با شیوع ویروس کرونا در کشور، مدارس و دانشگاه‌ها به حالت تعطیل درآمدند. از آن‌جا که فرآیند تحصیل دانش‌آموزان در این شرایط نباید راکد بماند، آموزش مجازی در دستور کار وزارت آموزش و پرورش قرار گرفت.
آموزش مجازی حاصل همکاری مشترک بین وزارت آموزش و پرورش و وزارت ارتباطات است. «مسعود فیاضی» مدیر کل دفتر انتشارات و فناوری آموزشی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی درسی وزارت آموزش و پرورش در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایرنا به شرح جزئیات طرح آموزش مجازی پرداخت.
مساله آموزش مجازی چطور در دستور کار آموزش و پرورش قرار گرفت؟
با توجه به شرایطی که به طور ناخواسته در کشور پیش آمده، باید تدبیری اندیشید که فرآیند تحصیل دانش آموزان با وقفه مواجه نشود. از ابتدای سال تا کنون تقریبا ۷۰ درصد آموزش‌ها و در برخی مقاطع تحصیلی نزدیک به ۸۰درصد آنها انجام شده است بنابراین لازم است تا وزارت آموزش و پرورش با استفاده از فناوری‌های جدید نسبت به باقی‌مانده فرآیند آموزشی که چیزی بین ۲۰ تا ۳۰ درصد است تدابیر لازم را اتخاذ کند. با توجه به عدم امکان برگزاری کلاس‌ها به طور حضوری استفاده از امکان آموزش مجازی تدبیر جایگزینی برای این شرایط است.
این کار از چه طریقی انجام شد؟
در آموزش مجازی تلاش بر این بوده است که مبتنی بر همه ظرفیت‌های داخلی کشور برنامه‌ریزی دقیقی انجام شود تا نزدیک‌ترین شرایط به شرایط کلاس حضوری برای دانش آموزان رخ دهد.
به عبارت دیگر باید بتوانیم با استفاده از ظرفیت‌های موجود کلاس را به درون خانه‌ها ببریم. از این جهت سه نکته مهم مدنظر ستاد برنامه‌ریزی کننده برای این شرایط قرار گرفت. اول: ارائه و تکمیل تدریس‌های باقی مانده، دوم: فراهم کردن امکان تعامل بین معلم و دانش آموز و سوم: ارائه محتواهای تکمیلی. مورد اول که به دو شیوه در حال انجام است.
نخستین طریقه استفاده از ظرفیت رسانه ملی است. زیرا رسانه ملی با زیرساخت توسعه یافته‌ای که تا اقصی نقاط کشور دارد می‌تواند بهترین بستر ارائه محتوا در شرایط فعلی باشد. در این اقدام معاونان محترم آموزشی وزارت آموزش و پرورش، با صدا و سیما وارد مذاکره شدند و برگزاری کلاس‌ها از طریق شبکه‌های صدا و سیما را برنامه‌ریزی کردند که نخستین مرحله آن ارائه از طریق شبکه آموزش بوده است. به زودی دو شبکه دیگر هم در کنار شبکه آموزش به این مهم پرداخته و بدین ترتیب همه سرفصلهای آموزشی که امکان خودخوان بودن را ندارند و حتما نیازمند آموزش هستند را در همه مقاطع تحت پوشش قرار خواهد داد.
طریقه دوم ادامه تدریس معلم‌ها است که این کار نیز با ایجاد گروههایی که در پیام رسانهای مجاز فعال در شبکه ملی اطلاعات توسط مدارس ایجاد شده است نیز در حال انجام است. این نوع تدریس هرچند مانند کلاس حضوری نیست ولی حتما تاثیرگذاری بالایی دارد و فرایند یادگیری دانش آموز را با کمترین آسیب مواجه می کند. بنابراین معلمان باید تدریس خود را حتما در شرایط فعلی ادامه داده و برای دانش آموزان در کانال ها یا گروههایی که در این پیام‌رسان‌ها بارگزاری شود.
البته این اقدام هرگز نافی ضرورت تدریس از طریق تلویزیون نیست. زیرا همه جا ظرفیت استفاده از شبکه‌ها به هر دلیلی ممکن است وجود نداشته باشد و از این جهت توجه به عدالت آموزشی ایجاب می کند که تدریس تلویزیونی با جدیت دنبال شود.
تعامل بین دانش آموز و معلم از قبیل سوال و جواب‌ها و ارسال آزمون و ... هم در پیام‌رسان‌های فعال در حال انجام است و در این راستا ضرورت دارد گروه ها یا کانالهایی که زیر نظر مدرسه تشکیل شده این ارتباط را ایجاد کنند. البته همکاران در وزارتخانه در حال تدارک پیام رسان داخلی مخصوص تعامل بین معلم و دانش آموز هستند که بستر مناسب و تخصصی تحقق چنین نیازی خواهد بود.
