سایه کمبود نیروی فرهنگی سالهاست بر سر آموزش و پرورش مازندران سنگینی می‌کند و همواره در گفته های مسولان این نهاد شاهد گلایه از مشکلات متعدد در کمبود معلم در مدارس هستیم .
آموزش و پرورش مازندران دارای ۳۸ هزار نیروی انسانی است که از این تعداد ۲۴ هزار نفر معلم و باقی جزو مجموعه اداری این دستگاه در استان هستند که بخش قابل توجهی از این نیروها بازنشستگانی هستند که به دلیل کمبود نیروی انسانی به خدمت خود برای تدریس ادامه می دهند.
در تازه ترین گزارش آموزش و پرورش مازندران از زبان مدیرکل این نهاد تا سال ۱۴۰۲ حدود ۱۲ هزار نفر از نیروهای آموزش و پرورش استان بازنشسته می شوند که اطلاعات پیشین ما نشان می دهد حدود ۹۰ درصد آنها معلم هستند.
البته پیش از این مسئولان آموزش و پرورش مازندران اعلام کرده بودند که تا سال ۱۴۰۴ و بر اساس برنامه ششم توسعه ۹۲ درصد از نیروی انسانی آموزشی مازندران بازنشسته می شوند.
آنطور که گفته شد شاخه فنی و حرفه ای و کار دانش با بازنشستگی حدود ۸۵ درصد از نیروی خدماتی و آموزشی، بیشترین سهم را در بازنشستگی دارند و پس از آن بازنشستگان معلمان مقطع ابتدایی با۸۰ درصد و معلمان پرورشی با ۷۰ درصد بیشترین میزان بازنشستگان را در میان معلمان مدارس مازندران دارند.
تا پایان سال تحصیلی گذشته نیز حدود چهار هزار و ۵۰۰ نفر از معلمان مازندران به سن بازنشستگی رسیدند که حدود ۲ هزار نفر آنها ادامه خدمت دادند و تنها حدود ۵۰۰ معلم جدید و تازه نفس جذب شدند.
همچنین امسال نیز سه هزار و ۲۰۰ فرهنگی دیگر مازندران به سن بازنشستگی اضافه شدند که آموزش و پرورش ۲ هزار و ۴۰۰ نفر از آنها را به استمرار تدریس ترغیب کرد.
باز هم احصای بازنشستگان
شرایط تقریبا نیمه بحرانی آموزش و پرورش مازندران نه تنها مدیریت نیروی انسانی این نهاد را هر ساله با مشکل روبرو می کند، بلکه به اعتقاد کارشناسان وجود نیروهای بازنشسته و عدم تناسب ورود نیروی انسانی تازه‌نفس کافی به اندازه قابل توجهی کیفیت آموزشی مدارس مازندران را کاهش داده است.
حال مدیرکل آموزش و پرورش مازندران در دیدار با معاونت و همکاران حوزه متوسطه اظهار داشت که احصای نیرو برای ۵ سال آینده در دستور کار معاونت آموزش متوسطه قرار گیرد.
به گزارش روابط عمومی آموزش و پرورش مازندران علیرضا سعدی‌پور علت این مسئله را بازنشستگی حدود ۱۲ هزار نیروی فرهنگی استان تا سال ۱۴۰۲ عنوان کرد و افزود: آموزش و پرورش مازندران با چالش‌های متعددی در حوزه نیروی انسانی روبه‌رو خواهد بود.
این مسئله به این معنی است که بار دیگر آموزش و پرورش با ابقای نیروهای سالخورده و بازنشسته خود که پس از چندین دهه تلاش و آموزش به استراحت و آرامش نیاز دارند به دنبال رفع کاستی های خود است.
علاوه بر این باید توجه داشت که نیروهای بازنشسته چه میزان اختلاف سنی و نسلی با دانش آموزان خود خواهند داشت و آیا اصلا اقتضاهای این سنین را درک خواهند کرد؟
با یک مثال ساده می توان دید که اگر ملاک سن دانش اموزان را پایه دوازدهم یعنی همان ۱۷ سالگی قرار بدهیم و در طرف دیگر سن یک معلم بازنشسته را با احتساب ۳۰ سال خدمت و همچنین پایان دوران تحصیلی معلم در ۲۳ سالگی، خواهیم دید که حداقل۳۶ سال اختلاف سنی میان برخی دانش آموزان مازندران با معلمانشان وجود خواهد داشت .
حال آنکه بسیاری از معلمان به خدمت گرفته شده بازنشسته استان همانطور که در آمار بالا اشاره شد، در مقاطع ابتدایی در حال تحصیل هستند که اختلاف سنی انها با دانش آموزان را به حدود ۴۵ سال میرساند.
سوال اینجاست که در کنار افزایش آمار افراد باسواد و پوشش تحصیلی، آیا با بکارگیری بازنشسته ها کیفیت آموزشی نیز تامین خواهد شد؟
همچنین چگونه معلمان بازنشسته که از قشر زحمتکش و بی منت جامعه نیز محسوب می شوند، می توانند با نسل جدید که بیش از نسل های ما دارای پیچیدگی، آسیب پذیری و نیازمند توجه فزاینده هستند ارتباط برقرار کنند؟
شکافی که پر نمی‌شود
پری خیری یکی از فرهنگیان بازنشسته آموزش و پرورش در مورد تاثیر استمرار معلمان بازنشسته در کلاس‌های درس گفت: فرقی نمی کند در مازندران باشد یا هر استان دیگر کشور ، مهم ترین چیز شکاف بین نسلی است که وقتی از ۲ نسل فراتر می رود دیگر با هیچ علم و دانشی نمی توانید آن را پیوند دهید.
