بهمن ماه همیشه یادآور بزرگی‌ها و عظمت های ملتی است که برای آزادی و استقلال بهای سنگینی را پرداخته است، حادثه‌ای به اهمیت وقوع انقلاب اسلامی در تـاریخ مـعاصر ایران وجود ندارد و این انقلاب را نمی‌توان فقط جابه‌جایی قدرت در مـیان حکمرانان دانست. در شکل‌گیری و پیروزی انقلاب اسلامی شخصیت‌ها، سخنرانی‌ها، اعلامیه‌ها و بیانیه‌ها و حتی برخی از مناسبت‌های مذهبی تأثیر بسزایی داشتند. در بررسی جامعه شناسی انقلاب اسلامی گفته می شود، عامل مهم پیدایش این نگرش‌ها و رویکردهای اجتماعی وجود خمیرمایه مذهبی و ریشه های اعتقادی توده مردم است که گره های مستحکمی میان مسایل سیاسی، اجتماعی و شخصی ایجاد کرد. تحولات گسترده سیاسی ایران در اواخر دی ۱۳۵۷ خورشیدی تا پیروزی انقلاب اسلامی بستر اخبار و حوادثی همچون انعکاس گسترده مصاحبه ها و پیام های امام خمینی(ره) در خبرگزاری ها و مطبوعات داخلی و خارجی و... بود که از آن به عنوان روز شمار انقلاب یاد می کنند؛ رویدادهایی که در تاریخ انقلاب ثبت شده اند. اینک که چهار دهه از انقلاب اسلامی و عمر تاریخ نگاری همزاد با آن می‌گذرد، پرداختن به این موضوع با هدف بازخوانی روند تاریخ نگاری انقلاب اسلامی، نقد و ارزیابی آن و جست وجوی افق‌های نو در این عرصه برای بهینه شدن اقدامات و بهره گیری مناسب از همه ظرفیت و توان موجود در این راه سترگ ضروری است.
دوازدهم بهمن و بازگشت پیروزمندانه امام خمینی(ره) به میهن اسـلامی
در ۱۲ بـهمن ۱۳۵۷ خورشیدی امام خمینی(ره) پس از نزدیک به ۱۵ سال دوری و تـبعید از وطـن در مـیان اسـتقبال پرشور مردم قـدم بـه خاک ایران اسلامی گذاشت و بزرگترین استقبال تاریخ در تهران شکل گرفت. استقبال گسترده مردم آگاه و بیدار ایـران از امـام راحل چـنان بی نظیر بود که می توان گفت در هیچ دوره ای از تـاریخ مـعاصر، مـردم از یـک شـخصیت محبوب خود، این چنین استقبال نکرده اند. امام خمینی(ره) پس از یک سخنرانی کوتاه تشکرآمیز در فرودگاه، برای ادای احترام به شهیدان انقلاب اسلامی به مرقد آنها در بهشت زهرا رفتند. در این مسیر دریـایی از انسان‌ها موج می زد و اتومبیل با کندی می توانست حرکت کند. ساعت ها طول کشید تا این فاصله طی شود. صدها خبرنگار و عکاس از این مراسم عکس می گرفتند تا هرچه زودتر این حادثه تاریخی را مخابره کنند. امام خمینی(ره) در بهشت زهرا، در جایی که هزاران شهید گلگون‌کفن انقلاب آرمیده بودند و در میان انبوه جمعیت سـخنان مـهمی ایراد فرمودند. ایشان در ایـن سـخنرانی که یکی از پرجمعیت ترین اجتماعات تاریخ بود، غیرقانونی بودن رژیم سلطنت پهلوی را با استدلال مطرح و خطوط آینده انقلاب و دولت اسلامی را ترسیم کردند.
