سی‌وهشتمین جشنواره فیلم فجر با تمام حاشیه‌ها، انصراف‌ها و تحریم‌های برخی هنرمندان از ۱۲ بهمن ماه آغاز و با برگزاری آیین اختتامیه در روز ۲۲ بهمن ماه به کار خود پایان داد تا تلاش برخی برای برهم زدن این رویداد مهم هنری به جایی نرسد. اما جشنواره امسال جدای از حواشی که از چند ماه قبل آغاز شده بود در زمان برگزاری نیز بحث ها و نقد های و نظر های بسیار را درپی داشت.
برخی به انتخاب نشدن فیلم‌شان اعتراض داشتند. آثار که نمایش داده شد، منتقدان و اهالی رسانه به مضمون برخی دیگر از فیلم‌ها اعتراض کردند. سیگار هم که پای ثابت بسیاری از فیلم های بود.
برای بررسی و پاسخ به این حواشی و بسیاری سوالات دیگر میزبان ابراهیم داروغه زاده، دبیر سی‌وهشتمین جشنواره فیلم فجر بودیم که این گفت و گو در دو بخش از نظر شما نیز می گذرد. بخش نخست گفت و گوی ما با دبیر جشنواره فجر درباره حواشی و مضامین فیلم ها در ادامه از نظر شما نیز می‌گذرد.
آقای دکتر داروغه زاده همواره حواشی در جشنواره فیلم فجر وجود داشته؛ اما امسال این حواشی خیلی زود و از دی ماه آغاز شد، و باعث شد برخی از هنرمندان در فضای احساسی از جشنواره انصراف دهند؟ برای شروع در این باره توضیح دهید و اینکه آیا توانستید این موضوع را مدیریت کنید تا آسیبی به برگزاری جشنواره وارد نشود؟
- حواشی امسال جشنواره از آبان و هنگام گرانی بنزین آغاز شد و البته با وجود این حواشی همه هنرمندان ثبت نام کردند؛ حواشی بعدی پس از شهادت ناجوامردانه سردار سلیمانی و اطلاع رسانی غلط درباره سقوط هواپیما اتفاق افتاد، ادامه داشت؛ و این مشکلات برای همه جشنواره‌ها همچون تئاتر، فیلم، و تجسمی، موسیقی وجود داشت. در این شرایط با سینما گران وارد گفت‌وگو شدیم معتقد بودیم جشنواره فیلم فجر در ایام سختی مانند جنگ تحمیلی برگزار شده است، بنابراین باید باز هم این رویداد به بهترین شکل برگزار می‌شد. البته در این مدت رسانه‌ها خارجی با سینماگران تماس می‌گرفتند و آنها را تحت فشار قرار می‌دادند و از آنها می‌خواستند در جشنواره حضور پیدا نکنند ولی آنها تحت تاثیر قرار نگرفتند و خوشبختانه جشنواره را همراهی کردند چرا که عوامل سینما در جشنواره خودشان باید حضور پیدا می‌کردند.
امسال فیلمی نداشتیم که سینماگران از حضور و یا نبود آن گلایه داشته باشند
شما سومین دوره تجربه دبیری جشنواره فیلم را داشتید و در این مدت همواره اعلام می‌کنید دخالتی در هیات انتخاب و داوری‌ها نمی کنید. سوال این است که چرا دخالت نمی‌کنید؟ وقتی رسانه‌ها همواره از شما مطابات‌شان را دارند و شما از ملاحظات خبر دارید. اگر این ملاحظات از سوی شما انجام بگیرد بخشی از حواشی کاسته می‌شود، بنابراین در برخی موارد دخالت و رای حکومتی از جانب شما نیاز است.
- دخالت ما در بخش داوری جشنواره فیلم فجر در واقع در انتخاب هیات انتخاب و داوران است. بنابراین برایند خروجی داوری فیلم‌ها و هیات انتخاب باید قابل پذیرش برای دولت و سینماگران باشد. ما نیز سیاست‌هایمان در قالب حکم داروان هیات انتخاب و نگرش سازمان سینمایی است. امسال هم معمولا فیلمی نداشتیم که سینماگران از حضور و یا نبود آن گلایه داشته باشند. بنابراین تمام تلاشمان این است که دخالتی از بیرون سینما برای سینما نشود و نگاه سازمان سینمایی برای انتخاب‌ها باشد.
اما برخلاف نظر شما برخی از نبود فیلم‌هایی مانند «مجبویم»، «مرد نقره‌ای»، «آفتاب نیمه شب» و «عنکبوت» در جشنواره امسال اعتراض داشتند.
- هنگامی یک صد فیلم به جشنواره معرفی شود و تنها حدود ۳۰ فیلم امکان حضور داشته باشند طبیعتا سازندگان ۷۰ فیلم اعتراض داشته باشند ولی اکثریت سینماگران از حضور فیلم‌ها در جشنواره رضایت داشتند.
