یسنای سازی است برخاسته از هگمتانه و الوند؛ این ساز نغمه های باستانی سرزمین پاکان ایران را به گوش جان می رساند.
این ساز از خانواده سازهای بادی است که برای نخستین بار توسط "بهروز بیگی" از هنرمندان همدان ابداع و به نام وی در اداره ثبت اختراعات کشور جای گرفت.
بیگی در کتابی به همین نام یسنای را معرفی و آموزش می دهد؛ در این اثر سعی شده روش آموزش به گونه ای طراحی شود که هم برای مبتدیان و هم کسانی که با موسیقی به خصوص سازهای بادی آشنایی دارند، قابل استفاده باشد.
با وجود اینکه نوازندگی با یسنای به دلیل وجود کلیدهای متعدد با نواختن نی متفاوت است، اما نوازندگانی که نی را مطابق با استاندارد سازهای بادی یعنی دست چپ بالا و دست راست پایین می نوازند، می توانند با کمی تمرین روی کلیدها، یسنای را به خوبی بنوازند.
این ساز دارای صدایی خاص و منحصر به فرد است؛ البته از آنجا که یسنای ساز بادی به شمار می رود مشابهت هایی بین آن و سازهای بادی دیگر از جمله بالابان، دودوک و کلارینت وجود دارد، اما اختلاف در جنس صدا، یسنای را دارای صدادهی متفاوتی کرده است.
از دیگر ویژگی ها و تفاوت ها می توان به سَر ساز یسنای اشاره کرد که با سر سازهای بادی فرق دارد.
نوع و جنس مورد استفاده در یسنای، مصنوعی است.
این کار که نوعی نوآوری نیز محسوب می شود، مشکلات و معضلات جنس چوب را نداشته و به راحتی صدادهی خوب و مفیدی در پی دارد؛ به نحوی که با کمترین فشار برای نوازنده صدای مناسبی تولید کرده و می توان سونوریته های مختلف با صدادهی گوناگون از آن استخراج کرد.
همچنین دارای ماندگاری بیشتر نسبت به سرساز چوبی بوده و ساخت آن نیز به مراتب آسان تر و سریعتر شده است.
این ساز در بخش موسیقی سنتی ایران نیز به خوبی از عهده نواختن قطعات ضربی و گوشه های ردیف برمی آید و توانایی اجرای موسیقی های محلی، مقامی، کلاسیک و موسیقی ملل مختلف را نیز داراست.
ادامه چند و چون نواختن این ساز نوین را در کتاب یسنای بخوانید که به کوشش "حسین زندی" نگاشته شده و حوزه هنری استان همدان آن را در شمارگان یک هزار و ۱۰۰ نسخه منتشر کرد.
یسنای دارای ۸۴ صفحه و با هدف معرفی و آموزش این ساز ابداعی به علاقه مندان هنر موسیقی معرفی می کند.
ساز یسنای در خانه موسیقی ایران با حضور اساتید برجسته موسیقی کشور رونمایی شد.
اساتیدی همچون "حسن ناهید" و "کیوان ساکت" در یاداشت هایی که صفحات نخست این کتاب را آراسته، یسنای را ستوده و آن را دارای صدایی لطیف و انسانی دانستند که گوش جان را می نوازد و بر ثبت و ضبط سازها و صداها تاکید کردند تا برای همیشه در تاریخ هنر ماندگار بماند.