۲۲ بهمن و پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی ایران
از دوازدهـم تـا ۲۲ بـهمن ۵۷، ایران یکی از دوران استثنایی تاریخ سیاسی جهان را گذرانید. در این ایام، ۲ دولت در یک مرکز و بدون هیچ گـونه مـرزبندی مواجه بودند؛ دولتی که پشتوانه و عامل مشروعیت خود را از دست داده و از قدرت نظامی مـحروم شده و بـا انقلابی مردمی روبرو بود و دولتی دیگر، متکی به رهبری انقلاب توده های میلیونی مردم که به جـای قـدرت نـظامی، تنها به ارتش مردم وابستگی داشت. سرانجام روز سرنوشت فرارسید و در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ خورشیدی، نظام پوسیده ستمشاهی فروریخت و ریـشه های فـاسد دودمان سیاه پهلوی از این کشور اسـلامی کنـده شـد و مـبارزه ۱۵ساله ملت مـسلمان ایـران به رهبری امام خمینی(ره) به ثمر رسید و با سرنگونی نظام ۲ هزار و ۵۰۰ شاهنشاهی، انقلاب شکوهمند اسلامی ایران پیـروز شـد. یـکی از مهمترین پایگاه های رژیم پهلوی، رادیو و تلویزیون بـود که بـا پیـروزی انـقلاب اسـلامی و سـرنگونی طاغوت از اشغال نظامیان خارج و به دست مردم تسخیر شد. لحظاتی بعد گوینده رادیو تهران، خبر پیروزی انقلاب اسلامی و سرنگونی رژیم پهلوی را این چنین اعلام کرد: «توجه بـفرمایید! این صدای انقلاب است.» این خبر در واقع نویددهنده غلبه حق بر باطل و زمینه ساز بنیانگذاری نظام شکوهمند جمهوری اسلامی به وسیله امام خمینی (ره) بود.
استقلال کشور و عزت مردم
«استقلال» یکی از اصلی‌ترین شعارهای انقلاب اسلامی ملت ایران به شمار می رفت، مداخله گسترده کشورهای غربی در امور ایران تا به جایی در دوره پهلوی گسترش یافته بود که دیگر فردی نمی توانست منکر آن شود. دولتمردان پهلوی خود در جلسات خصوصی از مداخلات گسترده غربی‌ها در امور ایران گلایه می‌کردند اما در عیان دستورالعمل‌های رسیده از اربابان را جامه عمل می‌پوشاندند، مروری بر خاطرات شخصیت‌ها و رجال عصر پهلوی خود موید این واقعیت است. اسدالله علم نخست وزیر و وزیر دربار که خاطرات روزانه او چهره‌ای بدون روتوش از پهلوی ارایه می‌دهد می‌نویسد: «از مدت‌ها پیش شکایت داشته‌ام، عمال بیگانه در دولت، بانک مرکزی، سازمان برنامه و بسیاری از وزارتخانه‌ها نفوذ کرده‌اند. شاه با این همه گزارش‌های اطلاعاتی که دریافت می‌کند، این حقیقت را نادیده می‌گیرد. این ما هستیم که تحت فشار قرار داریم نه طرف مقابل. وقتی خزانه خالی است، چگونه می‌توانیم وارد جنگ اقتصادی شویم؟» این بخش از خاطرات اسدالله علم آشکارا نشان می‌دهد که خود رژیم پهلوی معتقد و اطلاع داشته است که عمال بیگانه در تمامی شئون کشور از دولت گرفته تا بانک مرکزی و سازمان برنامه نفوذ کرده و استقلال کشور در خطر جدی قرار گرفته است اما به اطلاعاتی که در این زمینه دست او می‌رسید، توجهی نمی کرد. خاطرات رجال پهلوی آشکارا عمق وابستگی ایران به غرب در این دوره از تاریخ کشور را نشان می‌دهد، وابستگی در این دوره تا بدان حد طبیعی و عادی بود که روزنامه‌ها و مجلات نزدیک به رژیم این موضوع را توجیه می‌کردند به عنوان نمونه مجله خواندنی‌ها در شماره ۱۳ تیر ۱۳۴۰ می‌نویسد: «می‌گویند آمریکایی‌ها در تمام شئون سیاسی، اقتصادی و مالی ما مداخله می‌کنند، من کار ندارم به اینکه بیچاره آمریکایی‌ها بعد از هزار میلیون دلار وام و کمک به تصدیق خودمان، آیا باید حق این را داشته باشند که به اندازه یک دهم هم پیمان خشک و نم پس نده انگلیسی‌مان در کارها و یا لااقل در طرز خرج نظارت و به قول [منتقدان] مداخله داشته باشند یا نه؟»
