با آغاز شیوع ویروس کرونا از ابتدای اسفند ۹۸ در سطح کشور و همزمان با آغاز نیمسال دوم تحصیلی، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با چالش چگونگی تداوم فعالیت های آموزشی مواجه شد و از این رو توجه به آموزش های غیرحضوری بر پایه فضای وب، مورد تاکید معاونت آموزشی این وزارتخانه قرار گرفت.
اهداف آموزش مجازی در دانشگاه ها
وزارت علوم با فراهم آوردن شرایط آموزش های الکترونیک، چهار هدفِ به حداقل رساندن آسیب ها و کنترل شیوع ویروس کرونا در جامعه، جبران کاستی های پدید آمده در فعالیت آموزشی دانشگاه ها، بهره مندی دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی از مزایای آموزش الکترونیکی و توان و آمادگی مراکز آموزش عالی در صورت تداوم مشکل ایجاد شده در برخورد با شرایط مشابه را دنبال می کند و در این زمینه گام های آغازین را با صدور بخشنامه هایی آغاز کرد که در ادامه به آن اشاره می شود.
اقدامات ضربتی وزارت علوم
این وزارتخانه روز یکشنبه چهارم اسفندماه با صدور بخشنامه ای به دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی تاکید بر پیروی از سیاست های وزارت بهداشت به عنوان متولی قرارگاه کرونا ویروس کرد و از دانشگاه ها خواست ضمن تعیین تکلیف دانشجویانی که در حال انجام آزمایش ها و پژوهش های مربوط به پایان نامه و رساله خود هستند، با تخلیه خوابگاه ها، غذاخوری ها و دیگر فضاهای عمومی و مشترک، نسبت به انجام اقدامات بهداشتی و ضدعفونی این فضاها اقدام کنند.
در تاریخ هفت اسفندماه نشست تصمیم گیری درباره فعالیت آموزشی دانشگاه ها با حضور معاونان آموزشی در وزارت علوم برگزار و نتیجه آن منجر به صدور بخشنامه ای در تاریخ ۱۰ اسفندماه و با موضوع توجه به آموزش غیرحضوری، ایجاد و تقویت زیرساخت های سخت افزاری و نرم افزاری همچنین برگزاری کارگاه های آموزشی برای آشنایی اعضای هیأت علمی با شیوه ها و ابزارهای آموزش غیرحضوری شد.
اینترنت رایگان برای کلاس های مجازی
این وزارتخانه در اقدامی دیگر کارگروه تخصصی آموزش های الکترونیک را تشکیل داد و با به روزرسانی فهرست وبگاه های مورد تایید خود و دانشگاه ها، فهرست مراکز آموزش عالی را به سازمان فناوری اطلاعات وزارت ارتباطات در روزهای ۱۴ و ۱۷ اسفندماه ارسال کرد تا برای بهره مندی دانشگاه ها از ترافیک رایگان اقدام شود.
اسامی دانشگاه های فعال و غیرفعال در آموزش مجازی
بر اساس گزارش گیری های این وزارتخانه، دانشگاه ها از منظر آموزش های الکترونیکی به سه دسته تقسم می شوند.
۱. دانشگاه هایی که از سال های گذشته دوره های آموزش های الکترونیکی را در مقاطع مختلف تحصیلی ارائه می کردند. این مراکز آموزش عالی را که از تجربه لازم در فرایند آموزش الکترونیکی برخوردار بودند می توان شامل ۲ گروه دانست.
الف. دانشگاه های دولتی مانند تهران، شیراز، صنعتی امیرکبیر، صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی، علم و صنعت، فردوسی مشهد، اصفهان، کردستان، هرمزگان و سیستان و بلوچستان. این گروه افزون بر دوره های یادگیری الکترونیکی قبلی - که به طور متوسط کمتر از ۱۰ درصد از دوره های آن دانشگاه ها را تشکیل می داد و هم اکنون بدون وقفه ادامه دارد- توانسته اند برای بیش از ۷۰ تا ۹۰ درصد از دوره های حضوری کلاس های الکترونیکی بر خط یا ضبط شده(برون خط) تشکیل دهند. این فعالیت های آموزشی الکترونیکی، حاصل تلاش های ۲ هفته اخیر دانشگاه هاست.
ب. دانشگاه های کاملاً الکترونیکی و از راه دور مانند پیام نور، جامعه المصطفی و موسسات غیردولتی آموزش الکترونیکی مانند مهر البرز، ایرانیان، فاران مهر دانش، برخط، رایانه ای و نور طوبی که این گروه همان روند اولیه دوره های الکترونیکی خود را ادامه داده اند.
