کدام نامزد، عکس سال جهان می‌شود؟

بنیاد جهانی عکس ورلد پرس فوتو (world press photo) از سال ۲۰۱۸ به بعد ۶ عکس را به عنوان نامزدهای عکس سال جهان معرفی می کند تا در نهایت یک عکس موفق شود مهمترین عکس خبری سال جهان نام بگیرد، این درحالی است که تا پیش از این عکس سال جهان به صورت مستقیم با یک فریم عکس معرفی می شد.

ورلد پرس فوتو یک بنیاد غیر انتفاعی است که در سال ۱۹۵۵ با شعار صحت، تنوع و شفافیت راه‌اندازی شد و با تمرکز بر عکس خبری و چندرسانه ای به‌ دنبال گسترش توسعه در روزنامه‌نگاری بصری است.

اولین دوره این مسابقه در سال ۱۹۵۵ برگزار شد و عکسی از موگنس فن هیون (Mogens von Haven) عکاس دانمارکی با موضوع مسابقه موتورسواری، به‌عنوان عکس سال نخستین دوره این مسابقه برگزیده شد و سال ۲۰۱۹ نیز عکسی از جان مور (John Moore) عکاس آمریکایی آژانس عکس Getty Images با تصویر شیون کودک مهاجر مکزیکی که مادرش توسط پلیس آمریکا دستگیر شده است موفق به کسب عنوان عکس سال جهان شد.  

نمایشگاه عکس های برنده این جایزه جهانی در سراسر جهان در ۱۰۰ شهر و ۴۵ کشور نمایش داده می شود که ارایه  عکس های متعدد به عنوان نامزد، این امکان را فراهم می کند که عکس های خبری بیشتری در جهان مورد توجه مخاطبان رسانه ها قرار گیرند که بدون شک این تعداد عکس های نامزد، برای جهانی پر از رویدادهای تلخ و شیرین بسیار کم است اما همیشه یک عکس برنده و دیگران بازنده می شوند.

عکسی با عنوان در سوگ پرواز ET ۳۰۲ Crash Victim از مولوگتا آینه (Mulugeta Ayene) عکاس اهل اتیوپی که در آژانس آسوشید پرس (AP) مشغول به کار است به عنوان یکی از نامزدهای این رویداد معرفی شد.

این عکس زن عزاداری را به تصویر می‌کشد که در محل سقوط هواپیمای خطوط هوایی اتیوپی، از غم بر صورت خود خاک می‌پاشد.

این هواپیما روز ۱۴ مارس سال گذشته با ۱۵۷ مسافر دقایقی پس از بلند شدن از فرودگاه آدیاسا بابا به دلیل نقص فنی سقوط کرد. از آن زمان به بعد تمامی هواپیماهای سری مکس بویینگ به دستور این شرکت زمین‌گیر شدند تا سامانه ناوبری آنها اصلاح شود.

عکس دیگر با عنوان ملاقات بیمارستانی جنگجوی زخمی کرد از  ایور پریکت (Ivor Prickett) عکاس ایرلندی نیویورک تایمز The New York Times نامزد این رویداد شده است که نشان دهنده یک جنگجوی کرد زخمی ۱۸ ساله با نام احمد ابراهیم وابسته به نیروهای دموکراتیک سوریه در حال ملاقات با نامزدش در بیمارستانی در حسکه سوریه است.

در زیرنویس این عکس نوشته شده است که دختر ابتدا از وارد شدن به اتاق پرهیز داشت چرا که از مشاهده سوختگی‌های بدن پسر وحشت زده شده بود اما به درخواست پرستار به اتاق آمد تا با پسر گفتگوی کوتاهی داشته باشد.

نیروهای کرد سوریه با پشتیبانی آمریکا نقشی موثر در بیرون راندن شبه‌نظامیان داعش از شمال سوریه داشتند.

ترکیه که از مدت ها پیش حضور نیروهای کرد را در مرزهای خود به عنوان یک تهدید امنیتی می دید به شمال سوریه  با هدف پایان دادن به کنترل کردها بر این قلمرو حمله کرد.

درگیری با پلیس در جریان تظاهرات ضد دولتی عنوان عکسی از فاروق باتیچه (Farouk Batiche) عکاس الجزایری آژانس دویچه پرس Deutsche) Presse-Agentur) است که دانشجویان معترض در الجزایر را نشان می‌دهد که در ۲۱ ماه مه علیه رئیس جمهور این کشور تظاهرات کردند.

در زیرنویس این عکس آمده است که در نتیجه اعتراضات عبدالعزیز بوتفلیقه، رئیس جمهوری الجزایر از سمت خود کناره گرفت. با این حال تظاهرکنندگان به اعتراض علیه دولت جدید تحت حمایت ارتش ادامه دادند هرچند که تا کنون نتیجه‌ای نداشته است.

 عکسی با عنوان صدای رسا از اسویوشی چیبا (Yasuyoshi Chiba)) عکاس ژاپنی خبرگزاری فرانسه (AFP )، مرد جوانی را در حال خواندن شعر در تاریکی سراسری در شهر خارطوم پایتخت سودان در ۱۹ ژوئن نشان می‌دهد.