وی ادامه داد: رابطه دانش اموز با معلم رابطه مشاوره ای نیست که بتوانیم اختلاف سن و شکاف بین نسلی را نادیده بگیریم، زیرا دانش آموز و معلم تا حد زیادی همانند اعضای یک خانواده هستند که فقط همخون نبوده و شب‌ها با یکدیگر زندگی نمی کنند و در غیر این صورت بیشترین زمان بیداری روز را با یکدیگر سپری خواهند کرد.
خیری گفت: در این زندگی مشترک هرچه شکاف سنی میان دانش آموز و معلم کمتر باشد( همانند اعضای خانواده ) نه تنها یکدیگر را بهتر درک خواهند کرد ، بلکه دانش آموز خواسته ها و نیاز خود را راحت تر به معلم انتقال می دهد و معلم نیز آن را سریع و با کیفیت دریافت و به آن پاسخ می دهد.
این معلم بازنشسته یکی از مشکلات استمرار بازنشستگان در مدارس را وجود بی حوصلگی طبیعی بواسطه کهولت سن عنوان کرد و گفت: در حالی که دانش اموزان در سنی قرار دارند که نیازمند شادابی، نشاط، تحرک و سوالات و ناشناخته‌های بسیار هستند، اما معلمان به دلیل بی حوصلگی انگیزه ای برای پاسخ ندارند.
وی نتیجه این مسئله را سرخوردگی در دانش آموزان و همچنین ایجاد فضای بی روح و بی انگیزه در مدارس توصیف کرد و افزود: نه تنها این بی انگیزگی و به تعبیری افسردگی به زندگی شخصی دانش اموز سرایت خواهد کرد، بلکه نتیجه دیگر آن گوشه گیری نوجوانان را در پی دارد که شواهد بارز آن را می توان در وابستگی شدید نوجوانان به موبایل و خارج شدن از جامعه پذیری دید.
خیری با اشاره به اینکه نسل امروز نوجوانان دنیای کاملا جدیدی را برای مدرسه ایجاد کرده است، تاکید کرد: هیچ علمی و هیچ برنامه و آموزشی نمی تواند شکاف میان معلم و نسل امروز را پر کند و اگر برنامه ای هم هست، صرفا شعارهای از روی اجبار خواهد بود.
آموزش و پرورش چوب گذشته را می‌خورد
معاون متوسطه آموزش و پرورش مازندران در باره علت پیری این نهاد اظهار داشت: اینکه با بازنشستگی نیروی انسانی روبرو هستیم واقعیتی است که همه قبول داریم اما چاره ای برای درمان قطعی آن وجود ندارد.
اسفندیار نظری افزایش بازنشستگان فرهنگی مازندران را ریشه در توسعه نامتوازن نیروی انسانی در سالهای گذشته عنوان کرد و گفت: در دهه ۸۰ نیروهای بسیاری از محل پیش دبستانی و نهضت سواد آموزی به آموزش و پرورش مازندران تحمیل شد که اغلب آنها دارای سن بالایی بودند.
وی نتیجه این تحمیل اجباری را کاهش سهم مازندران در جذب معلمان تازه نفس از محل دانشگاه فرهنگیان و ماده ۲۸ قانون استخدامی عنوان کرد و افزود: متاسفانه در گذشته آموزش و پرورش مازندران محل فشارهای متعددی از بیرون به خصوص فشار از داخل استان مواجه شد که نیروهای غیرمعلم و پا به سن گذاشته را وارد آموزش و پرورش استان کرد.
معاون آموزش و پرورش مازندران به دلایل این مسئله اشاره کرد و گفت: قرارگیری مازندران در حاشیه، باز شدن پای نیروهای فشار داخلی استان به آموزش و پرورش و سیاست های متغیر وزارت آموزش و پرورش ریشه عقب ماندگی آموزش و پرورش مازندران از نوسازی نیروی تدریس خود شد
تجربه من می گوید کیفیت پایین نمی‌آید
نظری به وجود نیروهای بازنشسته در مدارس مازندران اشاره کرد و ارتباط آن باکیفیت آموزشی گفت: تجربه من می گوید ادامه فعالیت نیروهای بازنشسته کیفیت آموزشی را پایین نمی‌آورد.
وی ادامه داد: بیشترین استمرار ما از نیروهای بازنشسته در مقاطع متوسطه دوم و دررشته های فنی و نظری است که نه تنها دانش اموزان از سن بالایی برخودارند، بلکه این مقاطع نیازمند معلمان با تجربه و با مهارت کامل یا به اصطلاح پخته هستند.
معاون آموزش و پرورش مازندران در پاسخ به این سوال که پس وجود ۸۰ درصد نیروی بازنشسته در مقطع ابتدایی را چگونه توجیح می‌کنید، گفت: ما تا حد توان سعی می‌کنیم معلمانی را استمرار خدمت دهیم که دارای کاراریی بوده و بتوانند با دانش آموزان ارتباط برقرار کنند.
نظری اظهار داشت: اما بیش از این در توان آموزش و پرورش نیست زیرا به اندازه نیاز نمی توانیم از منابع فرهنگیان تازه نفس استفاده کنیم و سهم ما بسیار اندک است.