ویروس کرونا که از دی ماه امسال در شهر ووهان چین مشاهده شد در مدت کمتر از سه ماه نزدیک به ۱۰۰ کشور را درگیر کرده است و انتظار می رود تعداد بیشتری از مردم جهان به این ویروس مبتلا شوند. کرونا گذشته از هزینه های زیادی که برای جامعه بشری به همراه داشته زمینه ساز تغییر در نگرشهای مسلط در مناسبات بین الملل شده است.
ویروس کرونا ثابت کرد که امنیت را دیگر نباید در چهارچوب نظریات سابق ارزیابی و تحلیل کرد. امروز ماهیت پدیده‌هایی که امنیت را تهدید می کنند تغییر کرده و به راحتی مرزها را درنوردیده است. از این جهت راهکارهای تامین امنیت هم باید تغییرات اساسی داشته باشند. تعداد ۱۰۰ کشور درگیر این پدیده نشان داد که بستن مرزها نمی‌تواند به تنهایی امنیت‌زا باشد.
از سوی دیگر، منزوی کردن و تحریم کشورها مانع از همکاری کشورها و هم‌افزایی نهادهای مرتبط برای مقابله با این تهدیدات جدید و ناشناخته می‌شود. واقع امر این است که آمریکا در سالهای اخیر تحریم‌های بی سابقه‌ای را علیه ایران اعمال کرده است. در این بین رژیم ترامپ با وجود اینکه همواره مدعی بوده دارو و غذا مشمول تحریم‌های آمریکا نیست با این وجود با محدودیتهای شدید بر سر راه نقل و انتقال مالی و پولی، عملا هیچ‌گونه امکان مبادلات مالی امکان‌پذیر نیست و بخش بهداشت و درمان ایران هم از این بابت به شدت متاثر شده است.
ویروس کرونا حدود دوهفته است که بخش‌های مختلف کشور را درگیر خود کرده است. بر اساس آخرین آمار اعلام شده از وزارت بهداشت، تاکنون پنج هزار و ۸۲۳ نفر به این ویروس مبتلا شده اند که از این تعداد ۱۴۵ نفر جان خود را از دست داده‌اند.
اگر چه در واکنش‌های غیرانسانی به این موضوع، برخی مقامات آمریکایی تلاش کردند اپیدمی این ویروس را در راستای سیاست فشار حداکثری تعبیر کنند و حتی از شیوع آن در ایران ابراز خوشحالی کردند با این حال اخبار منتشره درباره شیوع این ویروس درآمریکا احتمالا دیر یا زود آنها را وادار خواهد کرد که نوع نگاه و رویکردشان به مسائل را به طور اساسی تغییر دهند.
دستگاه دیپلماسی برای مقابله به کرونا چه کرده است
در حالی که تمام دستگاه‌ها و نهادهای کشوری و لشکری در قالب ستاد ملی مقابله با کرونا فعالیت می‌کنند، وزارت امور خارجه به عنوان یکی از اعضای مهم این ستاد وظایف مهمی بر عهده داشته است.
دستگاه دیپلماسی هم نقش موثری هم در ارائه تصویر درست از شرایط کشور برای جهانیان داشته و هم در جمع‌آوری اقلام و ملزومات مورد نیاز مقابله با کرونا نقش مهمی ایفا کرده است.
تبیین شرایط ایران برای جهانیان؛کرونا مرز نمی شناسد
محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه از همان روزهای آغازین شیوع این ویروس در ایران با بهره‌گیری از ظرفیتهای شبکه‌های اجتماعی تلاش کرد شرایط را برای افکار عمومی تبیین کند.
وی در نخستین توییت کرونایی در روزهای نخست شیوع این ویروس نوشت: «همانند دیگر ویروس‌ها از جمله تروریسم، کووید ۱۹ هیچ مرزی نمی‌شناسد و فرقی میان اقوام یا ادیان قائل نیست و ما هم نباید برای مبارزه با آن چنین تفاوتی قائل شویم. در چارچوب پویش صلح هرمز( امید)، ایران درخواست همکاری بیشتر منطقه‌ای از جمله در زمینه یک مرکز مشترک کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها را که باید مدت‌ها پیش از این ایجاد می‌شد مطرح می‌کند.»
