دومین نشست از سلسله نشست‌های تخصصی «دره فرحزاد؛ از پاتوق تا اکو پارک» عصر یکشنبه ۲۷ بهمن‌ماه با حضور «سید امیر ناصر هراتی»، معاون خدمات شهری منطقه ۲، «سیدمحمد سجاد ناصری نیا»، مشاور مدیرعامل سازمان مشاور فنی و مهندسی شهرداری تهران، «حسین زنگویی»، مدیر دفتر مهندسی رودخانه‌های شرکت آب منطقه‌ای تهران، «سیداویس ترابی»، مدیرعامل شرکت مهساب شرق و «احمد فرحزادی» عضو شورایاری محله فرحزاد در سرای محله پرواز خیابان ایثار، جنب شهرداری ناحیه ۹ منطقه ۲ برگزار شد. این سلسله نشست با هدف آگاه‌سازی مجریان از زوایای ناپیدای طرح ساماندهی رود دره فرحزاد، مشارکت در امور توسعه شهری، تشویق به همکاری و همفکری برای رفع مشکلات شهری برگزار می‌شود.
دره فرحزاد از مناطق خوش آب‌وهوای شمال غرب تهران به شمار می‌رود و در حدفاصل محله‌های پونک و سعادت‌آباد قرار دارد که رودخانه پونک در آن جاری است. این دره پیش‌تر به محلی برای افراد کارتن‌خواب و معتادان تبدیل‌شده بود که طرح پاکسازی آن از ۳۰ آذرماه امسال با همکاری پلیس، دادستانی، شهرداری و دیگر نهادها آغازشده تا به یک محل امن تبدیل شود، دره فرحزاد قرار است به بوستان تبدیل شود که با انتقادهایی از سوی اعضای شورای اسلامی شهر تهران مبنی بر از بین بردن سرمایه‌های طبیعی و تغییرات کالبدی مواجه بوده است.
فرحزاد بر سر تصمیم‌گیری تاریخی
هراتی در ابتدای این نشست اظهار داشت: تأکید شهردار محترم منطقه همواره بر این بوده، آنچه به صلاح و خیر مردم است اتفاق بیفتد. باید به این نکته توجه کرد که موازین قانونی چه دستوراتی دارند و ما در کجای این مسیر به سمت قانون حرکت می‌کنیم. چیزی که ما به آن معتقد هستیم این است که در وهله اول یک‌نهاد بالادستی باید جهت هرگونه اختلاف احتمالی مالکان با شهرداری تعیین تکلیف کند.
برای تشخیص هویت مالکین شهرداری نمی‌تواند حکمی صادر کند. نهادهایی در کشور وجود دارند که این مالکیت را تشخیص می‌دهند. آیا کسانی که برای رسیدن به‌حق خود اقدام می‌کنند در مسیر درست قرار دارند یا خیر؟ نهاد یا اشخاصی، در حریم این رودخانه مالک بودند و برای رسیدن به‌حق خود برای دریافت خسارت موفق عمل کردند نمونه آن بنیاد، سند محکمی از بالادستی‌های خود داشت و توانست به‌حق خود برسد.
آبفا اعلام کرده که حریم رودخانه و رود دره جزء انفال است، دادستان هم در این زمینه ورود و اعلام کرد که باید حریم رودخانه تعیین شود. در این حوزه بر اساس نظر مشاوران منافع شهروندان، محیط‌زیست و دارایی موردتوجه قرارگرفته و برای اجرا از طریق شورای عالی معماری ابلاغ می‌شود که شهرداری ملزم به اجرای آن است.
