«مایک پمپئو» وزیر خارجه آمریکا، طی روزهای گذشته به چهار کشور اتحاد جماهیر شوروی سابق در شرق اروپا و آسیای میانه سفر کرد. یکی از پیام‌های اصلی او در این سفر بخصوص در سفر به قزاقستان و ازبکستان، هشدار درباره روابط این کشورها با چین و روسیه بود. این در حالی است که چین و روسیه روابط اقتصادی و نظامی و امنیتی گسترده‌ای با کشورهای آسیای مرکزی دارند.
وزیر خارجه آمریکا در پی نشست‌های دوجانبه با مقامات قزاقستان و ازبکستان، عصر دوشنبه ۱۴ بهمن‌ماه، در نشست مشترک با وزیران خارجه پنج کشور آسیای مرکزی شامل قزاقستان، ازبکستان، تاجیکستان، قرقیزستان و ترکمنستان در قالب گروه C۵+۱ شرکت کرد. وزارت خارجه آمریکا در بیانیه‌ای اعلام کرد که شش کشور در این نشست، تعهد خود را به این چارچوب دیپلماتیک مورد تأکید قرار داده و برنامه‌های این گروه برای سال ۲۰۲۰ ازجمله کمک‌های آسیای مرکزی به فرایند صلح در افغانستان و همچنین تلاش‌های منطقه‌ای برای بهبود ارتباطات اقتصادی و انرژی را مورد بحث قراردادند.
پمپئو این را هم گفت که وزیران خارجه کشورهای آسیای مرکزی در دیدار با او بر استقلال این کشورها در روابط خارجی، توسعه همکاری‌های منطقه‌ای و دور ماندن از رقابت‌های سیاسی و اقتصادی آمریکا با چین و روسیه تأکید کردند.
پژوهشگر ایرنا با «محسن جلیلوند» کارشناس مسائل بین‌الملل در مورد سفر وزیر امور خارجه آمریکا به آسیای مرکزی به گفت‌وگو پرداخت که مهم ترین فرازهای آن به شرح زیر است:
آمریکا به دنبال تقویت نفوذ در آسیای مرکزی
کشورهای آسیای مرکزی بیشتر در حوزه نفوذ روسیه و چین هستند، اما نظام حکمرانی این کشورها تأثیر پذیرفته از ایالات‌متحده آمریکا است. وجود پایگاه‌های نظامی آمریکا در این کشورهای نشان‌دهنده حوزه نفوذ واشنگتن درکشورهای آسیای مرکزی می‌باشد. آمریکا تلاش می‌کند تا با سیاست نفوذ در این کشورها، حوزه نفوذ کشورهای چین، روسیه و ایران را در این منطقه محدود کند.
چین و روسیه ازنظر توان لجستیک در اندازه ای نیستند که بخواهند در این حوزه با آمریکا مقابله کنند. دولت واشنگتن همچنان سیاست‌های خود را در این منطقه دنبال می کند.
قزاقستان و کشورهای این منطقه گرایش‌های غرب گرایانه زیادی دارند. «نور سلطان آبیشولی نظربایف» رئیس‌جمهوری قزاقستان می‌خواهد بین روسیه، چین و آمریکا نقشی مانند «رجب طیب اردوغان» رئیس‌جمهوری ترکیه را بازی کند، اما توان انجام این کار را ندارد. این کشورها خواهان توسعه روابط با کشورها منطقه و جهان هستند. اگرچه قزاقستان مرز زمینی با چین دارد، هم‌مرز بودن دلیل نفوذ چین در این کشور نیست.برای مثال، ایران قبل از انقلاب، مرزی طولانی با اتحاد جماهیر شوروی داشت، اما در حوزه نفوذ آمریکا بود.
هر وقت قدرت‌های بزرگ بخواهند تغییراتی را در این کشورها به وجود آورند، برایشان مشکل نیست. از این رو، مقامات این کشورها خواهان داشتن روابط مسالمت آمیز با قدرت های جهانی هستند.
چین و روسیه در حوزه آسیای مرکزی در مواردی با هم تضاد منافع دارند. هر دو کشور دارای نفوذ و برخی منافع مشترک در این منطقه هستند، اما متحدین جدی در این حوزه باهم نیستند. مسکو و پکن درک می‌کنند که ممکن است منافع آن‌ها در آسیای مرکزی باهم در تضاد باشد، با این‌حال به دنبال ایجاد روابطی هستند که مشکل حل ناشدنی میانشان به وجود نیاید. روسیه و چین امیدوار هستند که از طریق ایده‌هایی اقتصادی و گسترش همکاری با کشورهای آسیای مرکزی را گسترش دهند.
پیشگیری از جذب افراد به گروه های تروریستی
داعش در مناطق مختلف جهان به ویژه آسیای میانه یارگیری می‌کند. یکی از این مناطق آسیای مرکزی است. شواهد نشان می‌دهد افراد مختلفی از اتباع این کشورها در گروه داعش حضور دارند و در عمل این کشورها به کانون تکاپوی فعالیت‌های داعش تبدیل‌شده‌اند. آسیای مرکزی ازجمله مناطقی است که به دلیل وجود بسترهای مناسب، مستعد جذب و حضور جریان‌های افراط‌گرایانه و تروریستی مانند داعش است.
بسیاری از افراد جذب‌شده در گروه‌های افراطی در حال جنگ از کشورهای آسیای میانه هستند. معاون عملیات‌های داعش رئیس پلیس سابق تاجیکستان بود و برای آموزش به آمریکا رفته بودکه بعداز بازگشت از آمریکا معاون عملیات گروه تروریستی داعش شد.جانشین «ابوبکر البغدادی» رهبر گروه تروریستی داعش بنا برمستنداتی اصالت چچنی دارد. شمار قابل توجهی از نیروهای داعش از کشورهای آسیای میانه و افغانستان هستند.
این موضوع برای دولت آمریکا مهم است که بتواند فعالیت این افراد را در منطقه رصد کند و در تصمی گیری های کشورهای منطقه به نفع خود نفوذ داشته باشد. واشنگتن به دنبال این سیاست است که از یارگیریها و جذب افراد برای گروه‌های تروریستی جلوگیری کند و این قضیه را برای اهداف موردنظر خود مدیریت کند.
واشنگتن همچنین به دنبال این است تا با حضور در کشورهای آسیای مرکزی از اهرم فشار خود علیه سیاست‌های ایران در منطقه استفاده کند.