نشست شماره ۱۷۸ کشورهای صادرکننده نفت(اوپک) و هشتمین نشست وزیران کشورهای عضو اوپک و غیراوپک در حالی در وین برگزار شد که بازارهای جهانی تحت تاثیر کاهش تقاضای نفت در اثر شیوع ویروس کرونا قرار گرفته است. گسترش ویروس کرونا در سراسر جهان چالشی برای اوپک و متحدان آن به شمار می‌رود. شکست مذاکرات اوپک در روزهای گذشته، بدترین مذاکرات اوپک در طول تاریخ بوده است. تلاش‌های چند هفته‌ای عربستان و متحدانی همچون عراق و امارات برای کاهش بیشتر تولید نفت نتیجه نداد و غیراوپکی‌ها به رهبری روسیه حاضر به کاهش بیشتر تولید برای سه ماهه دوم سال نشدند و از سویی توافق کاهش تولید تا ماه مارس نیز تمدید نشد. نبرد سنگینی در بازار نفت آغاز شده؛ جنگ قیمتها و تخفیف‌ها است. در دقایق ابتدایی بازگشایی بازارهای جهانی نفت خام این افت به ۳۰ درصد نیز رسید. اتفاقی بی‌سابقه که بسیاری کارشناسان از آن به عنوان جنگ نفتی یاد می کنند. حال باید دید کدام بازارها تحت تأثیر قرار می گیرند و آیا این موضوع بازار اقتصاد ایران را نیز در برمی‌گیرد؟
بررسی روزنامه‌ها، تارنماها و خبرگزاری‌های داخلی نشان می‌دهد که رسانه‌های داخلی موضوع کاهش تقاضای نفت در اثر شیوع ویروس کرونا و بحث و جدل در نشست شماره ۱۷۸ اوپک را از زوایای مختلفی مورد ارزیابی قرارداده اند.
رسانه‌های اصلاح‌طلب
روزنامه ایران: نفت خام وست تگزاس اینترمدیت نیز در ساعاتی از روز به ۲۷.۳۴ دلار رسید. درحالی که روز جمعه یعنی آخرین روز کاری بازارها در هفته گذشته با نرخ ۴۱.۲۸ دلار انجام می‌شد. اگرچه در سال ۲۰۱۶ نیز قیمت نفت افت شدیدی داشت و حتی به ۲۷ دلار در بشکه رسید اما در ۲۹ سال اخیر سابقه نداشته که این میزان کاهش در یک روز رخ دهد.روزنامه ایران در گزارشی با عنوان جنگ بازنده‌ها نوشت: چراکه روز جمعه مذاکرات اوپک و غیراوپک پیرامون کاهش تولید نفت با مخالفت روس‌ها شکست خورد و تمام توافق‌های کاهش تولید نفت میان این گروه برای ماه آوریل (۲۰ روز دیگر) لغو شد. عربستان نیز از روزشنبه فروش بیشتر نفت خام در ماه آوریل را با جنگ قیمتی و دادن تخفیف به مشتریان آغاز کرده تا بازارگشایی کند. حالا ادامه تلاطم بازار نفت می‌تواند سرمایه‌گذاران را به‌سمت بازارهای امن تری سوق دهد. در این باره فریدون برکشلی، کارشناس ارشد انرژی و رئیس گروه مطالعات انرژی وین به‌خبرنگار ما می‌گوید: «به‌هرحال جنگ سهمگینی در جریان است و بخش عمده آن پشت صحنه خواهد بود. با ادامه افت قیمت نفت، میلیاردها دلار پول بین بازارهای جهانی جابه‌جا خواهد شد. به‌نظر می‌رسد که سرمایه به بخش‌های امن‌تر برود. بدیهی است که سرمایه‌گذاران به سوی بازار طلا می‌روند.»روز گذشته کاهش قیمت نفت روی بورس‌های داخلی و خارجی بویژه بخش‌های مرتبط با انرژی تأثیر منفی گذاشت. سی‌ان‌ان‌بیزینس در این باره گزارش داد: «شاخص صنعتی داوجونز در بورس امریکا بیش از ۱۲۰۰ واحد یا چیزی حدود۴.۷ درصد در معاملات روز دوشنبه فروریخت. شاخص آتی نزدک نیز ۴.۸ درصد از ارزش خود را از دست داد. در دیگر نقاط دنیا اوضاع بورسی به همین شکل است. در استرالیا، شاخص S&P، ۷.۳ درصد از ارزش خود را از دست داد که بزرگترین سقوط این شاخص از اکتبر سال ۲۰۰۸ تاکنون بوده است.