نیروی انتظامی برای پاکسازی این منطقه از معتادان با همکاری شهرداری ورود کرد. بر اساس اعلام دادستانی حریم رودخانه دره فرحزاد متعلق به بیت‌المال است و ۹ خانه معارض این حریم است که باید تخریب شود که شهرداری ماشین‌آلات را در اختیار این نهاد قرارداد و خانه‌ها تخریب شدند. از این ۹ خانه اگر کسی ادعای مالکیت دارد، آن را بررسی خواهیم کرد. شهرداری بر اساس طرح تفصیلی به فردی مالک این منازل است باید جواز بدهد اگر این کار را نکند، مجرم است.
برای ساماندهی دره فرحزاد حدود ۷ میلیارد تومان اعتبار اختصاص داده‌شده، از این اعتبار ۲ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان به پیمانکار باغ‌ها داده شد، در حال حاضر ساخت و سازی در این منطقه انجام نمی‌شود، سه کانکس در محدوده دره فرحزاد مستقرشده که در هرکدام از آن‌ها نگهبان ۲۴ ساعته داریم. و از یگان امداد جهت امنیت منطقه کمک می‌گیریم.
شهرداری و آبفا مایل است که مالکیت حریم و بستر رودخانه در چارچوب قانون تعیین شود. ساکنان می‌توانند اسناد خود را به شهرداری اعلام کنند و درخواست‌های آنان موردبررسی قرار می‌گیرد. حتی درباره قنات‌ها، ساکنان می‌توانند آن‌ها را شناسایی و صورت‌جلسه کنند، اعتباری برای حفظ قنات‌ها در نظر گرفته‌شده و ما موظف به احیای آن هستیم.
اگر کسی ادعا داشته باشد که مالک این دره است و نهاد بالاتر تأیید کند شهرداری مخالفتی ندارد. برای انجام طرح تفضیلی در هر منطقه‌ای پس از بررسی با افراد ذی‌نفوذ و منافع مردم و زیست‌محیطی باید موردتوجه قرار گیرد. دارایی‌ها و ثروتی که در این منطقه تولید می‌شود مورد تحلیل قرار گیرد. مردم، دارایی‌ها و محیط‌زیست سه نهادی هستند که باید به آنان توجه شود. طرح تفصیلی ما هم بر اساس منافع مردم و تأکید بر این سه اصل شکل‌گرفته است.
اکنون فرحزاد بر سر یک دوراهی تصمیم‌گیری تاریخی است. جلسات آگاهی‌بخش عمومی در کشورهای توسعه‌یافته به خاطر برگزاری چنین پروژه‌های برگزار می‌شود و نظرات متقابل را می‌شنوند. فرحزاد در یک انتخاب تاریخی است ؛انتخاب بین نسل اول فرحزاد با نسل دوم فرحزاد.
نسل اول می‌گوید من خاطراتم با این رود دره است. این رود دره باید با همین فضا حفظ شود. برای اینکه این مساله اتفاق بیافتد کلیه طرح‌ها در این منطقه منتفی می‌شود. باید یک ده مدرن منطبق با این فضا داشته باشید. این انتخاب نسل اول است.
نسل دوم و نسل جوان این منطقه، خواهان توسعه فرحزاد در بخش ساخت‌وساز مدرن است. این جلسات به‌منظور آگاهی بخشی در فضای گفت‌وگوی بالغ شکل‌گرفته است تا تضارب آرا شکل بگیرد و مشکلات در این زمینه مرتفع شود. طبق طرح تفصیلی هر کس در زمینه ساخت‌وساز قانونی اقدام کند مشکلی به وجود نمی‌آید. شهرداری به‌شدت مایل است تا در تعیین تکلیف این منطقه اقدامات ضروری انجام شود. این فضا باید در یک مفاهمه بالغ و در چارچوب قانونی و به نفع مردم حل شود. البته عوامل مختلفی در تغییر هر نوع اتفاق در دره فرحزاد ذی مدخل هستند.
