اکران فیلم‌های سی‌وهشتمین جشنواره فجر در مازندران که از ۱۵ بهمن آغاز شد و تا ۲۱ بهمن ادامه داشت، به روال چند سال اخیر چند روز ویژه برای مخاطبان سینما در مرکز مازندران و برخی شهرهای اطراف ساری را رقم ز، اما بنا بر مشاهدات میدانی خبرنگار ایرنا طی روزهای اکران فیلم‌ها در سینما سپهر، میزان استقبال مردم از فیلم‌ها در این دوره نسبت به دوره‌های گذشته کاهش محسوسی داشت.
آمار نهایی مخاطبان سی‌وهشتمین جشنواره فیلم فجر در سینما سپهر ساری نیز نشان می‌دهد که مجموع مخاطبان جشنواره در سال جاری نسبت به دوره سی‌وهفتم حدود پنج هزار نفر کمتر شده است.
مقایسه آماری
طبق آمار دریافت شده از ستاد برگزاری سی‌وهشتمین جشنواره فیلم فجر در مازندران ۱۳ فیلم حاضر در بخش‌های سودای سیمرغ و نگاه نو فجر سی‌وهشتم در ۲۱ سانس اکران ۶ هزار و ۵۵۷ مخاطب داشت که با احتساب پنج اکران صبح بخش سیمرغ و پروانه‌ها و حضور بیش از پنج هزار دانش‌آموز در سینما سپهر برای تماشای این فیلم‌ها، تعداد تماشاگران فیلم‌های فجر سی‌وهشتم در ساری به حدود ۱۲ هزار نفر می‌رسد.
آمار تقریباً ۱۲ هزار نفری مخاطبان جشنواره فجر در مقایسه با تعداد مخاطبانی که پارسال برای تماشای فیلم‌های فجر سی‌وهفتم به سینما سپهر آمدند، کاهش حدود پنج هزار نفری را نشان می‌دهد.
پارسال طی هفت روز برگزاری جشنواره که از ۱۲ تا ۱۸ بهمن ۱۳۹۷ در سینما سپهر برگزار شده بود، با روی پرده رفتن ۱۳ فیلم بخش سودای سیمرغ در ۲۸ سانس و پنج فیلم سیمرغ و پروانه‌ها در پنج نوبت، در مجموع ۱۶ هزار و ۹۳۲ نفر در سینما سپهر به تماشای این فیلم‌ها نشستند.
کاهش تعداد سانس‌ها
البته این نکته را نیز باید در نظر داشت که تعداد سانس‌های اکران فیلم‌های جشنواره فجر امسال در مازندران نسبت به سال گذشته نیز کاهش یافت. پارسال در هر روز چهار نوبت اکران انجام می‌شد که مجموع اکران‌های فجر سی‌وهفتم در مازندران طی هفت روز را به ۲۸ اکران رسانده بود. اما امسال هر روز سه نوبت اکران در دستور کار برنامه‌ریزان قرار گرفت و همین سبب شد که طی روزهای برگزاری جشنواره فجر سی‌وهشتم در مازندران، هفت اکران کمتر نسبت به سال گذشته در سینما سپهر ثبت شود.
با این حال نمی‌توان اختلاف حدود پنج هزار نفری مخاطبان جشنواره فجر سی‌وهشتم در مازندران نسبت به سال گذشته را ناشی از این کاهش اکران دانست ؛چرا که ابتدا باید پنج هزار مخاطب دانش‌آموز بخش سیمرغ و پروانه‌ها را از این آمار در سال جاری و دوره قبل جدا کرد تا کاهش محسوس مخاطبان فیلم‌های بخش اصلی جشنواره در مازندران بیشتر قابل درک باشد.
پارسال نیز مانند سال جاری پنج فیلم در بخش سیمرغ و پروانه‌ها برای دانش‌آموزان مازندرانی اکران شد که هر پنج نوبت اکران با ظرفیت تکمیل سینما سپهر، یعنی حدود هزار نفر انجام شد. با توجه به این که حضور دانش‌آموزان در سینما برای تماشای فیلم‌های این بخش رایگان است و برنامه‌ای جنبی به منظور فرهنگسازی محسوب می‌شود، دانش‌آموزان را نمی‌توان در دسته مخاطبانی قرار داد که برای تماشای فیلم‌های فجر برنامه‌ریزی کرده‌اند.
میانگین مخاطب هر سانس در دو دوره
با این حساب پارسال حدود ۱۲ هزار نفر در ۲۸ سانس به تماشای ۱۳ فیلم جشنواره فجر نشستند و امسال حدود ۷ هزار نفر در ۲۱ سانس مهمان سینما سپهر ساری شدند تا ۱۳ فیلم فجر سی‌وهشتم را ببینند. با این نگاه علاوه بر این که کاهش حدود پنج هزار نفری مخاطبان فیلم‌های فجر سی‌وهشتم در مازندران نسبت به دوره گذشته بیشتر به چشم می‌آید، می‌توان میانگین استقبال مخاطبان در هر سانس را نیز بررسی کرد.