روزنامه آرمان ملی در گزارشی آورده است: رفتار عربستان مبنی بر افزایش عرضه و کاهش شدید قیمتها، باعث شده برخی تحلیلگران از آغاز دوره جنگ تاکتیکی قیمتها میان روس‌ها و سعودی‌ها سخن بگویند. افزایش نگرانی‌ها نسبت به این جنگ روز گذشته سقوط شاخص بورس‌های آسیای شرقی را هم به‌دنبال داشت تا جایی که در ژاپن شاخص نیکی ۱۵.۶ درصد و شاخص گسترده‌تر تاپیکس ۶.۷درصد سقوط کردند. بورس آمریکا نیز دیروز شرایط خوبی نداشت. شاخص صنعتی داوجونز ۷.۴ درصد فروریخت و شاخص آتی نزدک هم ۸.۴ درصد ارزش خود را از دست داد. در این بین، دلار هم بیش از سه درصد در برابر ین ژاپن سقوط کرد و به ۶۹.۱۰۱ واحد رسید. ارزهای مجازی نیز نتوانستند پناهگاهی امن برای سرمایه‌گذاران باشند و طی چند ساعت، ۲۱.۵۸ میلیارد دلار از ارزش این ارزها بر باد رفت. با این حال، طلا راه خود را از سایر بازارها جدا کرد تا همچنان بازاری امن برای سرمایه‌گذاران باشد. بر این اساس، قیمت هر اونس طلا برای اولین بار از سال ۲۰۱۲ تا کنون از ۱۷۰۰ دلار فراتر رفت.
روزنامه جهان صنعت در گزارشی آورده است: اوپک در مدت نزدیک به ۶۰ سال طول عمر خود در بازار جهانی نفت دارای نقش کلیدی است و می‌توان اذعان داشت که اوپک می‌تواند نقش سازنده‌ای در مدیریت بازار ایفا کرده و ثبات لازم را در بازار نفت به وجود آورد. جلوگیری از وقوع شوک‌های نفتی، شکستن قدرت انحصاری شرکت‌های بزرگ نفتی در بازار و صنعت جهانی نفت و نیز کنترل منابع نفتی و دستیابی به سطوح معقولی از درآمدهای مورد انتظار اوپک، بخشی از اهداف تشکیل این سازمان نفتی است. اوپک‌پلاس که در اواخر سال ۲۰۱۶ جهت انجام اقدامات هماهنگ بازار نفت بین کشورهای عضو اوپک و غیراوپک تشکیل شده است ادامه حیات آن با عدم توافق نشست اخیر به چالش کشیده شده است. همان‌طور که پیش‌بینی شد اوپک و متحدانش از جمله روسیه نشست سخت و بدون توافقی جهت کاهش تولید نفت سپری کردند. آنچه مشخص است برنامه اوپک برای کاهش بیشتر تولید نفت به منظور مقابله با تاثیر شیوع ویروس کرونا بر بازار با مخالفت روسیه که حاضر نشد از این پیشنهاد حمایت کند، از هم پاشید. در نتیجه منجر به سقوط قیمت ۳۰ درصدی نفت شد به طوری که بیشترین افت قیمت نفت از سال ۱۹۹۱ به شمار می‌رود. کشورهای عضو اوپک و غیراوپک که بخش زیادی از بودجه آنها به قیمت نفت وابسته است با کاهش قیمت نفت دچار چالش‌های اقتصادی خواهند شد.قیمتهای نفت تحت تاثیر سه عامل عمده شامل عرضه، تقاضا و مسائل ژئوپلیتیکی قرار دارند که با عدم تعادل روبه‌رو شده است.