سودان از جمله کشورهایی بود که تظاهرات ضد دولتی را علیه دیکتاتوری ۳۰ ساله عمر البشیر در سال ۲۰۱۹ تجربه کرد. در رویارویی پلیس با تظاهرکنندگان در جریان ناآرامی ها، ده ها تن کشته شدند.

عکس بعد با عنوان هشیاری از تامک کاکزور Tomek Kaczor عکاسی آزاد لهستانی یک دختر ارمنی ۱۵ ساله را روی ویلچر در اردوگاه پناهجویان پودکوا لسنا (Podkowa Leśna) در لهستان نشان می‌دهد، بعد از آنکه از مرحله روانی وحشت‌زدگی حاصل از سندروم وادادگی بیرون آمده است.

سندروم وادادگی نوعی از اختلال روانی ست که افراد عموما ترسیده را منفعل، بی‌حرکت، ساکت و بدون واکنش می‌کند. این سندروم اغلب کودکانی را که در پروسه پناهجویی قرار دارند تحت تاثیر قرار می‌دهد و بیشتر در میان کودکان ایزدی و منطقه بالکان مشاهده شده است.

چیزی شخصی نیست - دفتر پشت جنگ (Nothing Personal - the Back Office of War) عکسی از نیکیتا ترویشین (NikitaTeryoshin ) عکاس آزاد روسی مقیم در آلمان موفق به نامزدی عکس سال جهان شده است.

این عکس، فرد تاجری را نشان می‌دهد که در نمایشگاه بین‌المللی دفاعی در ابوظبی امارات دو نارنجک‌انداز ضدتانک را با خود حمل می کند.

این نمایشگاه که در ماه فوریه برگزار شد یکی از بزرگترین نمایشگاه‌های تجارت اسلحه در جهان است.

در میان این ۶ عکاس نام نیکیتا ترویشین و تامک کاکزور عکاسان آزاد که به صورت مستقل در این رویداد شرکت کردند می تواند تاکیدی بر حضور عکاسان آزاد مستند و ژورنالیستی فارغ از قید و بندها و ضوابط رسانه ای باشد که توانستند روایت های شخصی خود را در کنار رسانه هایی همچون آسوشیتدپرس، فرانس پرس، نیویورک تایمز به نامزدی عکس های سال جهان برسانند.

نامزدهای عکس سال جهان بر ستون های حس، معنا و خبر استوار هستند که در این تقسیم بندی عکس های در سوگ پرواز، هشیاری، صدای رسا و جنگجوی زخمی کرد بر مولفه حس استوار است. دانشجویان معترض در الجزایر خبر می دهد و دفتر پشت جنگ به لایه های معناگرایانه دلالت دارد. 

عکس در سوگ پرواز ET ۳۰۲ Crash Victim که دو زن را درحال سوگواری برای کشته شدگان سقوط هواپیما نشان می دهد شیوه عزاداری این زن مهمترین ویژگی این عکس است که زن درحال پاشیدن خاک بر صورت خویش است و عکاس توانسته است ذرات معلق خاک در هوا را میان آسمان و صورت زن عزادار ثبت کند.

این عکس فارغ از اندوه درون خود رویکردی اگزوتیک را به همراه دارد که کارکرد آن به همان اندازه تصاویر اتیوپی های حلقه در دهان و گوش کرده صفحات مجلات نشنال جئوگرافی به فرهنگ و آیین ناشناخته دیگری ارجاع می دهد.

عکس هشیاری پرتره دختر مهاجر اردوگاه پودکوا لسنا پرتره ای Deadpan است که توسط دستانی به صورت قرینه روی شانه هایش احاطه شده است. اگر در یک تحلیل تکوینی به فضایی قبل از آگراندیسمان عکاس بازگردیم تا عکس جمعی خانوادگی ۳ نفره ای عیان شود می توانیم با چهره بیمار مبتلا به سندروم وادادگی به خوانشی جدید از عکس برسیم که دستان روی شانه ها نمی تواند پناهی در اردوگاه پناهندگان باشد.

عکس ملاقات بیمارستانی جنگجوی زخمی کرد از  ایور پریکت عکاس ایرلندی نیویورک تایمز توانسته است حس و خبر را درون خود به بلوغ برساند و می تواند مخاطب را در صحنه ای تراژیک روی صندلی بنشاند و به لایه هایی فارغ از خود ارجاع دهد.

این عکس سربازی زخمی را بر روی تخت نشان می دهد چشمانش را به سوی عشق خود دوخته است درحالی که دختر دستان وی را می فشارد از وی روبرگردانده است.
لحظه ای ناب که می تواند با خوانش های تاویل پذیری مخاطب خود را در گفتمانی ضدجنگ متحد کند.

با توجه به رویکردهای سال گذشته بنیاد جهانی ورلد پرس فوتو که بر روی حس و خبر تاکید داشته این عکس از شانس بیشتری نسبت به عکس های دیگر برای انتخاب عکس سال جهان برخوردار است. 