بسیاری از فیلم‌های اجتماعی راه‌یافته به جشنواره فیلم فجر محتوای تلخی داشتند؛ به نظر نباید مسئولان در بخش محتوا و مضامین دخالت کنند تا از ورود این میزان فیلم تلخ در جشنواره جلوگیری شود؟
- سینمای جدا از جامعه نیست؛ ما به عنوان مسئولان جشنواره تنها به داوری فیلم‌ها می‌پردازیم، و از میان فیلم ها گلچینی را انتخاب می‌کنیم. حتما شرایط کنونی کشور سخت و تلخ شده که سینماگران از این مضامین استفاده می کنند و البته این شرایط سخت امروز ما بخاطر تحریم‌های ظالمانه و یک جانبه‌ای آمریکا است که شرایط را برای طبقه ضعیف و متوسط سخت کرده است.
با توجه به شرایط خودتان بهتر از آن باخبر هستید، بهتر نبود در جشنواره ویترینی بهتر از سینمای ایران نشان داده شود تا فضای جامعه تلطیف شود؟
- همواره سینما باید انعکاس دهنده جامعه‌اش باشد و فیلمسازی که در ایران مشغول فیلمسازی است دغدغه‌های جامعه خودش را دارد. البته به نظرم بسیاری از فیلم‌های اجتماعی که در جشنواره فجر به نمایش درآمد پایان تلخی نداشت و از امید خبر می‌دادند. از جهتی دیگر، این ژانر از فیلم ها به همگرایی بین مردم کمک می کند؛ زیرا در این نوع از فیلم حرف دل مردم زده می‌شود و سبب تسلی خاطر و تخلیه خشم مردم می‌شود. در این شرایط مردم قائل به گفت و گو می شوند و اعتراضات کمتر به اغتشاشات منجر می‌شود.
یکی از فیلم‌های خوبی که دغدغه مند بود؛ اما دیده نشد فیلم «خون شد» مسعود کیمیایی بود؛ برای حضور ایشان در جشنوراه چه تلاشی کردید؟
- فیلم «خون شد» به رقم انصراف مسعود کیمیایی نامزد ۲ سیمرغ شد اما رای نیاورد. تهیه کننده فیلم نیز برای حضور ایشان در نشست خبری جشنواره تلاش زیادی کرد ولی موفق نشد و او تصمیمش را گرفته بودند.
در کشور ما، کم نهاد فرهنگی نداریم که از بودجه حاکمیتی ارتزاق می‌کند
به نظر می‌آید موضوعات این روزهای کشور مانند سیل، زلزله، پیاده‌روی اربعین که بخش زیادی از جامعه ما را درگیر کرده، در بین مضامین فیلم های جشنواره فجر خالی است؟ البته می‌دانم سیاستگذاری‌های سینما ایران، به عهده سازمان سینمایی است و به صورت مستقیم به شما مرتبط نیست، اما نظرتان در این باره چیست؟
- وظیفه جشنواره فیلم فجر، بررسی و داوری فیلم‌هایی است که از قبل ساخته شده و جشنواره نقشی برای دادن محتوا برای ساخت فیلم‌ها ندارد. البته انتخاب ها و داوری‌ها فیلم ها هر ساله، آدرس هایی را به سینماگران می‌دهد، که بیشتر آدرس‌ها سینمایی است. در کشور ما، کم نهاد فرهنگی نداریم که از بودجه حاکمیتی ارتزاق می‌کند، که می‌توانند در این عرصه وارد شوند و محتوا در اختیار فیلمسازان قرار دهند. البته موضوعی که مهم، این است که سوژه برای فیلمساز دغدغه شود. اگر نهاد فرهنگی، موضوع مورد نظرش را به دغدغه فیلمساز تبدیل نکند، فیلم موفقی از آب در نمی‌آید و نمی‌تواند بر مخاطب اثر بگذارد؛ فیلم خوب از دل و قلب فیلمساز بیرون می‌آید.
به نظر شما برگزاری دوره آموزشی در حاشیه جشنواره فجر خالی نیست و آیا حضور این دوره‌ها به افزایش غنای جشنواره کمک نمی‌کند؟
- ضرورت برگزاری این دوره ها و کلاس‌های آموزشی در کشور وجود دارد؛ ولی محل آن در جشنواره فیلم فجر نیست. بنیاد سینمایی فارابی باید برای افزایش آگاهی فیلمسازان در حوزه‌های مختلف از جمله مسائل امنیتی و سیاسی کشور این گونه دوره‌ها را برگزار کند و ارتباط مناسبی میان کارشناسان و مسئولان مربوطه با سینماگران ایجاد کند. کارشناسان حوزه امنیتی و وزارت خارجه کشور می‌توانند با برگزاری دوره‌های آموزشی خطراتی که کشور تهدید می کند را برای فیلمسازان بیان کنند تا دغدغه آنها نیز بشود. در روزهای جشنواره فجر زمان کافی وجود برای برگزاری این دوره ها وجود ندارد و عوامل سینمایی دغدغه نمایش فیلم هایشان را دارند. باید برگزاری این گونه دوره‌ها در طول سال اتفاق بی افتد و در این مدت کاشناسان و فیلمسازان باهم در ارتباط باشند تا این گونه دغدغه‌ها، دغدغه مشترک دو طرف شود. به عنوان مثال برخی از فیلمسازان در خصوص حضور ایران در منطقه، نگاه هم‌راستایی با حاکمیت ندارند؛ در حالی که ما این گونه نگاهی نداریم و حضور ایران در این مناطق را برای حفاظت از مرزهایمان می‌دانیم. باید مسئولان مربوطه گفت وگویی نزدیک و صمیمی با سینماگران داشته باشند و اطلاعاتشان را در اختیار سینماگران بگذارند تا دغدغه آنها برای سینماگران نیز دغدغه شود.