۴۱ سال مردمسالاری دینی
در ارتباط با انتخابات و مردمسالاری می‌توان فصل مجزایی نگاشت و آنچه را که در دوره پهلوی ملت ایران شاهد آن بوده‌اند با امروز مقایسه کرد اما به اختصار بایستی به این نکته تاکید کرد که در دوره پهلوی اصولا و به معنای واقعی آن انتخاباتی برگزار نمی‌شد. اسدالله علم نخست‌وزیر و وزیر دربار پهلوی در خاطرات ۱۵ فروردین ۱۳۵۴ با صراحت به تقلب در انتخابات دوره پهلوی اذعان کرده و می نویسد: «مطلبی نخست‌وزیر در کیش به من می‌گفت که خیلی جالب بود و فهمیدم عنوان رشوه را دارد. آن این بود که گفت هر کسی را از هر جا تو بخواهی من وکیل خواهم کرد. هر کس باشد، هیچ فکر نکن، به من بگو تمام می‌کنم.» افزون بر اسدالله علم، هندرسن سفیر آمریکا در ایران نیز در گزارشی به وزارت امور خارجه این کشور پیرامون انتخابات مجلس هجدهم می‌نویسد: «علاء وزیر دربار اظهار داشت، چند هفته پیش، اسدالله علم، رئیس املاک سلطنتی، به او گفته است به دستور شاه صورت اسامی عده‌ای را برای نامزدی نمایندگی مجلس تهیه کرده، شاه لیست مزبور را با اسامی نامزدهای نمایندگی از سوی زاهدی تطبیق داده و پس از یک‌دست کردن اسامی نامزدها، چند تن از نامزدها را جابه‌جا کرده است.» حسین فردوست از نزدیک‌ترین دوستان محمدرضا پهلوی نیز در کتاب خاطرات خود بر این نکته اذعان دارد و می‌گوید «یک کمیسیون سه‌نفره برای انتخابات مجلس در منزل اسدالله علم تشکیل می‌شد. منصور اسامی نامزدها را می‌آورد و با نظر علم مهر نمایندگی آنها تأیید می‌شد. پس از بررسی صلاحیت امنیتی و مطالعاتی این افراد، ترتیب انتخاب این اسامی داده می‌شد و به صورتی ظاهری، نام آنها از صندوق آرا بیرون می‌آمد.» در جزوه‌ای که با عنوان «نخبگان و تقسیم قدرت در ایران» به وسیله سیا تهیه شده، آمده است: «در طول ۱۲ سال گذشته مجلس آلت دست شاه بوده است و مقاصد شاه را برآورده می‌کرده است و تمام نمایندگان که با دقت به وسیله شاه انتخاب می‌شوند حامی برنامه‌های شاه می‌باشند.»
امروز و با گذشت بیش از ۴۰ سال از پیروزی انقلاب اسلامی به طور معمول هر سال در ایران انتخابات برگزار شده است در نخستین ماه‌های پیروزی انقلاب اسلامی نوع نظام سیاسی کشور به رای عمومی گذاشته شد، پس از رای مردم به «جمهوری اسلامی»، مردم بار دیگر پای صندوق‌های رای رفتند و «نمایندگان مجلس خبرگان قانون اساسی» را انتخاب کردند، پس از تدوین قانون اساسی در یک رفراندوم دیگر به آن رای آری دادند و در ادامه و در حالی که هنوز بهار ۱۳۵۹ خورشیدی نرسیده بود در ۲ انتخابات دیگر نخستین رییس جمهوری و نمایندگان مجلس اول را نیز انتخاب کردند. ملت ایران در چهار دهه گذشته همواره برای تعیین سرنوشت کشور، پای صندوق‌های رای رفته‌اند و همه مسوولان جمهوری اسلامی مستقیم یا غیرمستقیم منتخب همین ملت هستند.