ایور پریکت که از منتخبین مسترکلاس ورلد پرس فوتو سال ۲۰۱۱ است پیش از این در سال ۲۰۱۸ با عکسی از جنگ عراق با داعش میان در کنار عکاسانی همچون آدام فرگوسن Adam Ferguson با عکس دختران ربوده شده توسط بوکوحرام نامزدهای دریافت جایزه سال جهان بودند اما امسال با توجه به رقبای ضعیف، احتمال دریافت این جایزه برایش بسیار زیاد است.
درگیری با پلیس در جریان تظاهرات ضد دولتی از فاروق باتیچه عکسی است که بر خبر استوار است و از نظر مولفه های زیبایی شناختی عکس کم مایه است و همچنین در لایه های معناگرایانه به چیزی فارغ از خود اشاره ای ندارد و نمی توانداحساسی را برانگیزد اما کناره گیری عبدالعزیز بوتفلیقه، رئیس جمهوری الجزایر که  از مقامات سیاسی ارتش آزادی‌بخش میهنی الجزایر در دوران جنگ استقلال الجزایر بود و زندگی پر فراز نشیبی سیاسی وی در نقش های مختلفی همچون محبوبیت، قدرت، انزوا، تبعید و منجی را  الجزایر بازی کرد با اعتراض دانشجویان و حضور نظامیان از صحنه سیاسی الجزایر خارج شد.

 عکس دیگری از تظاهرات ضد دولتی علیه دیکتاتوری ۳۰ ساله عمر البشیر با عنوان صدای رسا، دیگر عکسی است که به اعتراض اشاره دارد اما این عکس برخلاف عکس قبل از قدرت حس و معنا برخوردار است. 
عکس اعتراضی است که ابزار آن آواز و کف است که خود سمبلی از زندگی و شاعرانگی را در  فرایندی انقلابی نمایندگی می کند که بنا بر گفته زیرنویس عکس، در رویارویی پلیس با تظاهرکنندگان  ده ها تن کشته شدند.  

دولت عمر بشیر با قطع اینترنت و دستور خاموشی اجباری تلاش کرد که اعتراض ها را سرکوب کند و انتخاب این عکس در تاریکی که با نور موبایل های معترضین همراه است نه تنها توانسته است بر عناصر زیبایی شناسی عکس تاکید کند بلکه نورها همچون پرژکتورهای و نورهای لیزری روشن کننده استیج خوانندگان  این بار بر روی معترض ها تابیده است.

اسویوشی چیبا تاکنون سه بار موفق به دریافت این جایزه شده است؛ وی پیش از این برنده جایزه تک عکس اول بخش مردم در اخبار ۲۰۰۹ با عکس درگیری های قومی با تیر و کمان در کنیا شد و همچنین در سال ۲۰۱۲ با مجموعه عکس سونامی ژاپن موفق به دریافت جایزه اول بخش مجموعه عکس مردم در اخبار شد.

عکس چیزی شخصی نیست - دفتر پشت جنگ عکسی است که بر معنا و لایه های زیرین دلالت دارد و به چیزی فراتر از خود ارجاع می دهد. نیکیتا ترویشین عکاس جوان روسی الاصل مقیم آلمان که سال گذشته با مجموعه عکس  من هرگز به روسیه نرفته ام (i've never been to russia ) در مسترکلاس ورلدپرس مورد ستایش قرار گرفت.

در این عکس شاهد حضور فردی هستیم که با کت و شلوار دو عدد نارنجک جنگی را در یک فضای داخلی دکوراتیو حمل می کند که این تصویر در تضاد با نشانه هایی بر پوشش و محل حضور نظامیان برای مخاطب آشنازادیی می کند که قبل از این تصویر جنگ برای ما لباس هایی مندرس در مکان هایی تخریب شده همراه با دود و آتش بود اما اینجا که در انتخاب دقیق عنوان عکس که دفتر پشت جنگ نام گرفته است و این فرد را یک تاجر معرفی می کند به نقش سرمایه و پول در راه اندازی جنگ ها تاکید دارد.

اگر وردلدپرس فوتو در یک سنت شکنی بیش از نیم قرن خود بتواند معنا را در اولویت حس و خبر قرار دهد این عکس می تواند به عنوان عکس سال جهان معرفی شود.

 عکس‌های انتخاب شده از سوی این بنیاد سالانه میلیون‌ها بازدیدکننده از سراسر جهان دارد و بر اساس سنت هر ساله، پس از گردهمایی برگزیدگان، مراسم اهدای جوایز نمایشگاه سالانه عکس های برگزیده ورلد پرس فوتو در کلیسای کهن ( Oude Kerk) در مرکز آمستردام برگزار می‌شود و سپس در کشورهای مختلف جهان به نمایش می آید.

تاکنون عکاسان ایرانی همچون جهانگیر رزمی، رضا و منوچهر دقتی، سیف الله صمدیان، محمد فرنود، عطا طاهرکناره، ابراهیم نوروزی، مجید سعیدی، امیر پورمند، آرش خاموشی، فاطمه بهبودی، زهره صابری، حسین فاطمی و فروغ علایی در میان برگزیدگان یا عکاسان شایسته تقدیر این مسابقه حضور داشته اند.