۲. دانشگاه هایی که تجربه دوره آموزش الکترونیکی رسمی قبلی را نداشته اند ولی متخصصان یا حداقل زیرساخت هایی داشته اند که به مدد آن بتوانند به سرعت با شرایط تازه منطبق شوند. برای نمونه دانشگاه های همدان، بیرجند، و لرستان که با کمک گرفتن از شرکت های حرفه ای مجرب، ظرف کمتر از یک هفته توانستند امکانات برای برگزاری کلاس های زنده مجازی یا ضبط شده را فراهم کنند و با روندی سریع و صعودی به سمت فراگیری این آموزش حرکت کنند.
در این گروه هم اکنون از ۲۰ تا ۷۰ درصد آموزش ها به شیوه الکترونیکی در حال ارائه است.
۳. دانشگاه های اعم از دولتی یا غیردولتی که هیچ تجربه ای در دوره های آموزش الکترونیکی ندارند و متخصص هم در اختیار نداشته اند. دانشگاه های غیرانتفاعی حضوری و اغلب دانشگاه های علمی کاربردی و دانشگاه های دولتی کوچک هزار تا ۲ هزار نفری در شهرستان های کوچک از این دسته اند. این گروه در حال مشاوره و رایزنی برای دریافت خدمات توسط دانشگاه های بزرگتر و شرکت های ارائه دهنده خدمات هستند و به احتمال زیاد، اغلب کلاس مجازی را پس ساز تعطیلات نوروز آغاز می کنند.
روش های دانشگاه ها برای آموزش مجازی
دانشگاه های مختلف روش های متنوعی را به صورت همزمان برای سرعت بخشیدن و ارائه متنوع خدمات در پیش گرفتند که عبارت از ارائه دروس الکترونیکی مهیا شده قبلی و قراردادن آن در اختیار سایر دانشجویان دوره های حضوری، برگزاری کلاس های زنده از راه دور، ضبط اموزش ها و کلاس ها توسط استادان و در اختیار گذاشتن آن خارج از وقت و بدون محدودیت زمانی برای دانشجویان(برون خط)، معرفی راه های تعامل استاد و دانشجو
البته این اقدامات متناسب با تجربه، سرعت عمل و امکانات دانشگاه های مختلف، متفاوت بود اما جهت گیری کلی مثبت و اثربخش است.
برگزاری بیش از هزار کلاس درس مجازی
در نخستن هفته صدها کلاس درسی در چندین دانشگاه مختلف به صورت زنده و همزمان برگزار شد و همزمان تا بیش از هزار دانشجو به صورت برخط و همزمان از طریق اینترنت در کلاس ها شرکت کردند، برخی نیز تعداد زیادی از دروس را ضبط کرده و به صورت برون خط و بدون محدودیت زمانی در دسترس دانشجویان قرار دادند. از طرفی دانشگاه هایی که پیش تر هم ارائه خدمات به دانشجویان دوره های الکترونیکی را در برنامه داشتند، دوره های خود را بدون هیچ وقفه ای همچنان ادامه داده و گسترش بخشیدند.
با توجه به آمار بالای دانشگاه های بزرگ و نیز دانشگاه پیام نور، بیش از ۷۰ درصد جمعیت دانشجویی تحت پوشش وزارت علوم در حال دریافت خدمات به صورت الکترونیکی هستند و دیگران نیز تا پس از تعطیلات نوروز امکان ارائه خدمات خود خواهند داشت.
ویروس کرونا از اوایل دی ماه در «ووهان» واقع در استان «هوبی» چین پدیدار شد و تاکنون به حدود ۱۱۰ کشور از جمله آمریکا، فرانسه، استرالیا، تایلند، مالزی، کره جنوبی، ژاپن، کانادا، سوئد، اسپانیا گسترش یافته و تا کنون جان هزاران نفر را گرفته است. پزشکان توصیه می کنند با خود مراقبتی، قرنطینه خانگی، پرهیز از سفر و رعایت بهداشت فردی می توان مانع از ابتلا و سرایت به ویروس کرونا شد.
رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت بهداشت روز گذشته اعلام کرد: تاکنون ۱۰ هزار و ۷۵ نفر در کشور به ویروس کرونا مبتلا شده و ۴۲۹ نفر به علت ابتلا به این ویروس فوت کرده و سه هزار و ۲۷۶ نفر نیز بهبود یافته‌اند.