روزهای پایانی بهمن امسال ویروس کرونا پس از شیوع در چین و برخی کشورهای دیگر، پایش به ایران هم باز شد؛ ویروسی که به گفته متخصصان قابل کنترل اما چموش است و با آمدنش انبوهی از اخبار و شایعات با هم منتشر شد و بر روح و روان مردم جولان داد.
از همان ساعتی که اولین خبر ابتلا به ویروس کرونا از قم منتشر شد، مسؤولان تاکید داشتند که مردم اخبار را تنها از طریق منابع رسمی و تأییدشده دنبال کنند اما علاقه به شنیدن اخبار تازه پیرامون این ویروس نوپدید، به بازار شایعات دامن زد تا جایی که همه میان آمارهای متفاوت و تولید محتواهای گوناگون سرگردان مانده بودند.
انواع آمار مربوط به مبتلایان و بستری شدگان، توصیه‌های غیراصولی، اخبار مربوط به تولید و توزیع ماسک و مواد ضدعفونی، ابتلای فلان مسوول و القای وضعیت بحرانی در بیمارستان‌ها حجم بالایی از شایعات کرونایی را در روزهایی اولیه به خود اختصاص داد و البته با ورود مسوولان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، سخنگوی دولت و شکل گیری روند اطلاع رسانی صحیح، تا حدود زیادی کار به دست رسانه‌های رسمی افتاد.
بسیاری از شهروندان عادی که در مراکز درمانی خراسان جنوبی رفت و آمد داشتند با دیدن هر بیمار تنفسی از شایعه رسیدن کرونا به بیرجند تاثیر می پذیرفتند تا جایی که دانشگاه علوم پزشکی بیرجند کلیپی را برای تکذیب این شایعات در فضای مجازی منتشر کرد که در آن جوانی با ماسک روی تخت بیمارستانی دیده می‌شود و یک پزشک متخصص عفونی در کنار معاون درمان دانشگاه بدون هر گونه ماسک و تجهیزات پزشکی، مشکل او را عفونت ریوی اعلام و تاکید می کند که حتی مشکوک به کرونا نیست.
معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی بیرجند هم که در این فیلم حضور دارد به شهروندان اطمینان می‌دهد این فرد در حال درمان است و مشکوک به کرونا نیست اما گویا به همین دلیل شایعاتی درباره ابتلای او روزهای اول طرح موضوع کرونا در کشور منتشر شده بود.
این ویروس کوچک در کنار گرفتاری‌ها و خساراتی که داشته، درس‌ها و تجربه‌های بزرگی هم به مردم و مسوولان داد و این بود که در چنین شرایطی چطور باید صحیح و به موقع اطلاع رسانی کرد.
همچنین خبرخوانی صحیح از چه مراجعی درباره شیوع بیماری کرونا یا موارد مشابه در مدیریت افکار عمومی مفید واقع می‌شود، چیزی است که کارشناسان رسانه در این خصوص اظهار نظر کردند.
آموزش و خبررسانی با هم اهمیت دارد
سردبیر روزنامه آوای خراسان جنوبی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اطلاع رسانی درباره ویروس کرونا را برای دو موضوع آموزش و خبررسانی حایز اهمیت دانست و گفت: با توجه به وضعیت شیوع ویروس کرونا در خراسان جنوبی، سیستم دانشگاه علوم پزشکی و شورای اطلاع رسانی استان به موقع ورود پیدا کردند.
علی جعفرپور مقدم برنامه‌هایی را که برای اطلاع رسانی دقیق و به موقع تعریف شد، مفید عنوان کرد و افزود: این موضوع با توجه به اطلاعات روز و واکنش به شایعات برای مردم نکته مثبتی بود اما درخصوص مسئله آموزش باید اقدامات بیشتری از طریق رسانه‌ها انجام شود و هنوز این موضوع در استان جای کار دارد.
وی گفت: افراد بسیاری با دفتر روزنامه تماس می‌گیرند و سوال دارند که از کجا باید ویروس کرونا را در بدن خود تشخیص دهیم لذا انتظار می‌رود کارشناسان دانشگاه علوم پزشکی این مسئله را بیشتر برای مردم باز کنند، زیرا با چند پیام کلی نمی‌توان دغدغه‌های مردم را رفع کرد.
وی با بیان اینکه به نظر می‌رسد بسیاری از آمار ابتلایان به ویروس کرونا ناشی از مراجعات بی‌مورد مردم به بیمارستان‌ها است گفت: اگر مردم در این خصوص آموزش بببیند قطعا مشکلات کمتر خواهد شد.
سردبیر روزنامه آوای خراسان جنوبی اظهار داشت: مردم همواره برای دنبال کردن اخبار یا بالابردن سطح آگاهی خود رسانه‌های خاصی را برمی‌گزینند از همین رو مخاطبان رسانه ملی، فضای مجازی و رسانه‌های مکتوب متفاوت است لذا باید تمامی این فضاهای رسانه‌ای در بحث اطلاع رسانی دیده شود.
