ورود کرونا به ایران از اواخر بهمن‌ماه امسال به شکل رسمی اعلام شد و تاکنون براساس اعلام وزرات بهداشت مجموع ابتلای قطعی به ویروس کرونا به بیش از ۲ هزار رسیده است. مهار بحران کرونا در ایران اما ویژگی‌های خاص و منحصر به فرد خود را دارد. ایران نزدیک ۲ سال است که با شدیدترین تحریم های آمریکا شرایط سختی را پشت سر می گذارد. کاخ سفید و رئیس آن «دونالد ترامپ» از ۱۸ اردیبهشت ۹۷ ضمن خروج از توافق هسته‌ای با ایران تمام مسیرهای اقتصادی و سرمایه گذاری، نفت، پتروشیمی، شرکت های بیمه و افراد و اشخاص حقیقی و حقوقی را تحریم کرد.
با وجود ادعاهای دروغین ایالات متحده آمریکا و خلاف پروتکل‌های بشردوستانه بین المللی ورود اقلام غذایی، بهداشتی و به ویژه دارویی به ایران هم با محدودیت‌های بی سابقه‌ای مواجه شد. حال با ظهور جهانی بحران کرونا بزرگترین دغدغه همه کشورهای درگیر با این ویروس مهار آن است اما ایران در این مسیر با سد بلند تحریم های آمریکا روبروست. با چنین توصیفاتی مقامات ایالات متحده در مواضعی متناقض اعلام می‌کنند خواهان کمک به مردم ایران هستند.
«مایک پمپئو» وزیر امورخارجه آمریکا همزمان با شیوع کرونا در ایران موضع گیری متفاوتی داشته است. ابتدا مدعی شد که مقامات ایرانی درباره آمار مبتلایان و فوت شدگان این بیماری پنهانکاری می کنند، در مرحله دوم به ایران پیشنهاد همکاری داد و مدعی شد که در کنار مردم ایران ایستاده است.
در بیانیه وزات امورخارجه آمریکا در این زمینه آمده است: «ایالات متحده طی بحران سلامت عمومی ناشی از شیوع ویروس کرونا (کووید-۱۹) در کنار مردم ایران ایستاده است. دولت آمریکا آماده است تا به مردم ایران در تلاش های کمک رسانی خود یاری رساند.»
آمریکا همچنین پیش از این اعلام کرده بود سازوکاری جدید برای مبادله کالاهای کشاورزی و دارو با ایران از طریق سوئیس ایجاد و اجرایی کرده است، ادعایی که «سیدعباس موسوی» سخنگوی وزارت امورخارجه از همان ابتدا هم به آن مشکوک بود و گفت: «اگر آمریکا قصد و نیت خیر داشتند، این کمک را رسانه‌ای نکرده و دنبال اهداف تبلیغاتی نبودند. دولت آمریکا برای همان کانال بشردوستانه سوییس، هم به‌رغم تبلیغات سنگ‌اندازی می‌کند.»
سخنگوی وزارت امورخارجه در این توییت به نکته ای جالب در تضاد ادعاهای آمریکا هم اشاره کرده و نوشته است: «به رغم ادعاهای واهی آمریکا که مواد دارویی و غذایی تحریم نیستند، عملا راه هرگونه نقل و انتقال بانکی را در این زمینه بستند. با راه اندازی کانال به اصطلاح بشردوستانه برای تامین اقلام دارویی رسما تایید کردند این ادعا پوچ و خلاف رای ICJ بوده و دارو و غذا هم تحریم است در حالیکه نباید باشد.»
تکرار دوباره مواضع دوگانه
این تناقض در ادعاهای آمریکا و میدان عمل کاخ سفید محدود به توییت مورد اشاره موسوی نیست. دهم آبان‌ماه سال جاری بخش عمران ایران از سوی آمریکا تحریم می‌شود؛ بخش عمران عنوان کلی مجموعه‌هایی هستند که در ارتباط مستقیم با ساخت بیمارستان‌ها، مراکز درمانی و زیرساخت‌های بهداشتی فعالیت می‌کنند و اکنون که ایران نیازمند ساخت و ساز فوری در حوزه بیمارستان و مراکز درمانی است بسیاری از پیمانکاران دولتی و خصوصی از تحریمی سخن می گویند که امکان ساخت اماکن بهداشتی به منظور مهار کرونا را گرفته است.
دوماه قبل و در شهریور سال جاری وزارت خزانه‌داری ایالات متحده در راستای اعمال فشار حداکثری به ایران با صدور اطلاعیه‌ای ۳۹ شرکت پتروشیمی ایرانی، زیر مجموعه‌های آنها و نیز نمایندگی‌های فروش این شرکت‌ها در خارج از ایران را مشمول تحریم کرد. تحریمی که دامنه آن تنها محدود به صنایع پتروشیمی نخواهد ماند و بخش زیادی از مشتقات این صنایع در تولید دارو، مواد شوینده و اقلام بهداشتی نقش عمده دارند.