آزادی دستاوردی دیگر از انقلاب اسلامی
در حالی که در دوره پهلوی حتی مقامات و مسوولان کشور جرات انتقاد را نداشتند اما به برکت انقلاب اسلامی، اکنون روزنامه‌ها و رسانه‌های مختلف از آزادی بسیاری برای فعالیت برخوردارند. با آغاز ریاست نصیری بر ساواک(سازمان اطلاعات و امنیت کشور)، سانسور مطبوعات گسترش یافت، در دهه‌های ۴۰ و ۵۰، مطبوعات و روزنامه‌ها از محتوا عاری شدند؛ در همان حال روزنامه‌نگاران و ارباب مطبوعات، تحت مراقبت‌های دائمی ساواک قرار گرفتند. دوران نخست‌وزیری امیرعباس هویدا سخت‌ترین برهه سانسور و کنترل سازمان یافته مطبوعات و روزنامه‌ها را تجربه کرد و ارباب مطبوعات و نویسندگان جرائد، تنها در چهارچوب تعیین شده از طرف ساواک و مجموعه حاکمیت قلم‌فرسایی می‌کردند. مطبوعات همواره سایه سنگین ساواک را بر فعالیت‌های خود احساس می کردند. آنچه در نشریات منعکس می‌شد در درجه نخست ارایه تصویری غیرواقعی، تحسین‌آمیز و ستایش‌گرانه از شخص محمدرضا پهلوی و دربار بود و چنین القا می‌شد که کشور با هدایت‌های محمدرضا پهلوی در مسیر توسعه و تعالی قرار گرفته است و مخالفان رژیم جز جلوگیری از این حرکت قصدی ندارند و بنابراین محکوم به شکستند. به عبارت دیگر مطبوعات تنها مواردی را منعکس می‌کردند که خوشایند ساواک، دربار و مجموعه حاکمیت بود. امروز و با گذشت بیش از ۴۰ سال از پیروزی انقلاب اسلامی نگاهی به پیشخوان روزنامه‌فروشی‌ها نشان می‌دهد که صدها روزنامه، مجله و نشریه مشغول فعالیت هستند.
رشد دینی و معنوی به برکت پیروزی انقلاب اسلامی
در دوره پهلوی رژیم عامدانه فساد را در میان جوانان و نسلی که آینده ایران در دستان آنان بود، رواج می داد، کافی است به سخنان صاحب منصبان عصر پهلوی نگاهی بیندازیم تا واقعیت آشکار شود. علی امینی نخست‌وزیر وقت هشتم شهریور ۱۳۴۰ در سخنانی گفته بود: «با نهایت تاسف باید گفت که ایمان و اعتقاد ما سست شده، اگر در ملتی ایمان مذهبی یا ملی قوی باشد، هیچ بیگانه‌ای نمی‌تواند به آن ملت راه یابد.» امینی در جمع مردم گفته بود: «متاسفانه باید گفت که فساد محیط ما از همان خانواده‌ها شروع می‌شود و رکود اخلاقی و اختلاط تمدن‌های داخلی و خارجی تمام اصول زندگی ما را به هم زده است، فیلم‌های فاسد، خراب و مناظر مستهجن پاک اخلاق اطفال و جوانان ما را فاسد کرده باید با فساد اخلاق که از مجلات خراب نیز ناشی می‌شود مبارزه کرد.» امروز بیش از ۴۰ سال از آن روزها می‌گذرد، پیشرفت معنوی امروز قابل مقایسه با دوره پهلوی که فساد سازمان یافته ای به وسیله رژیم بر مردم تحمیل می‌شد، نیست. جوانان این مرز و بوم در دهه ۶۰ غسل شهادت می‌کردند و برای دفاع از وطن به جبهه‌ها می‌رفتند. مقایسه امروز با دوره پهلوی در همه عرصه‌ها نشان‌دهنده پیشرفت شگفت‌انگیزی است که به برکت انقلاب نصیب ملت ایران شده است.