به گزارش روابط عمومی خانه تئاتر، عصر روز گذشته شنبه ۱۹ بهمن، سومین نشست زندگی تئاتری من به مناسبت تولد علی نصیریان و نکوداشت این هنرمند توسط کانون کارگردانان خانه تئاتر ایران برگزار شد.
مجید گیاهچی عضو هیات مدیره کانون کارگردانان خانه تئاتر با اشاره به اینکه هدف این سلسله نشست‌ها دعوت از هنرمندان شاخص حوزه تئاتر است اظهار داشت: از این طریق می توانیم ماحصل تجربیات این هنرمندان درباره زندگی تئاتری‌شان را بشنویم و با نیم‌نگاهی به گذشته، دریچه‌ای برای استفاده از این تجارب در آینده باز می‌کنیم.
وی افزود: از اولین باری که علی نصیریان مقابل دوربین فیلم «گاو» قرار گرفت، ۵۰ سال می‌گذرد و وی به صورت پیوسته در این عرصه فعالیت کردند. استمرارداشتن در کنار کار باکیفیت امر بسیار سختی است که این هنرمند به خوبی از عهده این کار برآمده است.
نصیریان از مردم شروع می کند و به مردم می رسد
شهرام گیل‌آبادی مدیرعامل خانه تئاتر نیز گفت: مرور عمر شریف نصیریان برای ما دستاوردهای فراوانی دارد. درباره این هنرمند می‌توان سال‌ها حرف زد. متاسفانه ما از بزرگان خود به راحتی عبور کرده و زندگی آن‌ها را تحلیل نمی‌کنیم و نصیریان هم یکی از کسانی است که می‌توان از تحلیل زندگی او به درس‌های ارزشمندی رسید.
وی افزود: خود او نگاه انتقادی و تحلیلگری دارد و این اندیشه انتقادی را می‌توان از اولین نوشته اش با عنون بلبل سرگشته دید. علی نصیریان از مردم شروع می‌کند و به مردم می‌رسد و جذابیت زندگی او از همین نقطه آغاز می‌شود. ما نیاز داریم که زندگی نصیریان را تبارشناسی کنیم و بفهمیم که دستاوردهای او برای آینده هنر ایران چه بوده است.
گیل‌آبادی با اشاره به اینکه در آثار نصیریان آیین‌های ایرانی موج می‌زند و نمایش‌هایش مردم‌گرا هستند تاکید کرد: آثار این هنرمند درس‌هایی هستند که ما باید با معرفت و پژوهش آن‌ها را بررسی کرده و نکته برداری کنیم. ما باید هنرمندان را ارج بنهیم. متاسفم از این که امروز اندیشه و معرفت عقب رانده می‌شود، چون این‌گونه جهل پیش‌روی می‌کند و کل جامعه را در بر گرفته و از نظم اجتماعی دور می‌شود. جامعه‌ای هم که از نظم اجتماعی دور می‌شود پیش‌روی ندارد.
نصیریان را می‌توان پایه‌گذار سبک جدید تئاتر بعد از نمایش‌های لاله‌زاری دانست
ایرج راد، بازیگر و تئاتر و تلویزیون نیز گفت: همه ما با آثار ارزشمند این هنرمند آشنا هستیم، اما فراتر از این آثار، علی نصیریان را می‌توان پایه‌گذار سبک جدید تئاتر ما بعد از نمایش‌های لاله‌زاری دانست. بعد از سوختن تئاتر سعدی، اداره هنرهای دراماتیک شکل می‌گیرد و هنرمندان در این اداره پایه‌های نوین هنر دراماتیک را شکل می‌دهند. نصیریان هم در سال ۱۳۳۶ که اداره هنرهای دراماتیک تاسیس می‌شود، فعالیت خود را در آن سازمان شروع کرد و ۷۰سال به صورت مستمر کار نمایشی انجام می‌دهد. من سال ۱۳۴۷ به گروه تئاتر مردم پیوستم و باید بگویم که بزرگانی در این گروه فعالیت می‌کردند که تنها دغدغه‌شان هنر و نمایش بود. علی نصیریان سنت‌های ایرانی را با سبک‌های مدرن تلفیق می‌کرد و به روی صحنه می‌برد. این بزرگ‌مرد مثل کوه پشت جریان تئاتر ایستاده بود و باعث می‌شد که تماشاگر تئاتر با عشق و اشتیاق برای تماشای نمایش به سالن بیاید.