روزنامه دنیای اقتصاد در مطلبی نوشت: در روزی که نفت وارد کانال ۳۰ دلار شد، بازار سهام وال‌استریت یک سقوط تاریخی را تجربه کرد. ظرف کمتر از ۱۵ دقیقه پس از بازگشایی، شاخص میانگین صنعتی داوجونز بالغ‌بر ۷ درصد ریزش داشت. بخش انرژی بازارهای جهانی سهام بیش از ۱۳ درصد ارزش خود را از دست داد که پس از افت افزون بر ۲۰ درصدی بهای نفت خام کلید خورد. این سقوط، معاملات را برای ۱۵ دقیقه تعطیل کرد تا اولین تعطیلی اجباری وال‌استریت در دوره ترامپ ثبت شود. طبق میانگین، تخمین بیست اقتصاددان که در نظرسنجی بلومبرگ شرکت کرده بودند، در ماه فوریه تورم سالانه روسیه به ۲/ ۲ درصد کاهش یافته است. داده‌های آماری نشان می‌دهد تورم روسیه در سال ۲۰۱۸ میلادی هم برای مدت کوتاهی به این سطح افت کرده بود. بانک مرکزی روسیه در ماه فوریه نرخ بهره اصلی خود را ۲۵/ ۰ درصد کاهش داد و از ۲۵/ ۶ درصد به ۶ درصد رساند. در گزارش بانک مرکزی این کشور چشم‌انداز تورم ۲۰۲۰ میلادی دست نخورده در محدوده ۳.۵ تا ۴ درصد باقی مانده است. وزارت توسعه اقتصادی و تجارت روسیه هم تورم امسال را ۳ درصد پیش‌بینی کرده است. متخصصان می‌گویند امکان افت تورم به پایین‌ترین سطح تاریخ، احتمال انجام هفتمین کاهش متوالی نرخ بهره را در ادامه ماه جاری افزایش می‌دهد.
به گزارش ایسنا، مقاومت ولادیمیر پوتین، رییس جمهور روسیه در برابر کاهش بیشتر تولید که از سوی اوپک پیشنهاد شده بود، اتحاد نفتی بزرگترین تولیدکنندگان جهان که بیش از نیمی از تولید نفت جهان را در کنترل دارند با شکست روبرو کرد. برخی از معیارهای کلیدی هدایت کننده اقتصاد روسیه به توضیح دلایل این کشور کمک می کند. بلومبرگ به نقل از دیمیتری دالگین، اقتصاددان ارشد بانک آی ان جی در مسکو نوشت: پنج سال ریاضت اقتصادی و حفظ سرمایه ها در برابر تهدید تحریم‌ها، روسیه را در موضع قوی‌تری برای تحمل قیمت پایین‌تر نفت قرار داده است. برنامه روسیه برای افزایش هزینه در سال جاری می تواند اجرا شود و ارزش پایین‌تر روبل به صادرکنندگان کالای روسیه که به دلار می فروشند، کمک خواهد کرد. روسیه در مذاکرات جمعه گذشته وین در برابر اصرار اعضای اوپک، با کاهش بیشتر تولید مخالفت کرد و در نتیجه این مذاکرات بدون توافق پایان یافت. تحریم‌های بین المللی در سال‌های اخیر روسیه را ناچار کرد استقراض خارجی را کاهش دهد و سیاست‌های مالی سخت گیرانه ای را اعمال کند. در نتیجه روسیه اکنون چهارمین ذخایر بین المللی بزرگ دنیا و یکی از پایین‌ترین سطوح بدهی دنیا را دارد. حتی اگر قیمت نفت به ۴۰ دلار سقوط کند، دولت جدید پوتین فضای زیادی برای افزایش هزینه در سال جاری دارد.
علی اصغر زرگر در گفت‌وگو با خبرگزاری ایلنا، در تحلیل کاهش قیمت نفت در ماه‌های اخیر اظهار داشت: از ابتدای دسامبر مسئله عرضه و تقاضا در بازار نفت بهم خورده و دلیل آن هم رکود اقتصادی در چین بخاطر شیوع ویروس کرونا است. به دلیل کاهش تعداد سفرها چه بصورت زمینی و چه هوایی و ایجاد محدودیت در جابجایی‌ها نیاز به سوخت در جهان کاهش یافته که خود تقاضا را تحت تاثیر قرار داده است. در کشور ما نیز میزان مصرف سوخت روند نزولی به خود گرفته و اکنون کاهش حدود ۱۲ میلیون لیتر در روز را شاهدیم و این در حالی است که طی سال‌های گذشته، در مدت مشابه و در آستانه نوروز ۲۰ درصد افزایش مصرف داشتیم. با توجه به اینکه طی ماه‌های اخیر تقاضا کاهش و میزان عرضه افزایش یافته، تعادل بازار بهم خورده و قیمت رو به کاهش نهاده است. تا زمانی که بحران بین‌المللی شیوع کرونا روند رو به رشد دارد، قیمت نفت سیر نزولی را طی خواهد کرد.
