بازار ارز در روزهای اخیر رشد قابل توجهی را تجربه و توجهات را به سوی خود جلب کرده است، به‌طوری که قیمت دلار از مرز ۱۲هزار تومان در حدود یک ماه پیش، اکنون به نزدیکی ۱۶ هزار تومان رسیده است.
در این میان رشد قیمت‌ها در صرافی‌های بانکی، همپای نرخ بازار آزاد توجهات را بیش از پیش جلب و سوالاتی را درباره علت این رشد و همچنین سقف افزایش قیمت‌ها مطرح کرده است.
کارشناسان، عوامل مختلفی را برای افزایش قابل توجه نرخ ارز در روزهای اخیر اعلام می‌کنند که از مهم‌ترین آنها تصمیم FATF برای قراردادن نام ایران در فهرست سیاه این نماد مالی بین‌المللی، موج نگرانی از شیوع ویروس کرونا، محدود شدن عرضه ارز و افزایش تقاضا در روزهای پایانی سال نام برد.
در این میان، «میثم رادپور» از کارشناسان اقتصادی، معتقد است که تاثیر روانی تحولات رخ داده بیشتر از تاثیر واقعی آنهاست. به نظر وی، انرژی نقدینگی در پی رشد ۳۵۰ درصدی قیمت دلار در سال‌های ۹۶و ۹۷ تخلیه شده و در شرایط حاضر محرک جدی برای افزایش نرخ ارز وجود ندارد.
پیامد روانی تصمیم FATF بیشتر از تاثیر واقعی آن است
«میثم رادپور» کارشناس اقتصادی درباره نوسانات اخیر بازار ارز گفت: بخشی از این رشد قیمت‌ها مربوط به تاثیر روانی قرار گرفتن ایران در فهرست سیاه FATF است.
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه به دلیل تحریم‌های آمریکا، بانک‌ها روابط خود را با ایران کاهش داده و مبادلات به سختی انجام می‌شود، تصمیم FATF نمی‌تواند تاثیر زیادی بر نقل و انتقال آن به کشور داشته باشد، اما تاثیر روانی آن دارای اهمیت است.
وی اظهار داشت: تجار و فعالان اقتصادی در زمان تحریم، مسیرها و روش‌های خاص خود را برای جابجایی و انتقال ارز و مبادله کالا یافته‌اند، بنابراین تصمیم FATF قادر به ایجاد محدودیت گسترده در نقل و انتقال فعلی ارز نخواهد بود.
این کارشناس بازار ارز ادامه داد: با توجه به تصمیم FATF بانک‌ها می‌توانند مسیرهای فعلی انتقال ارز به ایران را رصد و شناسایی کنند اما باید توجه داشت که بسیار دشوار بوده و هزینه‌های زیادی را برای آنها به دنبال خواهد داشت.
این استاد دانشگاه اضافه کرد: البته درست نیست که تصور کنیم قرار گرفتن ایران در فهرست سیاه FATF هیچ تاثیری بر نقل و انتقال ارز کشور نخواهد داشت؛ بلکه در واقع، آنگونه که نگرانی روانی ایجاد کرده، نخواهد بود.
رادپور یادآور شد: در سال های گذشته، آمریکا تحریم‌های گسترده‌ای را علیه نظام بانکی ایران اعمال کرده به طوری که آن دسته از بانک‌های خارجی که از تحریم‌های آمریکا تخطی کرده بودند، جریمه‌های سنگین را از سوی آمریکا متحمل شدند.
وی گفت: بازار ارز این احتمال را می‌دهد که شاید به دلیل قرار گرفتن نام ایران در فهرست سیاه FATF سخت گیری ها علیه مبادلات ارزی کشور افزایش یافته و مشکلاتی در تامین ارز رخ دهد، بنابراین نسبت به آن واکنش نشان داده است.
این کارشناس بازار ارز اظهارداشت: به نظر برخی فعالان بازار ارز، امکان دارد به دلیل این تصمیم FATF، بانک‌های خارجی نظارت و حساسیت بیشتری نسبت به حساب‌های بانکی ایرانیان داشته باشند و محدودیت‌هایی را ایجاد کنند.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه بازار، نگران آثار احتمالی محدودیت در نقل و انتقال ارز است، تصریح کرد: اما اینکه تاثیر واقعی تصمیم FATF بر مبادلات ارزی ایران چگونه باشد را نمی‌توان از اکنون مشخص کرد. باید باید منتظر ماند و مشاهده کرد که در آینده چه رخ خواهد داد.