رود دره نقش مهمی در فضای سبز تهران دارد
ترابی مدیر عامل شرکت مهساب شرق در ادامه این نشست اظهار داشت: قرار این است که جامعه متخصصین بتوانند مسائل جامعه را شناسایی کنند و برای حل این مسائل راه‌حل ارائه کنند. تمام تلاش ما در پروسه فرحزاد این بود که در جای خود قرار بگیریم و مشکلات را بررسی کنیم. لیست بندی مشکلات در این منطقه نیاز به زمان و اعتبار کافی دارد.
مسائل زیست پذیری در شهر تهران مشکلاتی را به همراه داشته است. بررسی‌ها نشان داده که رود دره شهر تهران نقش مهمی را در زیرساخت فضای سبز تهران در برنامه توسعه ایفا کرده است. هر شهری نیازمند زیرساخت‌هایی مانند شبکه تأمین و توزیع آب، فاضلاب، حمل‌ونقل و ترافیک و توزیع انرژی است. بر اساس طرح جامع شهر تهران، مصوب سال ۱۳۸۶ رود دره‌ها به‌عنوان استخوان‌بندی زیرساخت سبز آبی شهر تهران نقش ایفا می‌کنند. سال ۹۳، شورای شهر تهران در برنامه دوم توسعه شهر مصوب کرد که مطالعاتی در حوزه رود دره‌های شهر تهران انجام و آسیب‌های آن موردبررسی قرار گیرد و راهکارهایی برای احیای آن‌ها ارائه شود که بر اساس این مطالعات طی ۵۰ سال گذشته به دلیل رفتار نامناسب شهروندی، فاضلاب و فعال نشدن زیرساخت‌ها و از بین رفتن پوشش گیاهی آسیب‌هایی به آن واردشده است.
روده دره‌هایی همانند فرحزاد نقش مهمی در زیر ساخت شهر تهران دارد. رفع آسیب‌های رود دره‌ها برای برگشت به فضای سبز در اولویت شهرداری تهران است. این رود دره‌ها در طول این ۵۰ سال مورد آسیب جدی قرار گرفته است و ما به دنبال مطالعاتی هستیم که این خطر از فضای رود دره رفع شود. پوشش گیاهی از جمله فرحزاد در طول ۱۶ سال ۶۰ درصد پوشش گیاهی آن از بین رفته است.
در این میان یکی از شهروندان فرحزاد بیان داشت: چشمه‌ها و قنات‌هایی که منبع آب باغات فرحزاد بودند از سوی شهرداری تهران تخریب شدند. اعتراضات شهروندان به اقدام شهرداری تهران در پی تخریب قنات‌های تهران و باقی ماندن نخاله‌های طرح توسعه در زمین‌های مردم این منطقه اعتراض شهروندان منطقه فرحزاد حاضر در این جلسه را به دنبال داشت.
موضوع دیگر وجود معتادانی بود که شهرداری با همکاری نیروی انتظامی این محیط را پاکسازی کرد.
یکی از شهروندان در این زمینه به ایرنا گفت: اگر در طول این سال‌ها نیروی انتظامی روزانه و ماهیانه این منطقه را کنترل می‌کرد ما هرگز شاهد این منطقه به عنوان پاتوق معتادان نبودیم و کلمه پاتوق در این برنامه توهین به اهالی منطقه فرحزاد محسوب می‌شود. در ظرف این چهل سال از گذر انقلاب سوءمدیریت شهرداری در منطقه فرحزاد باعث شده است که این منطقه مورد آسیب جدی اجتماعی از جمله پاتوق معتادان قرارگیرد. شهرداری با همکاری مراجع بالاتر اقدام به تخریب اموال مردم به بهانه تأسیس اکو پارک کرده است و این باعث شده که حقوق مردم نادیده گرفته شود.