راد بیان کرد: علی نصیریان، نمایش‌ها را در سراسر ایران اجرا می‌برد و بیشترین چیزی که این هنرمند به آن قائل بود، نظم و انضباط تئاتری بود. منشور اخلاقی تئاتر، رکن اصلی کار او بود و هیچ‌گاه به یاد ندارم که دیر سر تمرین آمده باشد. برای من علی نصیریان چیزی فراتر از هنرش است که انسانیت نام می‌گیرد.
جشنواره تئاتر شهرستان ها طرح علی نصیریان بود
سپس داریوش مودبیان بازیگر تئاتر نیز اظهار داشت: نصیریان ستودنی، منشوری بلوری و درخشان با صدها جلوه و پرتو رنگارنگ است. او در وجه نویسنده بسیار ستودنی است که آثارش تولد تئاتر جدید کشور ما را رقم زد. آشنایی من با نصیریان نویسنده با «بلبل سرگشته» بود. این نمایشنامه را در سال ۱۳۳۵ نگاشته است که در آن زمان ۲۲ ساله بودند و برای این نمایشنامه برنده جایزه هم شد، در واقع سرآغاز تئاتر نوین ما هم با همین نمایشنامه بود. نمایشنامه‌های او به چند دسته تقسیم می‌شوند. نمایش‌هایی با بهره‌گیری از فرهنگ ایرانی نوشته، نمایش‌هایی که واقع‌گرایانه هستند و نمایشنامه‌هایی که با رویکرد سیاه‌بازی نوشته شده‌اند اما حرف امروز ما را می‌زند.
مودبیان تصریح کرد: در راس هرم منشور چند جلوه این هنرمند، بازیگری‌اش جای می‌گیرد. نصیریان ابتدا در سال ۱۳۲۹ در کلاس‌های اسماعیل مهرتاش شرکت کرده و خود را برای صحنه آماده می‌کند. سپس در سال ۱۳۳۲ تا زمان آتش گرفتن تئاتر سعدی در تئاتر سعدی کارآموزی می‌کند و خود را درگیر سبک خاصی از بازیگری نمی‌کند و تمامی سبک‌ها را یاد می‌گیرد. اخلاق حرفه‌ای، تسلط بر صدا و بیان و مهارت در تغییر لحن، آمادگی بدنی،تخیل، وقت‌شناسی، دقت، صداقت در رفتار و کردار و ارتباط با بازیگر روبه‌رو از نکات بازیگری نصیریان است.
وی افزود: در کارگردانی هم مثال‌زدنی است. کارگردانی‌هایش در تئاتر قابل اعتنا و قابل بررسی هستند، کارهای این کارگردان از ابتدا برای من کلاس درس بود و در کارگردانی هم خود را به سبک خاصی محدود نمی‌کرد. نصریان در وجه مدیریتی هم بی‌نظیر است و در ۲۵ سالگی گروه تئاتر مردم را پایه‌گذاری می‌کند. طرح اعزام کارشناس تئاتر از تهران به شهرستان نیز با پایه‌گذاری علی نصیریان شکل گرفت. جشنواره تئاتر شهرستان‌ها از جمله طرح‌های ایشان بود که در دوران مدیریتی این هنرمند رخ داد.