این‌ها تنها دو نمونه از تحریم‌های تاثیرگذار بر حوزه بهداشت و درمان است اما آیا این تحریم ها در بحران کرونا کم‌رنگ‌تر شده است؟ گزارش‌ها، هشدارها و حتی نگرانی‌های رسانه های غربی و نه ایرانی پاسخ این سوال را منفی اعلام می کند.
تارنمای خبری فرانس۲۴ فرانسه در جستجوی تاثیر تحریم ها بر صنایع دارویی ایران با مدیر یکی از شرکت های معتبر داروسازی گفت وگو کرده و به نقل از او به واقعیات تلخی پرداخته است. «رضا مصطفوی» مدیر این واحد تولیدی گفته است: «به دلیل تحریم‌ها، معمولا نمی‌توانیم پول انتقال دهیم یا تامین کننده حاضر به فروش ماشین آلات مورد نیاز ما نیستند. ظاهرا و روی کاغذ، تحریم‌های آمریکا، در موارد انسان دوستانه از مجازات های ایالات متحده معاف هستند، اما در عمل بانک‌ها برای اینکه مشمول مجازات های احتمالی نشوند و تحت پیگرد قرار نگیرند، تمایل ندارند با ایران معامله کنند و می‌خواهند میزان معامله با ایران به حداقل برسد.» این خبرگزاری در بخش بعدی از قول مدیر این واحد تولیدی یادآور شد: «۶ ماه گذشته ما دیگر نتوانسته‌ایم دارویی که برای درمان سرطان خون ضروری است، تولید کنیم.»
«الیزابت وارن» سناتور دمکرات آمریکایی و نامزد ریاست جمهوری در این کشور در نامه‌ای به وزیران خارجه و خزانه‌داری از تاثیر تحریم‌های واشنگتن بر مبارزه ایران با بیماری کرونا ابراز نگرانی می‌کند. نشریه نیوزویک هفته نامه معتبر آمریکایی هم در گزارشی یادآور می‌شود که تحریم‌های آمریکا تلاش‌های ایران برای مبارزه با ویروس کرونا را تحت تاثیر قرار داده و آن را پیچیده کرده است. ایران برای جلوگیری از گسترش سریع و مهلک ویروس جدید کرونا تلاش می‌کند، اما این تلاش‌ها به دلیل تحریم‌های شدید اقتصادی ایالات متحده با پیچیدگی‌هایی روبرو شده است.
شبکه تلویزیونی «سی ان ان» آمریکایی هم در مرور اقدامات کشورهای درگیر با بحران کرونا به تاثیر تحریم‌ها علیه ایران بر این اقدامات اذعان کرده و آن را در شرایط بحران جهانی ویروس کرونا، ناقض حقوق و قوانین بین‌الملل می داند.
تحریم ها تداوم ظاهرسازی آمریکاست
سازوکارهای نمایشی و نمادین ایالات متحده آمریکا در سطح بین المللی موضوع تازه ای نیست و از مبارزه با ترویسم تا حمایت از حقوق بشر گستردگی دارد. مفهوم تروریسم در کاخ سفید به قدری متناقض است که این کشور با وجود ادعای مبارزه سال‌هاست از یک رژیم تروریستی حمایت می‌کند یا به قدری مشوش است که در خاک کشور ثالث یکی از فرماندهان ارشد کشور دیگری را ترور می کند اما از ترور فاجعه‌آلود یک روزنامه‌نگار در کشور ثالث چندان آزرده نمی‌شود. با این پیشینه دوگانه‌پروری کاخ سفید و مبارزه‌های و حمایت های نمادین، می توان در خوشبینانه‌ترین حالت سازوکارها و پیشنهادات حمایتی و همکاری با ایران به منظور مهار بحران کرونا را در همین نوع اقدامات نمادین جستجو و دسته‌بندی کرد.
کاخ سفید هر از گاهی به دستکش مخملین در مواجه با ایران نیاز پیدا می‌کند تا ظاهر فریبنده خود را به عنوان پدرخوانده دلسوز جهان حفظ کند اما دست‌کم درباره ایران نشانه های نمادین این ظاهرسازی هم دیده نمی‌شود. بحران کرونا نیازمند گستره بزرگی از اقلام دارویی و بهداشتی است، اقلامی که بخشی از آن در داخل کشور درگیر با بیماری تامین می‌شود و بخش دیگری هم از طریق مجامع جهانی و نهادهای بین المللی. این پروسه در ایران اما با توجه به تحریم های آمریکا در هر دو بخش یعنی هم تولید دارو و لوازم بهداشتی در داخل ایران با دشواری و البته کندی پیش می رود و هم خارج از کشور هم به دلیل ترس غیرقابل انکار نهادها و سازمانهای بین المللی از تحریم آمریکا یا صورت نمی گیرد یا با چالش‌های بی‌شماری انجام می‌شود.
بحران کرونا شاید فرصتی برای همه جهان باشد تا به وضوح تاثیر تحریم های آمریکا را بر انسان‌های داخل ایران ببینند و آمریکا دیگر نتواند در سایه انواع نقاب‌ها خود را مدافع مردم ایران نشان دهد.