یکی دیگر از شهروندان فرحزادی در مورد خشک شدن چشمه‌ها و منابع آبیاری باغات فرحزاد سخن گفت و شهرداری تهران را در این زمینه مقصر دانست. شهرداری تهران از همکاری نیروی انتظامی به ادعای اهالی این منطقه، به عنوان بازوی اجرای در دخل و تصرف اموال مردم سوء استفاده کرده است.شهروندان فرحزادی با گلایه وعصبانیت مدعی هستند که شهرداری تهران با تصرف اموال مردم می‌خواهد فضای سبز در این منطقه به وجود آورد.
فرحزادی عضو شورایاری محله فرحزاد در دفاع از حقوق اهالی فرحزاد با استناد به قوانین اظهار داشت: شهرداری برای تضییع نکردن حقوق مردم باید اقدامات قانونی خود را با هوشیاری بیشتری انجام دهد. ما خواهان برگزاری بیشتر این جلسات برای رفع مشکلات مردم منطقه فرحزاد هستیم.
زنگویی مدیر دفتر مهندسی رودخانه‌های شرکت آب منطقه‌ای تهران نیز در این نشست اظهار داشت: اولین قانون درزمینه بستر رودخانه سال ۴۷ با عنوان قانون احیا مصوب شده، اعیانی که به حریم رودخانه تجاوز کند و دولت تشخیص دهد که برای عبور آب مزاحم است می‌تواند ساختمان را تخریب و خسارت پرداخت کند به شرطی که مجوز قانونی آن صادر شود. از همان سال به بعد نهادهای متولی موظف شدند که اگر در مجاور رودخانه یا داخل آن اقدامی انجام دهند، ازجمله صدور پروانه ساخت یا صدور سند مالکیت یا اقدام مشابه آن، از متولی وقت سؤال کنند.
این روند تا سال ۱۳۶۱ ادامه داشت و شهرداری‌ها و بعضی بخش‌ها، اگر به‌طور موردی می‌خواستند پروانه‌ای صادر کنند، نظر سازمان آب را جویا می‌شدند. در بحث آیین‌نامه اجرایی در سال ۷۰ و ۷۹ قانونی مصوب و وزارت نیرو مکلف می‌شود به‌عنوان تولیت بستر و حریم، به نفع انفال از آن محافظت کند. به این معنا که بستر و حریم رودخانه متعلق به حکومت و عامه مردم است و چگونگی تعیین این حریم کاری فنی و حقوقی است. مستندات و نقشه‌هایی در حوزه بستر رودخانه، حریم و نوع مالکیت دره فرحزاد وجود دارد و ما یک نسخه از این نقشه را در اختیار مالکان قرار می‌دهیم و هر نظر کارشناس و هرگونه پلاکی که مدنظر آن‌هاست قابل پیاده‌سازی روی نقشه است و قانون مشخص کرده است. اگر مالکان دره فرحزاد، مدعی هستند که املاک آنان تخریب‌شده و یا سندی در بستر رودخانه و حریم رخ دارند، آن‌ها را مستندسازی و ارائه کنند که ظرف ۴۸ ساعت، دفتر حقوقی آب منطقه‌ای آن‌ها را بررسی می‌کند و بر اساس قانون عمل خواهد کرد. شهرداری در این حوزه موظف است که نقطه نظرات حاکمیتی و وزارتی را صد در صد اعمال کند، آب منطقه‌ای با روش مهندسی در راستای حمایت از منافع مردم و محیط‌زیست تلاش می‌کند که وضعیت برای مردم بهتر شود.
ناصری نیا، مشاور مدیرعامل سازمان مشاور فنی و مهندسی شهرداری تهران که در این نشست حضور داشت به دلیل تشنج در جلسه و اعتراض اهالی حاضر به سخنرانی نشد و وقت خود را در اختیار اهالی منطقه فرحزاد گذاشت تا به بیان نظریات و اعتراضات خود بپردازند. لازم به یادآوری است که این جلسه بدون هیچ‌گونه دستاورد عینی درحالی‌که اکثریت اهالی فرحزاد از اقدام شهرداری تهران و نیروی انتظامی معترض بودند به پایان رسید.