به گزارش پایگاه خبری انتخاب، پس از آنکه روسیه از مشارکت در توافقی برای کاهش نفت و تحقق ثبات در بازارها سر باز زد، عربستان قیمتهای رسمی فروش نفت را کاهش داده و اقداماتی را برای افزایش تولید در ماه اینده انجام داد. تجزیه ائتلاف اوپک، به این همکاری که به مدت بیش از سه سال برای حمایت از بازار ادامه داشت، پایان می دهد و فروپاشی این ائتلاف بدین معناست که اعضای اوپک و دیگر تولید کنندگان نفت می توانند آزادانه عمل کنند. به گفته تحلیلگران، به نظر می رسد عربستان با تصمیمش در مورد شکستن قیمتها، قصد مجازات روسیه را دارد. با اینکه ظاهرا روسیه از پایان دادن کاهش قیمتهای نفت به رقابتی که تولید کنندگان نفت شل در ایالات متحده آن را رهبری می کنند، سود می کند، باید گفت عربستان سعودی در طولانی مدت از کنار رفتن این تولید جایگزین(نفت شل) که به ایالات متحده نوعی خودکفایی در زمینه نفت داده است، بهره بیشتری می برد.
رسانه‌های اصولگرا
روزنامه کیهان: پس از آنکه عربستان با کاهش قیمت نفت خود و وعده افزایش عرضه به بازار، به اقدام روسیه در مخالفت با کاهش بیشتر تولید نفت واکنش نشان داد، قیمت نفت که در هفته‌های اخیر از افت تقاضای ناشی از شیوع کرونا آسیب دیده، دیروز بیشترین افت از سال۱۹۹۱ را به ثبت رساند.
روزنامه کیهان در گزارشی آورده است: به‌نظر می‌رسد پس از آنکه اعضای اوپک نتوانستند به توافقی با سایر تولیدکنندگان نفت دست یابند، عربستان به‌عنوان بزرگترین صادرکننده نفت جهان در تلاش است تا روسیه، دومین تولیدکننده بزرگ نفت جهان را که روز جمعه با پیشنهاد اوپک مبنی بر کاهش بیشتر تولید نفت مخالفت کرد تنبیه کند. دو منبع آگاه به رویترز گفته‌اند پس از آنکه توافق کاهش تولید فعلی بین اوپک و روسیه در پایان ماه مارس منقضی شد، عربستان قصد دارد تولید نفت خود را در ماه آوریل به بالای ۱۰ میلیون بشکه برساند. بانک سرمایه‌گذاری گلدمن ساچز نیز هشدار داده است که جنگ قیمتی به راه افتاده، می‌تواند قیمت نفت را بین ۲۰ تا ۳۰ دلار در هر بشکه پایین بیاورد. همچنین مؤسسه اوراسیا گروپ در یادداشتی نوشت: «عربستان و روسیه در حال ورود به یک جنگ قیمت هستند که احتمالاً محدود و تاکتیکی خواهد بود.»
ابتلای نفت به کرونای سعودی، عنوان گزارشی در روزنامه جوان است، در بخشی از آن می خوانیم: شرکت‌های ملی نفت مانند آرامکوی عربستان قراردادهای بلند مدتی را با خریداران و مشتریان خود امضا می‌کنند، ولی از آنجا که بهای نفت شناور است، هر ماهه قیمت جدید را بر پایه نفت شاخص - برنت یا وست تگزاس- اعلام می‌کنند. عربستان باید روز پنجشنبه قیمتهای خود را برای تحویل نفت در آوریل اعلام می‌کرد، ولی اعلام قیمتها را به تأخیر انداخت تا نتیجه نشست اوپک پلاس مشخص شود. با شکست مذاکرات و دست رد روسیه به عربستان جهت کاهش تولید، آرامکو قیمتهای خود را روز شنبه اعلام کرد که در نوع خود عجیب بود؛ سعودی‌ها نفت لایت خود را برای بازار شرق آسیا ۳ دلار و ۱۰ سنت کاهش داد و برای مشتریان خود در شمالغرب اروپا، کاهش ۱۰ دلار و ۲۵ سنتی را در نظر گرفت. با این وجود، انتظار می‌رفت عربستان قیمت ماه آوریل را با کاهش همراه سازد و نظرسنجی‌ها نیز همین را نشان می‌داد. به عنوان مثال طی دو ماه گذشته عربستانی‌ها به دلیل شیوع ویروس کرونا و کاهش ظرفیت پالایشی نفت چین مجبور به کاهش قیمت شدند که به آن تعدیل قیمتی گفته می‌شود و نه تخفیف. بسیاری از تحلیلگران و مؤسسه‌های نفتی جهان این را پیش‌بینی کرده‌بودند که آرامکو بین ۲ تا ۳ دلار بهای نفت خودرا برای تحویل در ماه آوریل کاهش می‌دهد که چیزی که عربستان اعلام کرد نزدیک به پیش‌بینی‌ها بود.
