جمهوری خلق چین در دو دهه گذشته همگام با رشد خیره‌کننده اقتصادی خود از حوزه های امنیتی و نظامی غافل نمانده است. در سالیان اخیر، ظرفیت‌های نظامی این کشور نیز با توجه رونق اقتصادی و دست باز دولت پکن در جهت هزینه نظامی، توانسته است خود را در ردیف قدرتمندترین نیروی نظامی و ارتش‌های جهان که پیشرفته‌ترین تسلیحات را در اختیار دارند، به معرض نمایش بگذارد.
در دو سال اخیر بر هزینه‌های نظامی کشورهای جهان افزوده شده است و چین نیز از این قاعده مستثنی نیست. گفته می شود، در سال ۲۰۱۹ بیشتر از ۲۰۰۰ میلیارد دلار برای خریدهای تسلیحاتی هزینه شده است که در کل نسبت به سال پیش از آن حدود ۵ درصد افزایش را نشان می دهد. این آمار روبه رشد و حیرت آور از نگاه بسیاری از تحلیلگران حکایت از آغاز دوباره رقابت تسلیحاتی میان کشورها و به ویژه قدرت‌های بزرگ دارد. آمریکا و چین به عنوان دو اقتصاد بزرگ جهان در صدر کشورهای دارای بالاترین هزینه‌های نظامی قرار دارند. البته هزینه‌های نظامی کاخ سفید نزدیک به سه برابر بیشتر از پکن است که در رتبه دوم قرار دارد. آمریکا بین ۶۵۰ تا ۷۰۰ و چین حدود ۲۵۰ میلیارد دلار را در سال گذشته صرف توسعه توان تسلیحاتی خود کرده‌اند.
بزرگترین اقتصادها، بیشترین هزینه نظامی
بنابر یافته‌های بسیاری از مراکز پژوهشی، هر سال بر میزان هزینه‌های نظامی جهان افزوده می‌شود. اندیشکده «موسسه بین المللی مطالعات استراتژیک» در سال ۲۰۱۹، کشورهای جهان بیش از ۴ درصد بیشتر از سال قبل از آن برای خرید تسلیحات هزینه کرده‌اند. این رقم افزایشی در خلال ۱۰ سال اخیر بی سابقه بوده است.
اندیشکده «رند» هم در بررسی خود از کم شدن فاصله هزینه‌های نظامی آمریکا و چین خبر داده است. این دوکشور حدود ۱۰۰۰ میلیارد دلار صرف توسعه توانایی های نظامی خود می کنند.
در سال ۱۹۹۶ هزینه‌های نظامی آمریکا ۱۶ برابر چین بود. درحالی که پکن آن زمان تنها ۲۵ میلیارد دلار هزینه نظامی داشت، آمریکا ۴۲۰ میلیارد دلار صرف کرد. این رقم در سال ۲۰۰۶ برای چین به ۹۰ و برای آمریکا به ۶۴۰ میلیارد دلار رسید. در سال ۲۰۱۸ از فاصله دو کشور به اندازه چشمگیری کاسته شد به نحوی که هزینه نظامی آمریکا کمتر از سه برابر چین شد، چینی‌ها حدود۲۵۰ و آمریکا ۶۵۰ میلیارد دلار برای حوزه‌های نظامی هزینه کردند.
در بررسی موسسه مطالعات استراتژیک، ایالات متحده هنوز بیشتر از دیگر کشورها هزینه نظامی دارد به گونه‌ای که رقم آن چند برابر همه کشورهای اروپایی بیشتر و نزدیک به ۷۰۰ میلیارد دلار عنوان شده است. ایالات متحده در دوره بین سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۱۹ بیشتر از ۵۰ میلیارد دلار بر هزینه نظامی خود افزوده است. رشد این هزینه‌ها برای آمریکا و چین بیش از ۶ درصد بیان شد. گفته می‌شود هزینه های نظامی چین بیشتر از ۱۸۰ میلیارد دلار بوده است.
افزایش توان نظامی چین
در دو دهه گذشته ارتش آزادی‌بخش چین، خود را از شکل یک نیروی قدیمی و بزرگ به ساختاری توانمند و مدرن تبدیل کرده است. اگرچه چین از نظر سخت افزار نظامی و مهارت‌های عملیاتی فاصله زیادی با ایالات متحده دارد، به تناسب توانسته است قابلیت‌های خود را در مقابله با موقعیت‌های بحرانی ارتقا دهد.
موسسه «رند» در کتابی به ارزیابی مزیت‌های نظامی ایالات متحده و چین در مقابل یکدیگر پرداخته و در ۱۰ حوزه توانایی نظامی و ارتش دو کشور را مقایسه کرده است. در این پژوهش مزیت‌های نسبی هر یک از دو ارتش آمریکا و چین در زمینه‌های مختلف درگیری‌ها در سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۱۷ مقایسه شده است. در این چارچوب و برای پیروزی در هر سناریویی اهداف تهاجمی چین در بخش‌های عملیاتی مورد توجه قرار گرفته است، حال آنکه اهداف دفاعی ایالات متحده با حفظ و ارتقای توانایی‌ها در چند حوزه محدود عنوان شده است. با این همه یک اصل در این پژوهش مورد تاکید قرار گرفته است که نمایش عملکرد بهتر پکن در حوزه نظامی می‌تواند باعث افزایش هزینه‌ها، طولانی شدن درگیری‌ها و افزایش مخاطرات برای واشنگتن شود.