بنده جزو اولین نفراتی بودم که طرح جدایی جشنواره ملی از بین‌الملل را مطرح کردم
چند سالی است که بخش بین المللی جشنواره فیلم فجر از بخش ملی آن مجزا شده است؛ برخی از اخبار حاکی از مخالفت شما با این جداسازی بوده است؟
- نه. بنده جز نخستین افرادی بودم که پیشنهاد جدا شدن این دو بخش از جشنواره را دادم؛ زیرا بخش بین المللی جشنواره فجر با وجود ضرورت و اهمیت آن در حاشیه قرار گرفته بود. رسانه‌ها نیز به دلیل حجم زیاد اخبار امکان انتشار همه اخبار جشنواره بین المللی را نداشتند؛ سینمای ایران با توجه به ظرفیت هایی که دارد و درخشش‌هایی که در جشنواره‌های بین المللی داشته نیازمند نگاه بین المللی نیز بود. البته در این مدتی که بخش بین الملل جدا شده، اخبار خوبی از آن رسیده است. البته هر جشنواره در سال‌های نخست ایرادها و نواقصی دارد که رسانه می‌توانند با خیرخواهی به رفع آن کمک کنند.
شما خودتان معتقدید قرار گرفتن هر بخشی در کنار بخش ملی جشنواره فیلم فجر، سبب به حاشیه رفتن آن بخش می‌شود؛ چرا بخش فیلم کوتاه و مستند در جشنواره فجر قرار گرفته در حالی که آنها جشنواره های مختص خودشان را دارند؟
- حضور این دو بخش به درخواست سازمان سینمایی نبوده و خودشان اصرار به حضور داشتند؛ آنها تقاضا دارند که فیلم‌هایشان بیشتر و بهتر دیده شود؛ و با توجه به امکانات کمی که داریم تلاش کردیم، فیلم‌ها دیده شوند. همچنین مستندسازان بخش فرهنگی و غیر تجاری فیلمسازان سینما هستند و خیلی خوب است با فیلمسازان مراوده داشته باشند به نفع سینما است. بهترین فیلمسازان سینمایی کشور نیز از فیلم سازی داستان کوتاه می آیند و خیلی خوب است در این مدت از سوی داوران و فیلمسازان دیده می‌شوند.
فیلم «تومان» درباره قمار است نه همجنسگرایی
خیلی بحث در مورد فیلم «تومان» و موضوع آن که تبلغ همجنسگرایی است، نظرتان در این باره چیست؟
- فیلم «تومان» در مورد قمار است فردی که وارد قمار و شرط بندی می شود در این فیلم نشان داده می‌شود. فردی که وارد این مقوله شده حتی اگر برنده شود، بازنده است. در این فیلم فرد، همسر و دیگر اعضای خانواده‌اش را از دست می‌دهد بخاطر این که وارد قمار شده است. این فیلم نشان می دهد اگر فردی وارد قمار شود و حتی برنده شود بازنده است. بنابراین اصلا موضوع همجنسگرایی به این فیلم نمی‌چسبد.
نمی‌دانم چرا در سینمای ایران اینقدر نمایش سیگار وجود دارد
یکی دیگر از ایرادهایی که امسال به فیلم جشنواره فجر گرفته شد وجود سکانس هایی از مصرف مشروب در فیلم‌ها بود؛ نظرتان در این خصوص چیست؟
- حتما این موضوع باید در شورای پروانه نمایش مورد بررسی قرار بگیرد؛ در برخی از فیلم‌ها به عنوان مثال فیلم «شنای پروانه» ضرروت به تصویر کشیدن فضا و رفتار غیر اجتماعی شخصیت فیلم وجود دارد. فیلمساز مجبور است به تصویر بکشد. البته اگر ضرورت درام نباشد و تلقی ترویج باشد با نظر شورای پروانه نمایش اصلاح می‌شود. موضوع دیگر امسال، نمایش متعدد مصرف سیگار در سکانس های فیلم بود؛ در حالی در مقررات پروانه ساخت فیلم‌ها تبلیغ دخانیات مشمول ممیزی می‌شود. در دوره‌ای که در سینمای آمریکا مصرف سیگار زیاد به نمایش در می آمد که کمپانی‌هایی تولید سیگار اسپانسر فیلم و بازیگران بودند واقعا در ایران نمی‌دانیم چرا این افتاده است.
پایان بخش اول...