میانگین حضور مخاطبان فیلم‌های اصلی جشنواره فجر سی‌وهفتم در سینما سپهر برای هر اکران حدود ۴۲۸ نفر بود. اما امسال به طور میانگین برای هر سانس فیلم‌های فجر حدود ۳۳۰ نفر به سینما سپهر آمدند. یعنی به طور میانگین در هر سانس ۱۰۰ نفر از تعداد مخاطبان کاسته شد.
دلایل کاهش استقبال از نگاه مخاطبان
برخی مخاطبان جشنواره دلیل اصلی این کاهش استقبال را ضعیف بودن فیلم‌های امسال نسبت به سال گذشته می‌دانند.
یکی از شهروندان قائمشهری که برای تماشای چند فیلم فجر به ساری آمد و در سینما سپهر حضور یافت به خبرنگار ایرنا گفت: هر سال برای تماشای فیلم‌های جشنواره به سینما می‌آیم. البته فیلم‌هایی را انتخاب می‌کنم که در رسانه‌ها بیشتر از آن‌ها حرف زده شود. یا فیلم‌هایی که بین آثار برتر از نگاه مخاطبان در تهران و سایر استان‌ها قرار بگیرد. امسال چهار فیلم از آثاری که در مازندران اکران می‌شد را انتخاب کردم.
مریم امری افزود: از ۱۳ فیلمی که در مازندران روی پرده رفت فیلم‌های «درخت گردو»، «خروج»، «خون شد» و «آبادان یازده ۶۰» را دیدم که دو فیلم «درخت گردو» و «آبادان یازده ۶۰» بیشتر توجه من را جلب کرد.
وی اظهار کرد: برخی از دوستان که فیلم‌های دیگر جشنواره را دیده بودند از برخی آثار خیلی ناراضی بودند و پیشنهاد دادند که آن فیلم‌ها را نبینم. فکر می‌کنم فیلم‌های پارسال جذابیت بیشتری داشتند.
با این که قیمت بلیت جشنواره امسال نسبت به سال گذشته افزایش زیادی نداشت و از ۱۳ هزار تومان به ۱۵ هزار تومان رسیده بود، یکی دیگر از مخاطبان جشنواره که اهل ساری است اعتقاد دارد که مسائل اقتصادی نقش مؤثری در کاهش استقبال از جشنواره دارد.
یدالله مصطفوی به خبرنگار ایرنا گفت: افراد زیادی را می‌شناسم که پارسال برای تماشای برخی فیلم‌ها با خانواده به سینما آمدند و امسال بهانه اصلی‌شان برای نیامدن، مسائل اقتصادی بود.
وی گفت : یکی از دوستان سال گذشته در همین سینما برای اکران یکی از فیلم‌ها حدود ۴۰ نفر از هنرجویان آموزشگاه خود را به سینما آورد و برای آن‌ها بلیت تهیه کرد ، اما امسال به دلیل مسائل مالی این کار را تکرار نکرد.
در گفت‌وگو با مخاطبان جشنواره می‌توان عوامل دیگری مانند موضع‌گیری برخی چهره‌های مطرح و اقشار از جامعه نسبت به جشنواره فجر طی هفته‌های اخیر و تبلیغات ناکافی را نیز یافت.
نیاز به فرهنگسازی و توسعه زیرساخت‌های سینمایی
با این حال مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی مازندران معتقد است که استقبال از فیلم‌های فجر در مازندران حتی با وجود کاهشی که امسال دیده شد، نسبت به بسیاری از رویدادهای فرهنگی دیگر مناسب بود و برای رفع فاصله بین جامعه و سینما باید کارهای زیربنایی بیشتری انجام داد.
عباس زارع ضمن قدردانی از همه دست‌اندرکاران جشنواره به خبرنگار ایرنا گفت: سعی کردیم با انتخاب بسته اکران مناسب از بین سه بسته اکرانی که برای استان‌ها در نظر گرفته شده بود، فضای سینمایی بهتری را برای مخاطبان مازندرانی رقم بزنیم. سه فیلم را که تا آخرین روز بین پنج فیلم برتر جشنواره از نگاه مخاطبان بود و در بخش‌های مختلفی نامزد دریافت سیمرغ شد در بسته اکران مازندران داشتیم. از نظر تبلیغات نیز تمام تلاش‌مان را به کار گرفتیم که اطلاع‌رسانی خوبی انجام شود.
