پرونده استیضاح از همان ابتدا چیزی نبود که مخالفان بتوانند به آن برای برکناری «دونالد ترامپ» از ریاست قوه مجریه دل بندند. تقریبا هیچ کس گمان نمی‌کرد که دموکرات‌ها بتوانند حدود ۲۰ تن از سناتورهای جمهوریخواه را مجاب کنند تا به گناهکار بودن رئیس جمهوریِ هم مسلک سیاسی خود از حزب جمهوریخواه این کشور رای دهند.
ترکیب مجلس سنای آمریکا به صورتی است که جمهوریخواهان در آن اکثریت را دارند، مهمتر آنکه «میچ مک کانل» ،از حامیان سرسخت ترامپ، ریاست آن را بر عهده دارد. روند برگزاری جلسات استیضاح به گونه‌ای طراحی شد که عملا دموکرات‌ها تنها قادر به بیان ادلّه خود بودند و دستان آن‌ها در زمینه دیگر ابتکارات بسته شده بود. ریاست سنا بر این اعتقاد بود که تنها چند ماه به انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در ماه نوامبر ۲۰۲۰ باقی مانده است و نباید با رای دادن به استیضاح در مسیر عادی تحولات سیاسی این کشور وقفه ای ایجاد شود و سنا نباید مهمترین چهره جمهوریخواهان در انتخابات آتی را تخریب کند.
سرانجام پس از نزدیک به ۵ ماه پرونده‌سازی و هیاهوی سیاسی و تبلیغاتی نتیجه‌ای حاصل شد که همه فکر می‌کردند، اما بیگناه دانستن ترامپ از سوی سناتورها نتوانست راه بهانه گیری را برای مخالفان کاخ سفید ببندد زیرا شرایطی شفاف در مسیر رسیدگی به اتهامات به اجرا در نیامد. شب گذشته در رای‌گیری که در سنا صورت گرفت اتهام ترامپ در زمینه سوءاستفاده از قدرت با ۵۲ رای جمهوری خواهان در مقابل ۴۸ رای مخالفان رد شد. ترامپ در زمینه کارشکنی در اجرای عدالت و مانع‌تراشی در مسیر پرونده اوکراین هم با ۵۳ رای در مقابل ۴۷ رای تبرئه شد. در مورد اتهام نخست «میت رامنی» جمهوریخواه که منتقد ترامپ است به دموکرات‌ها پیوست و به برکناری ترامپ رای داد.
دفاع کورکورانه جمهوریخواهان از ترامپ
با اینحال می‌توان ادعا کرد که مهمترین پیامد این فرایند پرسروصدا بی اعتباری یکی از اصلی‌ترین ارزش‌های جامعه آمریکایی بود که ساختار سیاسی و همه دولت‌ها در کاخ سفید به آن افتخار می‌کردند. «دموکراسی آمریکایی» از جمله هنجارهای این کشور تبلیغ می‌شد که شهروندان و مقام های واشنگتن همیشه به آن می‌بالیدند. اما اکنون آشکار شد که سالار بودن مردم و نمایندگان آن‌ها (دموکراسی یا حاکمیت واقعی مردم) تنها شعاری زیبا با درونمایه‌ای ضعیف بوده است.
واقعیت اکنون عیان‌تر از هر زمان دیگر از زیر پرده خارج و حقایق نمایان شده است. مخالفت سنا با دعوت از شاهدان مطلع مهمترین مانعی بود که جمهوریخواهان در مقابل روند برگزاری عادلانه جلسه دادگاهی رئیس جمهوری قرار دادند. حال آنکه آن‌ها در نخستین جلسه سوگند یاد کرده بودند به گونه‌ای رفتار کنند که مانع اجرای عدالت نشوند. دادگاهی را تصور کنید که در آن تنها باید حرف بزنید و اسناد و شواهد خود را آن هم به صورت کامل ارائه نکنید.
دموکرات‌ها اجازه نیافتند شاهدانی چون «جان بولتون» مشاور امنیت ملی سابق ترامپ را به دادگاه دعوت کنند. وی که از نزدیک با رئیس جمهوری کارکرده بود اخیرا در کتاب خود جزئیاتی از پرونده اوکراین را فاش ساخت که درستی ادعاهای دموکرات‌ها را تقویت می‌کرد. مانع دیگر جمهوریخواهان قطع دسترسی دادستان‌ها به همه اسناد و جزئیات پرونده اوکراین بود. سناتورها در جلسه نخست تصویب کردند که دموکرات‌ها نمی توانند به همه مدارک کاخ سفید و وزارت امورخارجه که به این موضوع ارتباط دارد، دسترسی داشته باشند.