ظریف در پیام توییتری دیگری «از سازمان جهانی بهداشت و کشورهای دوست به خاطر همبستگی با ما در مبارزه با کووید ۱۹علی‌رغم تروریسم اقتصادی ایالات متحده که جان بیماران ایرانی را به خطر انداخته، سپاسگزاری کرد و ماسک‌های N۹۵ صورت و ماسک‌های سه‌لای، دستگاه تنفس مصنوعی، روپوش‌های (گان) جراحی، کیت تست کروناویروس، کاورهای محافظتی و محافظ صورت و بدن را اقلام مورد نیاز فوری در ایران برشمرد.»
رییس دستگاه دیپلماسی در توییت دیگری با تاکید بر فرامرزی و جهانی بودن بودن این بلیه بر ضرورت همکاری جهانی و منطقه‌ای برای مبارزه با کرونا تاکید کرد و نوشت: «ما در تعاملی نزدیک با سازمان جهانی بهداشت برای مبارزه با ویروس کووید۱۹ و تضمین مراقبت مناسب از مبتلایان هستیم. اقدامات پیشگیرانه جدی از جمله سنجش سلامت مسافران هوایی در مبادی خروجی در دست اجرا است. همکاری جهانی و منطقه‌ای ضروری است. یا همه با هم پیروز خواهیم شد و یا همه با هم شکست خواهیم خورد.»
یکی از مشکلاتی که اتباع ایرانی در کشورهای مختلف با آن مواجه شدند قطع پروازها به ایران و گرفتار شدن برخی از شهروندان ایرانی در کشورهای مختلف بود.
وزیر امور خارجه در توییتی در این زمینه نوشت: «با لغو پروازها به دلیل همه‌گیری کروناویروس، برخی از شهروندان ما در خارج از کشور گرفتار شده‌اند. ما در تهران و نمایندگی‌های ایران در خارج از کشور، همه تلاش خود را برای برنامه‌ریزی بازگشت ایمن آنها به میهن به کار گرفته‌ایم. از دولت‌ها و شرکت‌های هواپیمایی ذیربط می‌خواهیم تا طبق رهنمودهای سازمان جهانی بهداشت به بازگشت این افراد کمک کنند.»
رایزنی با همتایان در منطقه و جهان
علاوه بر این ظریف در دو سه هفته اخیر از طریق گفت‌وگوی تلفنی با بیش از ۱۰ نفر از همتایان خود، آخرین تحولات مربوط به شیوع ویروس کرونا و راه‌های مقابله با آن را مورد بررسی قرار داده است.
یکی از مهمترین رایزنی‌های وزیر امور خارجه با همتای چینی بوده است. ایران و دستگاه دیپلماسی زمانی که چین درگیر این ویروس شد، هم با گفت‌وگوهای تلفنی از اعلام آمادگی ایران برای مقابله با این ویروس خبر داد و هم با ارسال محموله‌های حامل اقلام بهداشتی به کمک چین شتافت. موضوعی که چینی‌ها هم تلاش کردند به آن پاسخ شایسته دهند و به نوعی جبران کنند.
در همین زمینه، وانگ‌یی وزیر خارجه جمهوری خلق چین در یک گفت‌وگوی تلفنی با ظریف، ضمن تشکر از وی به عنوان اولین مقام خارجی که پس از شیوع کرونا در چین با دولت و ملت آن کشور ابراز همدردی کرد، از شیوع این بیماری در ایران ابراز تاسف کرده و آمادگی چین را برای ارسال کمکهای تخصصی بیشتر و نیز در اختیار قراردادن تمام یافته‌ها و روش‌های مبارزه با کرونا و همکاری علمی با ایران اعلام کرد.
ظریف هم ضمن قدردانی از کمکهای فنی و تخصصی چین، همه‌گیری کرونا را یک مساله جهانی خواند و راه‌حل آن را همکاری و همدلی همه کشورها به دور از سیاسی کردن آن خواند و از همکاری محققان و پژوهشگران دو کشور برای تحقیقات علمی مشترک برای ریشه‌کنی این بیماری استقبال کرد.