وی افزود: مشکل اصلی این است که هنوز نتوانستیم مردم را با سینما آشتی دهیم و فرهنگ سینما را نهادینه کنیم. همه باید کمک کنند تا سینما به سبد فرهنگی خانواده‌ها اضافه شود. جشنواره فجر یک هفته است و هرچند که می‌تواند به عنوان شاخص مورد توجه قرار بگیرد، اما باید در طول سال سینما برای حضور خانواده‌ها در سینما برنامه داشته باشیم. ساختن سینماهای کوچک در شهرها با کمک بخش خصوصی یکی از اقداماتی است که می‌تواند سینماها را دوباره در مازندران پررونق کند.
کیفیت مخاطبان جشنواره در مازندران
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی با وجود کاهش کمی آمار استقبال از جشنواره فجر در مازندران، کیفیت استقبال و مخاطبانی که به سینما سپهر آمدند را قابل قبول دانست.
مدیر انجمن سینمای جوان مازندران نیز که یکی از عوامل برگزاری جشنواره در این استان است چنین نگاهی دارد و معتقد است که کاهش حضور مخاطبان در سینما سپهر صرفا امری کمی است، چرا که مخاطبان حرفه‌ای سینما امسال نیز به تماشای فیلم‌ها نشستند.
آذر محمودی به خبرنگار ایرنا گفت: مخاطبانی که به صورت حرفه‌ای و پیگیرانه جشنواره و سینمای کشور را دنبال می‌کنند در سینما حضور داشتند و از نظر کیفی مخاطب‌های فیلم‌بین و حرفه‌ای داشتیم که بین سانس‌ها به بحث و بررسی در مورد فیلم‌ها می‌پرداختند و فضای سینما را جشنواره‌ای و گرم می‌کردند.
رقابت نام‌ها
البته این فعال حوزه سینما کمرنگ بودن عنصر رقابت بین کارگردانانی که فیلم‌های‌شان در مازندران اکران شد به دلیل مطرح نبودن برخی از آنان را نیز از عوامل اصلی کاهش استقبال از فیلم‌های فجر سی‌وهشتم در مازندران برشمرد.
وی افزود: وقتی به نام فیلم‌های بسته اکران استان‌ها و کارگردانان نگاه کنیم می‌بینیم در فهرست فیلم‌ها تعداد کارگردانانی که عنصر رقابت را ایجاد کنند کم است. سال گذشته تنش بین کارگردان‌ها در بحث سینما و فیلم‌ها باعث شد که استقبال خوبی را شاهد باشیم. زیرا علاقه‌مندان به سینما خبرها و گزارش‌های مربوط به جشنواره در تهران را دنبال می‌کنند و پیش از حضور در سینما برای تماشای فیلم‌ها برنامه‌ریزی می‌کنند.
عوامل بیرونی
مدیر انجمن سینمای جوان مازندران اظهار کرد: علاوه بر این مسائل امسال کم شدن مخاطب در تهران، نارضایتی از فیلم‌ها و جریانی که پیش از جشنواره توسط برخی هنرمندان و بخشی از جامعه در مورد حضور نیافتن در جشنواره ایجاد شد دست به دست هم داد تا بخشی از مخاطبان به سینما نیایند.
محمودی به برخی ضعف‌های مربوط به تبلیغات جشنواره نیز اشاره کرد و افزود: در تبلیغات محیطی اقداماتی انجام شد، اما معتقدم بهتر از این می‌شد کار کرد. برای مثال در انتخاب رنگ بنرها می‌شد بهتر عمل کرد تا مخاطب با رنگ‌های گرم بیشتر توجه‌اش به تبلیغات جذب شود. بنرهایی که برای تبلیغ جشنواره در مازندران کار شد رنگی خنثی و کم‌اثر داشتند. البته در این بحث باید مسائل مالی و کاهش بودجه را هم در نظر گرفت. با این حال معتقدم که جشنواره با وجود همه دشواری‌ها و موانعی که وجود داشت در مازندران خوب برگزار شد.
در بین انتقادهایی که از برگزاری جشنواره فیلم فجر در مازندران از زبان مخاطبان شنیده می‌شد باید برخی مسائل فنی و کیفی اکران فیلم را هم افزود. مسائلی مانند کیفیت پایین تصویر و صدا در سینما سپهر یا صندلی‌هایی که نشستن به مدت طولانی روی آن‌ها برای مخاطب راحت نیست.
کیفیت سالن
این موضوع را علیرضا سعیدی کیاسری منتقد سینما نیز تأیید می‌کند. او که مسئولیت اطلاع‌رسانی فضای مجازی سی‌وهشتمین جشنواره فیلم فجر در مازندران را به عهده داشت بر این باور است مخاطب امروزی که با انواع کیفیت‌های پخش آشناست حق دارد وقتی برای تماشای فیلمی هزینه می‌کند، فیلم را با کیفیت بالا ببیند.