اتفاق دیگر پس از رای گیری در سنا و در مورد رامنی افتاد. وی نام خود را در تاریخ به عنوان تنها سناتوری که علیه یک رئیس جمهوری هم حزب خود رای داده است، ثبت کرد. در حالی که کاخ سفید تقریبا همه کشورهای مخالف خود در جهان را به نادیده گرفتن آزادی بیان متهم می‌کند و سرزمین آمریکا را مهد آزادی بیان می‌داند، تنها چند ساعت پس از آنکه میت رامنی سناتور ایالت یوتا به سوءاستفاده ترامپ از قدرت رای مثبت داد انواع حملات از سوی نزدیکان رئیس جمهوری و حتی کنگره حزب جمهوریخواه و طرفداران این حزب علیه وی آغاز شد. انتظار می رود، به زودی رامنی از سمت خود به عنوان نماینده جمهوریخواهان این ایالت در سنا برکنار شود. در همین پیوند، یکی از نزدیکان ترامپ در کاخ سفید خواستار اخراج وی از حزب شد.
مرگ دموکراسی آمریکایی
ساختار سیاسی ایالات متحده به گونه‌ای طراحی شده است که به راحتی با یک تبصره، رای‌گیری داخلی یا بخشنامه مانع همان ارزش‌ها و آزادی‌هایی می‌شود که به داشتن آن ها می‌بالد. سناتورها در رای‌گیری اولیه تبصره ای را به تصویب رساندند که مانع ارائه همه اطلاعات در جلسه دادگاهی ترامپ شد. تارنمای خبری تحلیل «وُکس» در گزارشی نوشت: تبرئه ترامپ نشان داد که چگونه می‌توان در واقعیت دموکراسی را کُشت. در واقع دادگاه شرآور سنا، فلسفه لیبرال دموکراسی نمایشی آمریکا را به نمایش گذاشت.
اگرچه دونالد ترامپ رای سناتورها به تبرئه خود را یک پیروزی بزرگ دانست، تحلیلگران نظر دیگری دارند و آن را شکستی برای نظام سیاسی آمریکا می‌دانند. وکس افزود: تبرئه ترامپ مشخص کرد که مشکلاتی عمقی در ساختار سیاسی آمریکا وجود دارد. فسادی ظریف در قوانین ایالت متحده مانند همه کشورهای جهان نهفته است که در نهایت به فروپاشی سیستم‌های دموکراتیک منجر می‌شود. این قانونگرایی فاسد اکنون به یک رویه معمول در احزاب حاکم در دموکراسی‌ها تبدیل شده و به تدریج آن‌ها را به ورطه استبداد سوق داده است. همین ساختار نشان داد که دموکراسی در آمریکا به شدت در معرض تهدید قرار دارد.
در ظاهر جمهوریخواهان از قوانین تخطی نکردند و آن را به اجرا در آوردند و محاکمه ای را در سنا برگزار کردند که هیچ کسی در پیش‌بینی نتیجه آن تردید نداشت، اما جمهوریخواهان به گونه‌ای اقدام کردند که اکنون باید در مشروعیت رای نهایی شک کرد.
روزنامه «گاردین» استیضاح را آزمون سلامت دموکراسی آمریکا ارزیابی کرد که البته در آن مردود شد. رای جمهوریخواهان ضمن نمایش شکنندگی شرایط سیاسی در این کشور، از وجود موانعی بزرگ که آمریکا را به سمت استبداد می‌برد، خبر داد. در واقع اکنون سرنوشت نهادهای این کشور در اختیار فردی است که مناسب نگهبانی از ارزش‌های آمریکایی نیست.
بر پایه این تحلیل، مشکل در آمریکا تنها به ترامپ خلاصه نمی شود و ممکن است گریبان همه رهبران این کشور را بگیرد، اما نخستین خطر برای رئیس جمهوری و مشروعیت وی رخ خواهد داد. استیضاح اشتباه نبود اما روندی که به شکست آن منتهی شد باعث می‌شود تا دیگر محدودیتی برای اقدامات ترامپ وجود نداشته باشد. حال سرنوشت دموکراسی آمریکا به این امر بستگی دارد که چگونه در انتخابات بعدی رای‌های الکتورال می‌توانند مانع انتخاب دوباره ترامپ شوند.