش‌های رادیویی سابقه قریب به هفت دهه در کشورمان را دارند. نمایش‌های رادیویی در حد فاصل دهه‌های ۴۰ تا ۷۰ به‌عنوان یکی از مهمترین بسترها و مراکز تولید آثار نمایشی که بیشترین اقبال را از سوی مخاطبان با خود به‌همراه داشتند شناخته می‌شده است.
تردیدی وجود ندارد که مهمترین ابزار رادیو برای برقراری ارتباط با مخاطبان به عنصر صوت بازمی‌گردد؛ عنصری که در بطن خود در کنار صداقت محضی که منتقل می کند با فرایندی به‌نام قدرت تصویرگری و خیال‌انگیزی شنوندگان خود مواجه است. به همین سبب است که همراهی مخاطبان در عصر نوین، با وجود تعدد و تکثر رسانه‌ها به دلیل همین فضای خیال‌انگیزی و قدرت تصویرگری که رادیو به هر یک از افراد با توجه به نگرش آنها می‌بخشد، فضایی غیرقابل انکار و نفی است.
هنوز هم رادیو در میان تمامی رسانه‌ها توانسته جای خود را برای مخاطبان در متعالی‌ترین رتبه حفظ کند. همراهی و هم‌سویی تولیدکنندگان و برنامه‌سازان حوزه رادیو برای میزان رضایتمندی و جلب مخاطبان بیشتر با تلفیق رسانه‌ای دیگر مانند تئاتر و نمایش بود که به شکوه مفهومی به عنوان نمایش‌های رادیویی در جامعه‌مان منتج شد.
گونه‌ای از شیوه هنری که با تلفیق دو هنر تئاتر و برنامه‌سازی رادیو مخاطبان فراوانی را برای این رسانه صوتی و گرم در میان عموم مخاطبان جامعه فراهم ساخته است.
به دلیل همین ارتباط تنگاتنگ رادیو و آثار نمایشی بود که جشنواره تئاتر فجر به‌عنوان مهمترین، بزرگترین و جریان‌سازترین رویداد جشنواره‌ای در حوزه هنرهای نمایشی کشورمان بیش از دو دهه از عمر ۳۸ ساله خود را میزبان نمایش‌های رادیویی بوده است، اما هم‌سویی، همراهی و تنوع رسانه‌ای امروز باعث شده تا جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر در گام سی‌وهشتم خود رویکرد و نگاهی جدید را در قالب ارائه نمایش‌های رادیویی پیشاروی مخاطبان ترسیم کند. اتفاقی که از آن در این دوره جشنواره به‌عنوان رادیو تئاتر نام برده می شود.
در بازتاب بیان تفاوت مفهوم نمایش‌های رادیویی و رادیو تئاتر می‌توان بر این مساله تاکید کرد که هرچند مخاطب در مواجهه با نمایش‌های رادیویی صرفاً با عنصر صدا و گوش خود دنبال کننده روایت اثر نمایشی است، اما این‌بار رادیو تئاتر با تلفیق دو رسانه رادیو و هنرهای نمایشی تلاش کرده تا با افزودن جلوه‌های بصری برای مخاطبان دست به تولید آثاری متفاوت بزند.
برای آشنایی هرچه بیشتر با بخش مسابقه نمایش‌های رادیویی سی‌وهشتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر که با نام رادیوتئاتر برای نخستین بار در این رویداد به مخاطبان عرضه می‌شود با امین رهبر مدیر بخش رادیوتئاتر سی‌وهشتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر به گفت‌وگو پرداختیم که حاصل آن در ادامه از خاطر شما می‌گذرد.
رادیوتئاتر؛ دستاوردی نو در جشنواره تئاتر فجر
امین رهبر درباره بخش مسابقه رادیوتئاتر به‌عنوان یکی از بخش‌های حاضر در جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر در گام سی‌وهشتم گفت: تفاوت عمده‌ای که این‌بار در تولید نمایش‌های رادیویی برای هنرمندان این عرصه قائل شدیم، استفاده کردن از بستر خلاقیت و نوآوری در تولید آثار نمایشی است. به این‌گونه که هنرمندان فعال در عرصه تولید آثار نمایشی رادیو این بار به واسطه حضور در یک صحنه و اجرای اثر می‌توانند از نمادها، نشانه ها و عناصر بصری نیز برای بازتاب داستان نمایش خود و ارتباط هرچه بیشتر با مخاطبان تئاتر از یک‌سو و ازسوی دیگر همراهی هرچه بیشتر با تولید اثر صحنه‌ای در قالب تئاتر برای مخاطبان دستاوردی نو را به ارمغان بیاورند.
وی با اشاره به این مسأله که در هزاره جدید و قرن بیست و یکم باوجود شکل‌گیری کهکشان ارتباطی و رسانه‌ای، شاهد تلفیق و بهره‌مندی رسانه‌های مختلف از یکدیگر هستیم یادآور شد: در بخش رادیوتئاتر نیز تلاش کردیم تا با تلفیق هرچه بیشتر هنر تئاتر و تولید برنامه‌های رادیویی، منظری نوظهور را پیشاروی مخاطبان در ارتباط گیری با اثر نمایشی قرار دهیم.