مودبیان گفت: من این توفیق را داشتم که در سالیان دراز از نزدیکان او باشم و در این سال‌ها فهمیدم که او چیزی فراتر از یک هنرمند است. نصیریان انسانی تمام و کمال و وجودش به تمامی مهر و شعور است. مردم دوست و مردم‌دار است. ستودنی است اما ستایش را برنمی‌تابد.
پندار، کردار و رفتار نصیریان به دور از هر حاشیه و زشتی است
فرهاد آئیش، بازیگر تئاتر و تلویزین نیز گفت: من از دوره جوانی و نوجوانی عاشق نصیریان بودم، در آن دوره جرات رفتن به تئاتر را نداشتم، اما شنیده بودم که نصیریان در تئاتر ۲۵ شهریور کار می‌کند. من به آن تئاتر می‌رفتم تا به او سلام کنم. زمانی هم که فیلم آقای هالو را دیدم به شدت تحت تاثیر این هنرمند قرار گرفتم.
وی تاکید کرد: من در یک تصادف اتومبیل پدرم را از دست دادم و همواره به دنبال الگوی پدری می‌گشتم و علی نصیریان برای من همان الگو بود و برای تحصیل در رشته هنر به آمریکا رفتم و در ابتدا فکر نمی‌کردم که بازیگر شوم. اما نیرویی ناخودآگاه من را به سمت تئاتر می‌کشید. در آمریکا یک گروه تئاتری متشکل از دانشجوهای ایرانی تشکیل دادم و نمایش‌های زیادی بر صحنه بردم. در آن زمان یکی از آرزوهای من این بود که بتوانم روزی یک ساعت جلوی علی نصیریان بنشینم و با او گفت‌وگو کنم. من تحت تاثیر جنبش‌های هنری اواخر دهه شصت، موجودی بسیار آنارشیست شده بودم اما انگیزه نشستن کنار علی نصیریان باعث ایجاد یک طرح نمایشنامه دو نفره در عرض چند روز در ذهن من شد. اسم این نمایش هفت شب با مهمان ناخوانده بود. داستان این نمایش درباره یک جوان ایرانی آنارشیست، تاریک و بدبین ساکن آمریکا است که مهمانی ناخوانده به خانه او می‌رود. من جرات کردم به نصیریان زنگ زدم و طرحم را برای ایشان تعریف کردم. نصیریان قبول کرد که در آن نمایش ایفای نقش کند و نه تنها توانستم آن دو ساعت را کنار ایشان بنشینم بلکه موفق شدم بارها با او به روی صحنه بروم.
آئیش افزود: چیزی که علی نصیریان را برای من خارق‌العاده می‌کند. سادگی در عین پیچیدگی‌اش است. او پندار، کردار و رفتارش به دور از هر حاشیه و زشتی است و من بعد از آشنایی با ایشان وارد فاز جدیدی از زندگی خودم شدم.
نصیریان پشت تریبون قرار گرفت و گفت: من سرگذشت زندگی‌ام را بسیار تعریف کرده‌ام. در نوجوانی رادیو تازه به ایران آمده بود، اما ما در خانه رادیو نداشتیم. من در رادیوی همسایه تصنیف‌ها را گوش می‌دادم و نوارشان را می‌خریدم و در خانه می‌خواندم. مادرم هم در کنار خواندن من دایره می‌زد. شب‌ها هم با پدر به قهوه‌خانه می‌رفتم و نقالی گوش می‌دادم و همه این‌ها سرآغاز علاقه من به هنر شد.
وی افزود: سپس در مدرسه برای بازی در یک نمایش تست دادم. قبول شدم و بازیگری من شروع شد. من زمانی که عشق و علاقه به تئاتر را دریافتم، به دنبال کلاس گشتم و در آموزشگاه ثبت‌نام کردم و بعد به تئاتر سعدی رفتم و سپس به ۲۸ مرداد سال ۳۲ رسیدم، که تئاتر سعدی آتش گرفت. ناگهان دیدم که هنرستان هنرپیشگی، دانشجو می‌پذیرد و من به آن‌جا رفتم. مشغول کارهای کوچک تئاتری بودم که به سرکسیان معرفی شدم. او نمایشنامه‌ای را می‌خواست به صحنه ببرد با عنوان «جنوب» که با سبک بازیگری استانیسلاوسکی آن را کارگردانی می‌کرد. این سبک برای من جذاب بود و تازه از آن روز آن را شناختم.