وی در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا افزود: وقتی شهروندی هزینه تعریف شده‌ای برای ورود به سینما می‌پردازد حق دارد وارد سینمایی شود که از نظر کیفیت صندلی، صدا، تصویر، سرمایش و گرمایش شرایط برایش ایده‌آل باشد. به نظرم کیفیت و امکانات مکان اکران خودش یکی از عوامل جذب مخاطب است.
سعیدی کیاسری عوامل اصلی دخیل در استقبال از جشنواره فیلم فجر و به طور کل سینما در جامعه را «کیفیت آثار»، «مدیریت دولتی سینمای ایران» و «مسائل اجتماعی و اقتصادی شهروندان» برشمرد و گفت: این سه ضلع دست به دست هم می‌دهند که سینما کمتر مورد توجه قرار گیرد یا نقطه مقابل آن اتفاق بیفتد.
ضعف در تولید فیلم‌های سینمایی
این نویسنده سینما و تئاتر اظهار کرد: اگر بخواهیم موضوع را در سطح ملی نگاه کنیم باید بپذیریم که کیفیت فیلم‌ها عمدتا قابل قبول نیست. چون معضل فیلمنامه در کشور ما سال‌هاست حل نشد و از نظر ریشه‌ای هم بررسی نمی‌شود که چرا فیلمنامه‌های خوب در کشور ما کم تولید می‌شوند. البته برخی فیلمنامه‌های خوب هم هستند که در ممیزی‌ها ابتر می‌شوند و کارکرد دراماتیک‌شان را از دست می‌دهند. نتیجه می‌شود این که فیلم‌های خوب زیادی تولید نشود.
وی خاطرنشان کرد: از دیگر عوامل پایین آمدن کیفیت تولید در سینمای ایران، ورود سرمایه‌گذاران غیرحرفه‌ای به این عرصه است که باعث شد ضربه شدیدی به سینمای ایران وارد شود. افرادی که به واسطه سرمایه‌ای که وارد تولید فیلم و حوزه سینما می‌کنند، در جزئی‌ترین و حرفه‌ای‌ترین مسائل مانند انتخاب هنرپیشه، اجزای فیلمنامه و مسائل مشابه فنی دیگر دخالت می‌کنند. به همین دلیل است که فیلم‌های سینمای مستقل ایران بیشتر و بهتر مورد توجه قرار می‌گیرد.
چالش‌های اقتصادی
سعیدی کیاسری نیز به مسأله اقتصادی خانواده‌ها اشاره می‌کند و معتقد است که نمی‌توان نقش شرایط خاص اقتصادی و تورم و افزایش هزینه‌های جاری زندگی در کشور طی یک سال اخیر را در کاهش استقبال از جشنواره فیلم فجر کمرنگ دانست. پیامد این موضوع را حتی در میدان‌های ورزشی بزرگ مانند شهرآورد تهران هم دیدیم که با استقبال کمتری نسبت به سال‌های قبل برگزار شد.
این منتقد سینما با اشاره به برخی مسائل حاشیه‌ای پیش از برگزاری جشنواره نیز اظهار کرد: موضع‌گیری‌های پیش از جشنواره را نیز باید به عوامل کاهش استقبال از آن افزود. یکی از اهرم‌های رونق جشنواره‌ها در دنیا حرف‌ها و مباحث و بازارگرمی چهره‌هاست. آن‌ها هستند که مردم را تشویق می‌کنند. اما برخی چهره‌های مطرح سینمای ما در صفحه‌های شخصی خود بیانیه دادند و جشنواره را تحریم کردند.
عملکرد نامطلوب رسانه‌ها
سعیدی کیاسری عملکرد نامناسب رسانه‌ها به ویژه در استان‌ها برای تبلیغات جشنواره را نیز عاملی دیگر برای این کاهش استقبال عنوان کرد و گفت: سال‌های قبل مطبوعات و رسانه‌ها بهتر و بیشتر به جشنواره می‌پرداختند. اما امسال جز چند رسانه معدود که تعدادشان کمتر از انشگتان یک دست است، همکاران رسانه‌ای ما صرفاً به بازنشر اخباری که در ستاد برگزاری جشنواره در استان جشنواره تولید می‌شد بسنده می‌کردند.
به هر حال سی‌وهشتمین جشنواره فیلم فجر در مازندران در حالی به پایان رسید که تعداد صندلی‌های خالی سینما سپهر ساری در زمان اکران فیلم‌های این جشنواره، امسال نسبت به سال گذشته بیشتر شد و البته همین مقدار مخاطبی که به سینما آمدند از تماشای بسیاری از فیلم‌ها ناراضی بودند.