براساس بسیاری از برآوردها، اگرچه چین به صورت جدی در حوزه نظامی تمرکز کرده است، هنوز فاصله زیادی با توانایی‌های آمریکا دارد و این نکته از بودجه نظامی آن‌ها در سال گذشته پیداست. بودجه نظامی آمریکا حدود سه برابر بودجه ای است که پکن تصویب کرد، با این حال چین توانسته است در حوزه‌های عملیاتی سرعت چشمگیری را کسب کند. موسسه‌ها و تحلیلگران آمریکایی نسبت به دقیق بودن روند و سرعت پیشرفت برنامه‌های نظامی چین تردید دارند. کارشناسان موسسه تحقیقات استراتژیک تاکید دارند شفافیتی در مورد هزینه‌های نظامی این کشور وجود ندارد.
برخی رسانه ها رقم رسمی هزینه های نظامی پکن را حدود ۱۸۰ میلیارد دلار اعلام کردند. اما موسسه یاد شده اعتقاد دارد مبلغ واقعی هزینه‌های چین در سال ۲۰۱۷ بیشتر از ارقامی است که به صورت رسمی از سوی دولت بیان می شود. رقم واقعی بودجه نظامی پکن در آن سال بیشتر از ۲۱۰ میلیارد دلار ارزیابی شده که شامل بودجه نظامی مرکزی و محلی، خریدهای تسلیحاتی و بخش‌های توسعه و تحقیق است.
تارنمای «گلوبال فایرپاور» در زمینه تداوم رشد نظامی چین آورده است، این کشور می‌تواند مهمترین رقیب برای توانایی‌های آمریکا و روسیه در آینده نه چندان دور باشد.
براساس این پژوهش شمار کل نیروی نظامی رسمی چین نزدیک به ۲ میلیون و هفتصد هزار نفر است که حدود ۵۰۰ هزار نفر از آن‌ها نیروهای ذخیره هستند. این کشور بیشتر از ۱۲۰۰ فروند هواپیمای جنگنده دارد ضمن اینکه نزدیک به ۳۰۰ فروند هلیکوپتر تهاجمی آماده رزم نیز در اختیار دارد. چین همچنین ۷۷۰ ناو و ناوچه جنگی دارد که دو عدد از آن‌ها ناو هواپیمابر هستند. چین ۷۴ زیردریایی جنگی نیز دارد.
پکن آماده سبقت از واشنگتن
بودجه نظامی چین در سال ۲۰۰۸ حدود ۸۰ میلیارد دلار بود. با نگاهی به آمار چندساله معلوم می شود، هزینه‌های نظامی چین در یک دهه اخیر نزدیک به ۱.۸ درصد تولید ملی آن بوده است حال آنکه عددی که به صورت رسمی اعلام شد حدود ۱.۳ درصد تولید ملی این کشور را نشان می‌دهد.
نشریه «بیزینس اینسایدر» اعتقاد دارد، اگرچه هنوز نیروی نظامی چین عقب‌تر از آمریکا قرار دارد، ممکن است قدرت نظامی این کشور به لطف ۶ راهبرد هوشمندانه و دقیق، زودتر از زمان مورد انتظار آمریکا را پشت سر بگذارد.
براساس این ارزیابی، ارتش چین به واسطه توسعه سریع بخش اقتصادی و نظامی خود، به خوبی در مسیر دستیابی به موفقیت‌های تکنولوژیکی که در اختیار آمریکا قرار دارد، حرکت می‌کند. این کشور با کسب یا سرقت فناوری برخی سلاح‌های نوین، توسعه تسلیحات پیشرفته خود را با سرعتی زیاد به پیش می‌برد. پکن همچنین با کار بر روی سلاح‌های دوربرد و دستیابی به هوش مصنوعی، دریافته است که چگونه در سیستم‌های آمریکا اختلال ایجاد نماید.
بر پایه این تحلیل، اظهارات یکی از مقام‌های وزارت دفاع آمریکا نشان از نگرانی جدی کاخ سفید نسبت به آینده حرکت پکن دارد. این مقام آمریکایی معتقد است چین به صورت مخفیانه، تولید سلاح‌هایی را در دستور کار دارد که به صورت مستقیم به توسعه تسلیحات مربوط به انرژی، سلاح‌های فضایی، تسلیحات الکترومغناطیسی، سلاح‌های مایکرو ویو با قدرت بالا و حتی برخی تسلیحات عجیب و غریب ناشناخته ارتباط دارند.