وی تاکید کرد: ما در بازیگری تظاهر می‌کنیم و یکی از روش‌های تظاهر کردن برای رسیدن به نقش الهام گرفتن و سبک بازیگری استانیسلاوسکی است. یعنی به اندازه‌ای نقش را در ذهنت بپروری که با احساس درونی‌ات، کاراکتر شکل بگیرد و من روزی با سرکسیان به کتاب‌فروشی رفتم و کتاب زندگی تئاتری من نوشته استانیسلاوسکی را خریدیم. به هر زحمتی که بود کتاب را ترجمه کردیم و از آن یاد گرفتیم.
نصیریان گفت: ما همه در خانه سرکسیان تئاتر نوین ایران را یاد گرفتیم و شاید از نظر کارگردانی خیلی بزرگ نبود اما همه ما را به دور خود جمع کرد و سرنخی را نشانمان داد تا بازیگری را از راه درست دنبال کنیم و بی‌شک او پایه‌گذار تئاتر نوین ایران است.
بازیگر سریال شهرزاد گفت: یادآوری این مسئله خالی از لطف نیست که جعفر والی در جایی گفته بود فیلم «گاو» آماده بود و مهرجویی دوربین گذاشت و فیلم را گرفت. اما من باید بگویم که این‌طور نیست. بازی عزت‌الله انتظامی را داریوش مهرجویی هدایت کرد و نباید حقوق معنوی مهرجویی را پایمال کنیم. در واقع من این گفته جعفر والی را قبول ندارم.
نصیریان خاطرنشان کرد: حقوق ما برای کارگردانی چهارصد تومان بود، برای نقش اصلی دویست و پنجاه تومان و برای نقش‌های دوم و سوم دویست تومان بود. ما این دستمزد را از فرهنگ و هنر می‌گرفتیم. در تماشاخانه «سنگلچ» هم پول گیشه را منهای پانزده درصد می‌گرفتیم. البته دکور و لباسمان را فرهنگ و هنر تامین می‌کرد. درباره قیمت بلیت هم در تماشاخانه «سنگلچ» نیز بالکن چهار تومان و همکف شش تومان بود.
وی تاکید کرد: ما با گروه‌های تئاتری کار می‌کردیم. الان نمی‌دانم چه‌قدر امکان تشکیل گروهای تئاتری وجود دارد ولی اعتقاد دارم که تئاتر جریان و گروه لازم دارد. یعنی برای داشتن یک تئاتر خوب هم نیازمند جریان تئاتری هستیم و هم گروهی که اجرا را به صحنه ببرد.
این بازیگر سینما و تئاتر تصریح کرد: من امروز خیلی توان جسمی ندارم که به تماشای همه اجراها بروم. برای همین خیلی در جریان نمایش‌های امروز نیستم. اما هیچ حکم و دستورالعملی برای تئاتر وجود ندارد. ما نیازمند آزادی بیان هستیم تا هرچه که هنرمند فکر می‌کند را بر صحنه جان ببخشد.
نصیریان اظهار داشت: من عزت‌الله انتظامی را خیلی دوست داشتم. روحیه ما به هم نمی‌خورد او خیلی شوخ بود و من بسیار جدی بودم. نسبت به بازی هم انتقاد هم داشتیم، اما او را خیلی قبول داشتم. متاسفانه من شانس این را نداشتم که با حمید سمندریان و بهرام بیضایی کار کنم.
سپس کارت افتخاری عضویت علی نصیریان در کانون کارگردانان خانه تئاتر به این هنرمند اهدا شد.