به دنبال یک سال مذاکرات فشرده، توافقنامه آمریکا و طالبان پس از ۱۱ دور مذاکرات رسمی دیروز شنبه ۱۰ اسفندماه از سوی «زلمی خلیل زاد» نماینده آمریکا در امور افغانستان و «عبدالغنی برادر» رئیس هیئت طالبان به‌صورت رسمی با حضور نمایندگان و وزیران خارجه ۳۰ کشور منطقه و جهان در دوحه پایتخت قطر امضا شد.
عبدالغنی یا همان ملأ برادر در مراسم امضای توافقنامه اظهار داشت: مذاکرات توافق امارت اسلامی و آمریکا دستاوردی بزرگ برای ملت مجاهد افغانستان بود، از ایران، چین، روسیه، ازبکستان، اندونزی و نروژ برای همکاری درروند صلح افغانستان تشکر می‌کنم. در همین پیوند، وزیر دفاع آمریکا در ارگ افغانستان هم‌زمان با مراسم امضای توافقنامه صلح، در یک سخنرانی تأکید کرد در صورت عدم پایبندی طالبان به تعهدات خود، واشنگتن این توافقنامه را لغو خواهد کرد.بر اساس این توافق قرار است نیروهای آمریکایی تا ۱۴ ماه آینده در صورت پایبندی طالبان به توافق عدم خشونت، به‌طور کامل افغانستان را ترک کنند. این احتمالا پایانی بر اشغالگری طولانی‌مدت ایالات‌متحده است که در شرایط فعلی باید همچون شوروی و انگلستان با دستانی خالی افغانستان را ترک کند.
افغانستان و تجاوزگری بریتانیا، شوروی و آمریکا در سه مقطع تاریخی
قدرت‌های بزرگی مانند امپراتوری بریتانیا و اتحاد جماهیر شوروی پس از سال‌های جنگ و درگیری در افغانستان، قادر به حضور پایدار در این کشور نشدند. افغانستان سال‌ها مرکز کشمکش میان قدرت‌های جهانی بوده است. در میان‌سال‌های ۱۸۳۹ تا ۱۹۱۹ امپراتوری بریتانیا تجربه سه جنگ با افغان‌ها را دارد که هرکدام از جنگ‌ها، چندین ماه و گاهی چندین سال طول کشید. در طول دو جنگ اول، امپراتوری بریتانیا می‌خواست افغانستان را در برابر نفوذ روسیه محافظت کند و در جنگ سوم، خواستار عدم‌مداخلهٔ امپراتوری عثمانی در افغانستان بود. سرانجام در این جنگ انگلیس استقلال سیاسی افغانستان را به رسمیت شناخت و افغانستان در سال ۱۹۱۹ از یوغ استعماری انگلستان رهایی یافت.
اشغال افغانستان از سوی اتحاد جماهیر شوروی بین سال‌های ۱۹۷۹ و ۱۹۸۸ به رقابت سخت شوروی و ایالات‌متحده، در سال‌های پایانی «جنگ سرد» منجر شد. جنگ شوروی - افغانستان به ۹ سال اشغال و درگیری اتحاد جماهیر شوروی در آن کشور در جهت پشتیبانی از دولت کمونیست جمهوری دموکراتیک افغانستان در مقابل نیروهای مجاهدین افغان و داوطلبان خارجی عرب اطلاق می‌شود. در دسامبر ۱۹۷۹ به‌فرمان «لئونید برژنف» رهبر شوروی ارتش این کشور وارد افغانستان شد و درنهایت در دوران «میخائیل گورباچف» آخرین رهبر شوروی، عقب‌نشینی در می ۱۹۸۸ آغاز و آخرین گروه در فوریه ۱۹۸۹ از افغانستان بدون هیچ گونه نتیجه ای خارج شد. ایالات‌متحده نیز در سال ۲۰۰۱ با حمله نظامی و هدف نابودی گروه طالبان وارد افغانستان شد، اما بعد از یک نبرد طولانی متعهد شد که تا اوایل سال ۲۰۲۱ همه نیروهایش را از این کشور خارج کند.