جوسپ بورل مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، مولود چاووش اوغلو وزیر خارجه ترکیه، اینه ماری اریکسن سوریده وزیر امور خارجه نروژ، ایگنازیو کاسیس وزیر امور خارجه سوییس، سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه، الکساندر شالنبرگ وزیر امور خارجه اتریش، رحیم حیات قریشی وزیر امور خارجه پاکستان، علی الحکیم وزیر امور خارجه عراق، ژان لودریان وزیر خارجه فرانسه و شیخ احمد ناصر الجابر الصباح وزیر امور خارجه کویت از جمله مقاماتی هستند که در دو سه هفته اخیر محمد جواد ظریف درباره کرونا با آنها گفت‌وگو کرده است.
مقابله با جنگ روانی دشمن
واقع امر این است که ایران علاوه بر درگیر شدن با ویروس منحوس کرونا در جبهه ای دیگر باید پاسخ جنگ روانی و رسانه‌ای دشمنان را هم بدهد.
در حالی که تقریبا همه می دانند که آمریکا محدودیتهای بی سابقه ای علیه ایران در زمینه غذا و دارو وضع کرده است برخی مقامات آمریکایی ادعاهای بی اساسی در زمینه کمک به ایران مطرح کردند. سید عباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه در پاسخ به ادعای وزیر امور خارجه آمریکا برای کمک به ایران در خصوص ویروس کرونا و تبلیغات وسیع رسانه‌ای در این خصوص، این ادعا را یک حرکت تبلیغاتی و ریاکارانه دانست که با اغراض سیاسی و به منظور فریب افکار عمومی جهانیان صورت می‌گیرد.
موسوی افزود: ادعای کمک به ایران برای مقابله با کرونا از سوی کشوری که با تروریسم اقتصادی خود باعث فشارهای گسترده بر مردم ایران شده و حتی راه خرید دارو و تجهیزات پزشکی را مسدود کرده است، ادعایی مضحک و یک بازی سیاسی-روانی است.
اقدام برای تامین دارو و تجهیزات
گذشته از اعلام مواضع توییتری و گفت و گوهای تلفنی برای تبیین شرایط ایران، وزارت امور خارجه برای تامین نیازهای دارویی و بهداشتی کشور و مقابله با ویروس کرونا در تماس نزدیک با بسیاری از کشورها بوده و به گفته سخنگوی وزارت امور خارجه، بخش قابل توجهی از نیازهای کلیدی کشور شامل یکصد هزار کیت تشخیص، ماسک‌های ویژه جراحی، دستگاه‌های تنفس مصنوعی و غیره را از طریق کشورهای دوست تامین کرده و محموله‌های دیگری نیز در راه است که به موقع اطلاع رسانی خواهد شد.
در این راستا وزیر امور خارجه پس از اعلام و تایید ورود ویروس کرونا به کشورمان از سوی مقامات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، چارچوبی مبنی بر تلاش جهت به حداقل رساندن آثار سوء اقتصادی، اجتماعی و سیاسی ناشی از انتشار ویروس کرونا را تعیین کرد و در ادامه تمامی بخش‌های ذیربط وزارت امور خارجه و سفارتخانه‌های ایران در این رابطه فعال شدند.
تشکیل جلسه توجیهی و پرسش و پاسخ با حضورکلیه سفرای خارجی مقیم ایران، نمایندگان نهادهای بین‌المللی در ایران از جمله سازمان بهداشت جهانی و نمایندگان وزارت بهداشت در محل وزارت خارجه از جمله اقدامات دستگاه دیپلماسی بوده است. در این راستا هیاتی از سازمان بهداشت جهانی به تهران سفر کرد. هیات اعزامی از سازمان جهانی بهداشت به ریاست ریک برنان مدیر منطقه ای عملیات اضطراری سازمان جهانی بهداشت، پس از بازدید از مراکز درمانی، آزمایشگاهی و آشنایی با اقدامات و توانایی‌های جمهوری اسلامی ایران در حوزه‌های سه گانه تشخیص فوری، قرنطینه و درمان سریع، در جلسه ای که به ریاست معاون حقوقی بین‌المللی وزارت امور خارجه و با حضور سفرای خارجی مقیم تهران، مقامات وزارت بهداشت و سازمانهای بین‌المللی در محل وزارت خارجه تشکیل شد، ارزیابی خود از اقدامات دولت جمهوری اسلامی ایران در خصوص مبارزه و کنترل ویروس کرونا را تشریح کرد. وی با انتقاد ازکشورهایی که به بهانه شیوع کرونا اقدام به ایجاد محدودیتهای بی‌مورد در مورد تجارت و مسافرت‌های هوایی و زمینی کرده اند، گفت که مقررات بین‌الملی بهداشت که همه کشورهای عضو سازمان ملل متحد به آن پیوسته‌اند و سازمان جهانی بهداشت چنین اقداماتی را توصیه نمی‌کنند بلکه معتقدند که با رعایت موارد بهداشتی تجارت و رفت و آمد افراد باید ادامه داشته باشد چرا که پیامدهای اختلال در این امور، مبارزه با کرونا را دشوارتر و پیچیده‌تر می‌کند .