منقضی شدن گواهی‌های سپرده بانکی
وی گفت: عامل دیگر رشد قیمت ارز، منقضی‌شدن گواهی‌های سپرده بانکی است که تاکنون چند بار تمدید شده بودند، اما به تازگی موعد آنها منقضی شده است.
رادپور با بیان اینکه این گواهی‌ها، حجم زیادی پول را شامل می‌شوند، افزود: باید بررسی کرد که این موضوع تا چه میزان می‌تواند بر تحولات بازار تاثیر داشته است.
تاثیر کرونا بر بازار ارز
این کارشناس بازار ارز همچنین با اشاره به تاثیر ویروس کرونا بر بازار ارز، گفت: نمی‌توان تاثیر دقیق کرونا بر نوسانات بازار ارز را محاسبه کرد.
این استاد دانشگاه افزود: به دلیل نگرانی از گسترش کرونا و تشکیک در توانایی کنترل آن، مردم تمایل دارند که به دنبال سرمایه‌گذاری‌های مطمئن برای حفظ ارزش پول خود بروند که این موضوع نیز جذابیت سرمایه‌گذاری در دلار را افزایش داده است.
محدود کردن جریان پول، چاره ساز نیست
رادپور با اشاره به اقدامات بانک مرکزی برای کنترل بازار پول مانند اعمال محدودیت در جابجایی روزانه و حجم معاملات، گفت: به نظر می‌رسد که این اقدامات در برخی موارد، تاثیر معکوس داشته است.
وی اضافه کرد: در ماه‌های اخیر موانع متعددی برای بازار پول ایجاد شده، به طوری که نمی‌توان به راحتی حجم بالای پول را جابجا کرد.
این کارشناس بازار ارز افزود: پیش از این، موازنه‌ای در معاملات برقرار بود اما زمانی که محدودیت ها ایجاد شد، جریان و موازنه پول به هم ریخته و هزینه معاملات افزایش یافته است.
این استاد دانشگاه اضافه کرد: پول، راه خود را پیدا می‌کند، زمانی که سدی جلوی جریان پول ایجاد می‌شود، پس از مدتی پول از طریق راه های دیگری که به راحتی قابل تشخیص نیست، جریان می‌یابد.
وی ادامه داد: اکنون موانع متعددی برای نقل و انتقال پول و حواله به خارج از کشور ایجاد شده، اما مشاهده می‌کنیم که این نقل و انتقالات در حال انجام است پس مشخص می‌شود که صاحبان پول، راه های جایگزین را برای آن پیدا کردند.
انتظار تثبیت بازار ارز را داریم
رادپور ادامه داد: پس از رشد حدود ۳۵۰ درصدی قیمت ارز در دو سال اخیر، مشخص بود که ما دوره‌ای از ثبات را شاهد خواهیم بود، بنابراین لازم نبود که تا این حد محدودیت برای جابجایی ارز و پول در نظر گرفته شود.
این کارشناس بازار ارز گفت: با وجود این که حجم نقدینگی اکنون از ۲۲۰۰ هزار میلیارد تومان عبور کرده است، اما قدرت آن نسبت به اواخر سال ۹۶ که قیمت ارز بالا رفت، کاهش یافته است.
وی افزود: برای این که حجم نقدینگی بتواند قدرت لازم را برای شکل گیری جهش جدید در قیمت ارز پیدا کند، نیاز به زمان دارد.
این استاد دانشگاه اظهارداشت: به نظر می‌رسد که نقدینگی، در زمانی به قدرت لازم برای رشد چشمگیر قیمت ارز (همانند سال ۹۶و۹۷) دست می یابد که حجم نقدینگی به مرز ۴۰۰۰ هزار میلیارد تومان افزایش یابد.
رادپور ادامه داد: پتانسیل و محرک کافی برای افزایش نرخ ارز در شرایط کنونی وجود ندارد، البته باید توجه داشت شرایط اقتصادی و بازار به گونه‌ای است که نمی‌توان همه چیز را به طور کامل پیش‌بینی کرد.
این کارشناس بازار ارز تصریح کرد: در حال حاضر فشار برای افزایش قیمت ارز جدی نیست.