در اوپک پلاس چه گذشت؟، عنوان گزارشی در روزنامه وطن امروز است در گزیده ای از آن می خوانیم: همه چیز از کرونا شروع شد. انتشار اخبار شیوع کرونا باعث افت محسوس تقاضا در بازار جهانی و در نتیجه افت قیمت نفت شد. روند کاهش قیمت نفت تا جایی ادامه یافت که قیمت هر بشکه نفت خام برنت که در آغاز سال ۲۰۲۰ میلادی در محدوده ۶۵ دلار به ازای هر بشکه معامله می‌شد، با افتی حدود ۲۰ دلاری (معادل ۳۰ درصد) به حدود ۴۶ دلار به ازای هر بشکه برسد. همین مسأله باعث تقویت انگیزه تولیدکنندگان نفت برای کاهش تولید و عرضه نفت شد. بر همین اساس قرار شد جلسه صدوهشتادوهشتم اوپک پنجشنبه هفته گذشته در وین برگزار شود و اعضای این سازمان درباره کاهش تولید و عرضه نفت تصمیم‌گیری کنند. در نهایت عصر روز پنجشنبه خبری به نقل از بیژن زنگنه، وزیر نفت کشورمان مبنی بر موافقت اعضای اوپک برای کاهش ۱.۵ میلیون بشکه‌ای منتشر شد؛ توافقی که البته به موافقت و همراهی غیراوپکی‌ها بویژه روسیه مشروط بود. پیش از آن اخباری مبنی بر مخالفت روسیه با کاهش عرضه نفت نسبت به میزان فعلی منتشر شده بود.
به گزارش خبرگزاری دانشجو، مقاومت ولادیمیر پوتین در برابر کاهش بیشتر تولید نفت باعث فروپاشی اتحاد روسیه و اوپک شد. این گروه بیش از نیمی از تولید نفت جهان را کنترل می‌کند. برخی عوامل اساسی پیش برنده اقتصاد روسیه دلیل این اقدام پوتین را توضیح می‌دهند. دمیتری دالگین، اقتصاددان ارشد بانک آی ان جی در مسکو می‌گوید: «با توجه به اقدامات شدیدی که مسکو قبلاً اتخاذ کرده بود، روسیه حالا می‌تواند بهتر از ۵ تا ۶ سال قبل، از پس قیمت پایین نفت بر بیاید». پنج سال سختی و حفاظت از سرمایه‌ها در برابر تهدید تحریم‌های آمریکا، روسیه را در موقعیت قدرتمندتری برای مقابله با قیمت پایین نفت نسبت به قبل قرار داده است. طرح‌های پوتین برای افزایش هزینه‌ها در سال جاری علی رغم کاهش قیمت نفت ادامه می‌یابد و ارزش پایین‌تر روبل تنها به صادرکنندگان کالا در این کشور که محصولات خود را به دلار می‌فروشند کمک خواهد کرد.
به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ محمدعلی خطیبی گفت: بازار نفت در حال حاضر تحت تاثیر بیماری کروناست. این ویروس ابتدا فعالیت های اقتصادی را در آسیا کاهش داد و سپس به اروپا راه یافت و اکنون در حال همه گیر شدن در ممالک اروپایی است. آثار ویروس کرونا در آمریکا هم رویت شده است. بطورکلی ویروس کرونا فعالیت های اقتصادی را در کشورهای صنعتی تحت شعاع قرار خواهد داد. اوپک و چند کشوری دیگری که با این سازمان نفتی همکاری می کنند اجلاسی طی چند روز آینده تشکیل خواهند داد تا بازار نفت را در جهت مقابله با سقوط قیمت های نفت ناشی از کاهش تقاضا به دقت بررسی کنند. اگر اوپک و متحدانش تغییری در سهمیه کنونی تولید نفت ایجاد نکنند به یقین قیمت نفت ۴۰ و حتی پائین تر از ۴۰ دلار کاهش پیدا می کند. اگر اوپک تصمیم بگیرد که میزان تولید نفت را بین ۵۰۰ هزار تا یک میلیون بشکه در روز کاهش دهد این می تواند در تثبیت بازار نفت بسیار کمک کننده باشد.