آموزش‌های تکمیلی از چه طریقی انجام می‌شوند؟
علاوه بر تدبیر برای تدریس‌ها و همین طور برقراری ارتباط و تعامل بین دانش آموز و معلم نیاز به ارائه آموزش های تکمیلی هم وجود دارد. این محتواهای تکمیلی دو گونه هستند که در اختیار مخاطبان قرار خواهند گرفت. اول محتواهای که توسط سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی تولید شده اند و در قالب ویدئوهای آموزشی یا کتابهای صوتی یا متنهای مختلف در اختیار مخاطبان قرار گرفته اند و دیگری محتواهایی است که از طریق بخش خصوصی تولید شده و مورد تائید سازمان پژوهش قرار گرفته است.
برای ارائه کارآمدتر هر دو دسته از محتواهای مزبور در شرایط فعلی طی تدابیری که وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اندیشیده است برخی از پلتفرم‌های بخش خصوصی که در گام اول مشخصا فیلیمو و در گامهای بعدی سایر پلتفرم‌ها است، میزبانی و ارائه محتواهای مزبور انجام خواهد شد. این محتواها به طور رایگان و با میزبانی ابری در اختیار دانش آموزان قرار خواهد گرفت. در کنار پلتفرم‌هایی که گفته شد محتواهای مزبور به همراه متون تکمیلی نیز در سایت رشد سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی در دسترس هستند.
این نکته باید مورد توجه قرار گیرد که همه محتواها و نرم افزارهایی که توسط بخش خصوصی تولید شده اند چنانچه اعتبارنامه سازمان پژوهش را داشته باشند در این فرآیند مشارکت داده شده و در میزبانی ابری که برای این اقدام در نظر گرفته شده است در بهترین شکل به دست مخاطب می رسند پلت فرمهای واسط نیز باید توجه داشته باشند که تنها محتواها و نرم افزارهایی که قابلیت ارائه در آنها را دارند که اعتبارنامه را کسب کرده باشند.
با توجه به وجود پیام‌رسان‌های بومی، چه نیازی به توسعه یک پیام‌رسان جدید است؟
ایجاد یک شبکه اجتماعی داخلی در بدنه وزارت آموزش و پرورش، از این جهت برای ما اهمیت و ضرورت دارد که بتوانیم بر فعالیت دانش‌آموزان و بیگ دیتایی که به این واسطه شکل می‌گیرد نظارت کنیم و باتوجه به تحلیل‌هایی که از این داده‌ها به دست می‌آوریم برای آموزش مجازی دانش آموزان برنامه‌ریزی کنیم.
شرایط فعلی به خوبی نشان می دهد که وزارت آموزش و پرورش نیاز به یک برنامه ریزی گسترده تر برای آموزش مجازی با بهره گیری از توان بخش خصوصی است. در حال حاضر چنین ساز و کاری در آموزش و پرورش وجود ندارد.
تدبیر وزارتخانه در این خصوص چیست؟
یکی از اقدامات مهمی که برای پاسخگویی به این نیاز مهم در وزارتخانه تدبیر و بر اساس برنامه اجرایی سند تحول از سال ۱۳۹۸ در دستور کار سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی قرار داده شده است، طراحی و اجرای پلت فرم جامع رشد با همکاری و کمک سایر معاونتهای وزارتخانه است. این پلتفرم که به زودی به جامعه مخاطبان عرضه خواهد شد با رویکرد کاملا تعاملی و با استفاده حداکثری از توان بخش خصوصی در ارائه خدمات مورد نیاز چهار دسته از مخاطبان اصلی وزارتخانه یعنی دانش آموز، معلم، مدرسه و خانواده ولی با اعمال تنظیم گری و رگولاتوری از طرف وزارتخانه طراحی شده و در حال اجراست.
تاکید و حمایت وزیر آموزش و پرورش و مسئولین ارشد وزارتخانه بر جدیت و تسریع در رونمایی از این پلت فرم است. این پلت فرم علاوه بر بستر ارائه و به کار گیری توان و ظرفیت اجرایی و محتوایی بخش خصوصی بستر ارائه محتواهایی هم که در معاونتهای مختلف وزارتخانه در حال تولید است که بخشی از آن تولید شده است. رایزنی‌هایی نیز با وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات انجام شده است که این پلت فرم در میزبانی ابری و به صورت رایگان برای مخاطبان عرضه شود.