مدیر بخش رادیوتئاتر جشنواره فجر افزود: چراکه اعتقاد داریم رادیو به دلیل ظرفیت‌های بالقوه‌ای که در جذب مخاطب دارد می‌تواند با بهره‌گیری از هنر زنده، پویا، جریان‌ساز و فرهنگ‌ساز تئاتر نه تنها برای فراگیری هرچه بیشتر این هنر میان افراد جامعه موثر باشد که رسانه ای متفاوت را برای پاسخ‌گویی به میل و نیاز مخاطبان امروز جامعه در مواجهه با فضای فرهنگی کشورمان ارائه می دهد.
خلاقیت در تلفیق جلوه‌های بصری با قدرت جادویی صدا
به گفته رهبر، نمایش رادیویی سنگ بنای ابتدایی خود را در برقرار ارتباط با مخاطب بر استفاده کردن از امکانات رادیو و متکی بر رسانه شنیداری منطبق کرده است، اما وقتی شاهد تولید و اجرای اثر نمایشی در صحنه تئاتر هستیم مخاطبان انتظار دیدن تصویر را در کنار صوت دارند.
وی تصریح کرد: برای همین تلاش کردیم تا با استفاده کردن از ظرفیت‌ها و قابلیت هنرمندان نامدار و شناخته‌شده عرصه نمایش‌های رادیویی که تمامی آنها از فارغ‌التحصیلان و هنرمندان حرفه‌ای تئاتر کشور نیز به شمار می‌روند این بار با افزودن جلوه‌های بصری دست آنها را برای خلاقیت در راستای جذب هرچه بیشتر مخاطب باز بگذاریم که نتیجه آن به شکل‌گیری بخش رادیوتئاتر در جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر منتج شده است.
مدیر بخش رادیوتئاتر جشنواره فجر ابراز امیدواری کرد این رسانه نوظهور در برقراری ارتباط با مخاطبان بتواند دریچه ای نوین را در همراهی علاقمندان به هنر تئاتر با این هنر فرهنگ‌ساز و اندیشه محور با خود به‌همراه داشته باشد.
گام جدید بدون آسیب نخواهد بود
مدیر بخش رادیو تئاتر سی‌وهشتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر خاطرنشان کرد: باتوجه به این مسئله که برای نخستین‌بار شاهد اجرای بخش آثار رادیوتئاتر در جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر هستیم به‌هرحال نیازمند آزمون و خطاهایی خواهیم بود و بی‌تردید آسیب‌هایی نیز ممکن است این شیوه تولید و ارائه آثار برای مخاطبان داشته باشد.
وی افزود: اما با اتکا به جنس فراگیری و گرمای تولیدات آثار رادیویی از یک‌سو و ازسوی دیگر قدرت و خلاقیت بی‌حد و حصر موجود در عنصر تئاتر امید آن را داریم تا مخاطبان در مواجهه با این شیوه نوین تولید و ارائه آثار تئاتری بیشترین همراهی را داشته باشند و بتوانیم در آینده‌ای نزدیک گونه رادیوتئاتر را به‌عنوان یکی از شیوه‌های نوین در عرصه تولید آثار نمایشی و تلفیق آن با سابقه درخشان ۷۰ ساله نمایش‌های رادیویی به مخاطبان ارائه دهیم.
سی‌وهشتمین جشنواره بین المللی تئاتر فجر به دبیری نادر برهانی مرند از روز پنجشنبه ۱۰ بهمن آغاز شده و شامگاه ۲۱ بهمن به کار خود پایان خواهد داد.
فراخوان این دوره از جشنواره تیرماه سال جاری منتشر شد که در متن آن آثار را در بخش های صحنه‌ای، نمایش‌های خیابانی، دیگرگونه‌های اجرایی، تئاتر ملل، مسابقه نمایشنامه‌نویسی، مسابقه و نمایشگاه عکس و پوستر تئاتر، کارگاه‌ها و نشست‌های تخصصی و بخش به علاوه فجر به صورت رقابتی و غیررقابتی به صورت تفکیک شده پذیرفت.
بر همین اساس آثار پذیرفته شده در بخش پوستر و عکس تئاتر در نمایشگاه لحظه قطعی از ۵ تا ۱۵ بهمن سال جاری در خانه هنرمندان ایران برپا و ۵۹ عکس از ۴۹ عکاس و ۶۰ پوستر از ۳۵ طراح به نمایش گذاشته شده است.
بعد از حواشی انصراف ها نیز از ۳۰ اثر بخش رقابتی ۲۲ نمایش و از ۲۷ اثر بخش غیررقابتی ۱۵ اجرا در جشنواره حضور دارند. همچنین از هفت اثر بخش بین الملل شش اثر اجرا خواهند کرد.
در این میان دو اثر سردار پرچم دار و #همه همدردیم به بخش های نمایش های خیابانی و دیگرگونه های اجرایی و در بخش رادیو نمایش نیز یک اثر با عنوان سردار عشق به ۱۰ نمایش قبلی اضافه شده است که این سه نمایش جدید به گرامیداشت سردار شهید قاسم سلیمانی و جانباختگان سانحه هوایی (سقوط هواپیمای ایران- اوکراین) اختصاص دارد.