وی با این اعتقاد که به جای کلی‌گویی باید روی جزئیات بیشتر تمرکز کرد گفت: باید قبول کنیم در شرایط فعلی عده زیادی از مردم خوراک خبری خود را از رسانه‌های غیررسمی دریافت می‌کنند لذا باید با استفاده از افراد معتمد این قبیل فضاها نیز در تسخیر اطلاع رسانی درست قرار گیرد.
جعفرپور مقدم با اشاره به اتفاقات گذشته درخصوص ویروس کرونا اظهار داشت: اگر سخنگوی سیستم دانشگاه علوم پزشکی به طور مثال یک پزشک مردمی باشد و اطلاعات او از طریق رسانه‌های رسمی و غیررسمی در اختیار مردم قرار گیرد شاید اثرگذاری بهتری داشته باشد.
وی گفت: رسانه‌های رسمی نقش مهمی در جلوگیری از بروز و گسترش شایعات دارند لذا اگر میدان بازی و اطلاع رسانی در دست رسانه‌های رسمی باشد جلوی شایعات گرفته خواهد شد ولی اگر ابتدا شایعه انتشار یابد و بعد رسانه‌ها بخواهند آن را خنثی کنند یا دیر عمل کنند اثرگذاری شایعه چندین برابر اخبار رسمی است.
این فعال رسانه‌ای با تاکید بر لزوم روز بودن رسانه‌های رسمی و پرداختن به تمامی حواشی و جوانب موضوع اظهار داشت: معمولا مسؤولان برای دریافت اخبار رسمی مردم را به صدا و سیما ارجاع می‌دهند در حالی که شاید عده‌ای از مردم صدا و سیما را مرجع خبر دقیق ندانند زیرا بخشی از مخاطبان جامعه همچنان رسانه‌های مکتوب را دنبال می‌کنند.
وی گفت: از همین رو مسوولان و دانشگاه علوم پزشکی باید در جایگاه مرجع رسمی، خوراک خبری و اطلاع رسانی را با توجه به تنوع خوانندگان در اختیار تمامی رسانه‌ها قرار دهد.
جعفرپور مقدم با اشاره به ورود به موقع شورای اطلاع رسانی استان به موضوع ویروس کرونا گفت: تفاوت در سیستم اطلاع رسانی دانشگاه علوم پزشکی در همین مساله قابل تشخیص بوده که جای تشکر دارد.
رسانه و رسالت امیدبخشی در بحران‌ها
کارشناس ارشد علوم ارتباطات نیز گفت: در پی ورود پدیده ویروس کرونا به کشور و درگیر کردن بخشی از سلامت جامعه شاهد اقدام پیشگیرانه در سطح استان از جمله فعالیت‌های اطلاع رسانی و آگاه‌سازی هستیم.
محمد قربانی افزود: در این خصوص رسانه‌های مکتوب، مجازی، خبرگزاری‌ها و پایگاه‌های خبری و کانال‌های رسمی اقدامات خوب و موثری را از چند روز گذشته داشته‌اند.
وی با اشاره به نقش رسانه‌ها در زمان‌های بحران گفت: بی شک نقش رسانه‌ها در مواقع بحران، امیدبخشی به جامعه و کاهش استرس است و در این مدت به نظر اقدامات موثر و خوبی در رسانه‌های استان اعم از انتشار اخبار، مطالب آموزشی و پیشگیرانه انجام شده که گامی ارزشمند در عرصه اطلاع رسانی استان بوده است.
فعال رسانه‌ای در خراسان جنوبی افزود: مردم باید بدانند تهیه و انتشار اخبار امروز به جهت گسترش شبکه‌های اجتماعی آن هم شبکه‌های بی نام و نشان در جامعه فراگیر شده است و این مهم را مدنظر قرار دهند که اخبار کرونا را از منبع موثق آن هم رسانه‌های رسمی کشور از جمله صدا وسیما، خبرگزاری‌ها و پایگاه های خبری معتبر و پایگاه اطلاع رسانی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی دریافت کنند و در صورت لزوم بازنشر دهند.
وی با بیان اینکه رسانه‌های استان همگام و همراه مسوولان ارشد مسیری را انتخاب کرده‌اند تا آسیب کمتری به مردم جامعه وارد شود گفت: از سوی دیگر اقدامات رسانه‌ها در روحیه دادن به آلام مردم باید موثر باشد.
قربانی تاکید کرد: مدیران، خبرنگاران و دست اندرکاران رسانه‌های استان بر این باور هستند تا اخبار صحیح را که از مراجع ذیصلاح می‌گیرند، به نحو مقتضی در اختیار مردم قرار دهند که این مهم در وهله اول صیانت از پاسداشت رسالت اجتماعی آن رسانه برای جلوگیری و پیشگیری از شیوع ویروس در جامعه است.
وی گفت: از سوی دیگر باید مردم با دریافت اخبار موثق و درست آن را با محوریت خانواده‌ها و نهادینه کردن فرهنگ پیشگیری و مراقبت بازنشر دهند که این روند گامی بزرگ برای صیانت و سلامت جامعه خواهد بود.