نماینده سازمان جهانی بهداشت در ایران از توانایی و عملکرد ایران به عنوان «نمونه ای مثال زدنی» یاد کرد. این در حالی است که مقامات سازمان مذکور در ژنو نیز از توانایی اساسی ایران برای مدیریت بحران و سابقه اثبات شده کشورمان در مدیریت موفق بحران‌های قبلی تهدید کننده سلامت و بهداشت جهانی سخن گفتند.
ارائه فهرست منسجم نیازهای پیشگیرانه و درمانی کشور برای مهار کرونا به سازمان ملل، نهادهای بین‌المللی مرتبط و سفرای مقیم و نمایندگی‌های ایران در خارج از کشور جهت حداکثری کردن پتانسیل کمکهای بین المللی بوده است.
تاکنون کمکهای بسیار موثری از سوی سازمان بهداشت جهانی شامل محموله قابل توجهی روز دوشنبه دوازدهم اسفندماه جاری با پرواز تخصیص داده شده توسط امارات%E2%80%8C+متحده+%E2%80%8Cعربی">امارات به کشورمان انتقال یافت.
اقلام ارسالی از سوی یونیسف و همینطور برخی کشورها به‌ویژه چین، ترکیه ، اتریش، آلمان، انگلیس و فرانسه از دیگر اقلامی بوده که وارد کشور شده است. گذشته از این، تعداد قابل توجهی از کشورهای دیگر نیز در حال بررسی آخرین نیازهای اعلامی و ارسال کمک‌ها هستند.
انتظار می‌رود این کمک‌ها تلاش‌های بی‌وقفه و اثربخش دولت جمهوری اسلامی ایران و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را برای کنترل شرایط تکمیل کند.
انجام فعالیت‌های مختلف از جمله تماس‌های وزیر امور خارجه، مدیران این وزارتخانه و نمایندگی‌های ایران در خارج از کشور با همتایان و نهادهای ذیربط دو جانبه و بین المللی از دیگر اقداماتی است که در جهت جلب کمکهای درمانی و بهداشتی، مساعدت‌های کنسولی و مرتبط با تردد اتباع ایرانی و خارجی، رفع محدودیت مرزی و تجاری با رعایت ملاحظات احتیاطی بهداشتی در دست پیگیری و اقدام است و در این رابطه، تعدادی از مرزهای ایران با همسایگان فعالیت خود را از سر گرفته‌اند که با حصول اطمینان دیگر کشورها از رعایت استانداردهای بهداشتی و ایمنی بالا در سطح کشور، انشاءالله، شرایط با سرعت بیشتری به سمت عادی شدن پیش خواهد رفت.
علاوه براین، به منظور بررسی مشکلات تبادلات تجاری با کشورهای همسایه در پی شیوع ویروس کرونا در کشور، جلسه فوق العاده ستاد هماهنگی روابط اقتصادی خارجی نیز در وزارت امور خارجه برگزار شد که طی آن نمایندگان وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های اجرایی کشور و بخش خصوصی آخرین اقدامات انجام شده برای رفع نگرانی طرف‌های تجارت خارجی ایران را مورد بررسی قرار داده و پیرامون تسهیل در ترددهای مرزی و مراودات تجاری با کشورهای همسایه تصمیماتی اتخاذ کردند.
در هر صورت مقابله با کرونا نیازمند استفاده از هر گونه ظرفیت بالقوه و بالفعل است. وزارت امور خارجه علاوه بر استفاده از ظرفیتهای خود تلاش کرده با جلب کمکهای بین المللی ظرفیتهای جدیدی ایجاد کند و انتطار می رود با کمک و همکاری مردم و همه نهادها سایه شوم این ویروس از سر مردم ایران رفع شود.