افغانستان، جنوب و شرق آسیا را به آسیای مرکزی و خاورمیانه را به جنوب آسیا وصل می‌کند. عوامل متعددی باعث شده تا این کشور به عرصه سخت و شکست‌ناپذیری در جنگ‌ها بدل شود. مهم‌ترین عامل، ساختار ژئوپلیتیک افغانستان است که جاده‌ها و راه‌های سخت عبور و کوهستانی، راه را بر روی رفت‌وآمد دشوار می‌کند. نیروهای افغانستان در این سه جنگ پیروز نهایی نبردها بودند و هیچ قدرتی نتوانست تمامیت ارضی این کشور را تهدید کند، اما جنگ‌های داخلی در این کشور ضربه مهلکی بر پیکر جامعه افغانستان بود. بعد از گذشت ۴۱ سال از جنگ داخلی افغانستان و ناتوانی آمریکا برای تأمین امنیت در این کشور، صلح و ثبات به رؤیایی برای مردم افغانستان تبدیل‌شده است.
خشونت و درگیری‌های خونین، مهاجرت به کشورهای همسایه به‌ویژه ایران و پاکستان، فقر و بیکاری از پیامدهای مهم سال‌ها جنگ و درگیری در این کشور همسایه شرقی ایران است. اکنون جامعه افغانستان چشم به مذاکرات صلح دوخته است و انتظار روزهای بدون جنگ در این کشور، رؤیای مردم افغانستان در تحقق صلح را تا حدودی به حقیقت نزدیک می‌کند.
اهداف آمریکا در توافقنامه صلح با طالبان
کارشناسان بر این باورند که آمریکا در توافق با طالبان دو هدف را دنبال می‌کند؛ پایان جنگ و کاهش حضور نظامی و تضمین پایان عملیات تروریستی طالبان علیه منافع آمریکا. این توافق که صرفاً در مرحله اولیه قرار دارد بدون حضور و دخالت مستقیم دولت افغانستان امضاشده و قرار است گفتگوهای بین الافغانی بعدازاین توافقنامه برگزار شود.
آمریکا با طالبان به این توافق رسیده که در قبال کاهش نیروهای خود، تضمین عدم تعرض به پایگاه‌های دوازده‌گانه خود را که در توافق امنیتی با افغانستان به دست آورده را کسب کند. از سوی دیگر، هدف کوتاه‌مدت «دونالدترامپ» دارای جنبه تبلیغات انتخاباتی برای نامزدی در انتخابات ۲۰۲۰ آمریکا و اعلام پایان جنگ در افغانستان است.
این احتمال مطرح است که توافقنامه چندان دوامی نخواهد یافت، زیرا طالبان اکنون یک گروه واحد و منسجم نیست. در شرایطی که بدنه اصلی طالبان در حال مذاکرات صلح با آمریکا است بخشی از بدنه این گروه، مذاکرات را به رسمیت نمی‌شناسد. این احتمال وجود دارد که خشونت و درگیری درون‌گروهی طالبان در آینده رخ دهد و به لغو توافقنامه از سوی آمریکا منجر شود. در دوره برگزاری مذاکرات صلح طالبان و آمریکا نیز با عملیات برخی گروه‌ها علیه نیروهای نظامی آمریکا در افغانستان، مذاکرات از سوی ترامپ متوقف شد. بعید است گروه‌های مختلف و پراکنده طالبان به آنچه بخشی از طالبان با آمریکا امضا کرده پایبند باشند.
موضوع دیگر اشغال بدون نتیجه آمریکا است که بدون هیچ‌گونه دستاورد عینی افغانستان را ترک می‌کند. این در حالی است که در حمله سال ۲۰۰۱ و اشغالگری افغانستان به بهانه وجود طالبان در این کشور نزدیک به ۱۹ سال تلفات و هزینه‌های سنگینی را متحمل شد. برخی می‌گویند توافق آمریکا با طالبان صرفاً نوعی پیمان عدم تعرض این گروه با آمریکا در سال انتخابات است که با هدف تمرکز اطلاعاتی و میدانی اهداف مورد نظر خود را در این کشور دنبال کند.
البته نگاه‌هایی خوش‌بینانه نیز در زمینه سمت و سوی آینده تحولات افغانستان مطرح می‌شود. بسیاری می‌گویند آمریکایی‌ها با توافق یا بدون توافق با طالبان راهی جز ترک افغانستان ندارند و در نهایت پیروز اصلی مردم افغانستانند.