قربانی اضافه کرد: رسانه‌های رسمی هم باید با هدف قرار دادن این مهم که دقت و صحت امروز مقدم بر سرعت انتشار است در ایجاد روحیه نشاط و شادابی، کاستن استرس و التهاب و حذف شایعات در جامعه گام بردارند.
رسانه‌های مجوزدار، ناآشنا برای مردم
مدیرعامل خانه مطبوعات استان خراسان جنوبی اظهار داشت: مردم هنوز با رسانه‌های دارای مجوز چندان آشنا نیستند برای همین هر کانالی با هر رویکردی که در فضای مجازی ایجاد می‌شود را دنبال می‌کنند.
سمانه سالاری افزود: سایت‌های خبری و کانال‌های مجاز که دارای مجوز از فرهنگ و ارشاد اسلامی هستند تنها راه‌های ارتباطی خواهند بود که اخبار موثق و به روز رو را می‌توانند به جامعه تزریق کنند و این باید فرهنگ سازی شود.
وی با اشاره به ظرفیت رسانه‌ها در جلوگیری از بروز شرایط بد در مواقع بحران گفت: تعدد نشریات با توجه به جمعیت استان این ظرفیت را به خوبی نشان می‌دهد که می‌توانند اثرگذار باشند.
مدیرعامل خانه مطبوعاتی خراسان جنوبی افزود: شفاف سازی و افزایش اعتماد عمومی به اخبار رسانه‌های داخلی در باورپذیری مردم تاثیرگذار خواهد بود و تنها راه مقابله با شایعات، انتشار اخبار درست و دارای منبع علمی، در کنار ارسال پاسخ سریع و به موقع است.
وی گفت: مردم اخباری را دنبال می‌کنند که منبع موثق داشته باشد لذا شیوه اطلاع رسانی خوب خواهد بود که به صورت گسترده و توسط همه رسانه‌ها مطلب مورد نظر را به مردم منتقل کند.
سالاری با تاکید بر اینکه در زمان نیاز به اطلاعات درست، مردم نباید دچار چندگانگی شوند اظهار داشت: همکاری مسوولان با اصحاب رسانه در این مورد حائز اهمیت است چرا که خبرنگاران اگر به موقع اخبار صحیح را دریافت نکنند بازار اخبار شایعات پررنگ‌تر می‌شود.
وی گفت: امکان بازیابی اطلاعات صرف زمان و هزینه را در پی دارد پس انتقال سریع و درست اخبار توسط رسانه‌ها و از بین بردن محدودیت‌ها مسلما مهمترین مانع برای جلوگیری از شایعه پراکنی خواهد بود.
مدیرعامل خانه مطبوعات خراسان جنوبی با بیان اینکه خبرنگاران در زمان بحران باید همه جوانب را ببینند تصریح کرد: متاسفانه در شرایط فعلی انتشار اخبار امیدبخش و کاهش استرس مردم به ندرت دیده می‌شود که نیاز به تولید محتوا در این خصوص داریم.
ماموریت رسانه‌ها برای مقابله با شایعه پراکنان
معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استاندار خراسان جنوبی که در دو هفته اخیر به طور مرتبط با برگزاری جلسات شورای اطلاع رسانی استان فضای رسانه‌ای را مورد ارزیابی قرار می‌دهد بر تولید محتوای رسانه‌ها در زمینه مقابله با کرونا، تاکید کرد به شکلی که جنبه مجاهدت و ایثارگری خدمات را تقویت کند.
ناصر خوش خبر بر مقابله با شایعه پراکنان در جامعه تاکید کرد و افزود: در این راستا با روش‌هایی همچون نمایش خط تولید و توزیع تجهیزات و وسایل بهداشتی و رسانه‌ای کردن آنها کار را پیش ببرید.
وی با تاکید بر اطلاع رسانی مستمر با هدف ایجاد آرامش در جامعه گفت: رسانه‌های استان با ترویج فعالیت‌های گروه‌های خدمات رسان، به ترویج روحیه ایثارگری در جامعه کمک کنند.
بنابر اعلام رییس دانشگاه علوم پزشکی بیرجند تعداد موارد قطعی ابتلا به کرونا در استان خراسان جنوبی تا دیروز (سه‌شنبه) به پنج نفر رسید.
محمد دهقانی فیروزآبادی شامگاه سه‌شنبه افزود: با پیگیری‌های جدی که انجام شد، دقایقی قبل آمار مربوط به امروز استان از مرکز مدیریت بیماری‌های وزارت بهداشت دریافت شد و تا ظهر امروز از ۴۸ نمونه‌ای که به ما پاسخ دادند خوشبختانه ۴۳ نمونه منفی بوده و پنج نمونه مثبت داشتیم.
اولین مورد مثبت ابتلا به کرونا در خراسان جنوبی روز شنبه دهم اسفند اعلام شد و تاکنون ۲ بیمار مبتلا به کرونا در استان بهبود یافتند و از بیمارستان ترخیص شدند.
ویروس کرونا که از چین شیوع یافت و به بسیاری از کشورهای جهان سرایت کرده، تاکنون اغلب استان‌های کشور را نیز درگیر کرده است.