علی تجویدی در ۱۵ آبان ۱۲۸۹ خورشیدی متولد شد. او اصالتش به شهر اصفهان بازمی گشت و از کودکی موسیقی را نزد پدرش هادی خان تجویدی شروع کرد زیرا پدرش هنرمند بزرگی بود.
هادی تجویدی هم دستی به قلم نقاشی و هم دستی به ساز داشت. وی در نقاشی از شاگردان کمال الملک و در موسیقی از شاگردان بااستعداد و چیره دست درویش خان بود. خانواده علی تجویدی همگی هنرمند بودند به طوری که برادرانش محمد و علی اکبر از نقاشان مشهور ایران بودند.
علی تجویدی موسیقی را با ساز فلوت شروع کرد و نزد ظهیرالدینی مشق نت نویسی کرد و تنها ۱۶ ساله بود که به کلاس سپهری برای فراگیری ویولن می رفت و برای این که به طور تکمیلی این ساز را یاد بگیرد به مدت ۲ سال از محضر حسین یاحقی استفاده کرد و سپس نزد ابوالحسن صبا رفت و به مدت ۸ سال در کلاس های این استاد بزرگ نیز شرکت کرد و علاوه بر ویولن به فراگیری ساز سه تار مشغول شد. ابوالحسن خان صبا به منظور این که علی تجویدی تکنیک های نواختن ویولن را به طور کامل فرا گیرد و نیز با موسیقی غرب آشنا شود به او توصیه کرد که برای چند سالی نزد ملیک آبراهیمیان و بابگن تامبرازیان برود.
سبک و شیوه نوازندگی علی تجویدی
سبک نوازندگی تجویدی خاص و منحصر بفرد بود به طوری که قدرت آرشه و تکنیک برجسته او در استفاده از ظرایف موجود در موسیقی کلاسیک مثل پوزیسیون های بالا تا نزدیک خرک و آرشه پرانی های خاص بسیار تحسین برانگیز و زیبا بود.
وی نه تنها در نوازندگی بلکه در آهنگسازی نیز استعداد و تبحر خاصی داشت به طوری که آهنگ های ماندگاری را برای موسیقی ایران ساخت و در این مسیر با هنرمندان مستعد و نامی کشور همکاری های فراوان داشت.
علی تجویدی توانست خلاقیت و نبوغ خود را آنگونه که است به نمایش بگذارد. آن ها یک گروه بودند که خودش و رحیم معینی کرمانشاهی در آن حضور داشتند و در سال های ۱۳۳۵ تا ۱۳۴۰ خورشیدی به خلق آثار ماندگاری در موسیقی معاصر ایران پرداختند. آن ها نه تنها در موسیقی، تکنیک و اجرا با یکدیگر به صورت حرفه ای عمل می کردند و ارتباط کاری خوبی با یکدیگر داشتند بلکه یک ارتباط عمیق عاطفی میان آن ها به وجود آمده بود که باعث شکل گیری و خلق این آثار به یادماندنی شده بود.
علی تجویدی در رادیو
در ۲۹ فروردین ۱۳۲۹ خورشیدی تجویدی به وسیله دستخط ابوالحسن صبا به رادیو معرفی می‌شود و پرویز یاحقی، علی تجویدی و اسدالله ملک، سه سلو نواز مطرح رادیو می‌شوند.
چند سال بعد و در ۱۳۳۴ خورشیدی برنامه گلها به وسیله داوود پیرنیا تأسیس شد و تجویدی به وسیله پیرنیا وارد برنامه گلها شد. بدین گونه او یکی از سه رکوردار سازنده آهنگ در برنامه گلها شد و این برنامه از شمارۀ ۱۰۰ به بعد با ویولن علی تجویدی و تار شاپور رحیمی شروع شد.
علی تجویدی شرح حال خود را این گونه بیان می‌کند: اولین سازی که آموختم، تار بود. ضمناً موقعی که در دبیرستان تحصیل می‌کردم، به گروه پیش آهنگی وارد شدم. فلوت و نی را نزد ظهیرالدینی و نت خوانی را از موسی معروفی در مدرسه دارالفنون آموختم. ویولن را نزد نصرت الله سپهری که از شاگردان کلنل وزیری بود فراگرفتم و سپس به کلاس حسین یا حقی رفتم و ردیف را آموختم. ۶سال به کلاس مرحوم ابوالحسن صبا رفتم و نزد این استاد به فرا گرفتن موسیقی و نوازندگی ویولن پرداختم. در ضمن، سه تار وضرب را هم نزد ایشان یاد گرفتم و برای پیشرفت تکنیک ویولن، بنا به توصیه ایشان ۳ سال نزد ملیک آبراهیمیان و بابگن تامبرازیان رفتم و کتاب های شوچیک، کایزر و هری مالی را کار کردم و نیز به وسیله یکی از دوستانم با حاج آقا محمدایرانی و جناب رکن الدین مختاری و سایر موسیقی دانان ایرانی، از جمله نورعلی برومند و مرحوم طاهر زاده و مرحوم قهرمانی آشنا شدم.
در حقیقت، دستگاه های کامل ایرانی و تصانیف مرحوم شیدا را نزد این بزرگواران آموختم و چون ذوق آهنگسازی داشتم، بنا به توصیه آقای رکن الدین مختاری، به ساختن آهنگ پرداختم و برای آشنایی بیشتر به فن آهنگسازی و هارمونی(نزدهوشنگ استوار و روح الله خالقی) و همچنین ارکستراسیون نزد ضیاء مختاری به تحصیل پرداختم و در کلاس کنسرواتور آزاد موسیقی نام نویسی کردم. از حدود سال ۱۳۲۷ در رادیو مشغول کار نوازندگی، آهنگسازی، عضویت کمیسیون موسیقی و از ۱۳۲۹ با معرفی ابوالحسن صبا به عنوان تکنواز در رادیو، ویولن نواختم و از آغاز برنامه گلها به عنوان آهنگساز و نوازنده به اتفاق صبا و مرتضی محجوبی و چند تن دیگر با ارکستر گلها همکاری داشتم و آهنگ هایی به صورت ترانه ساخته ام که بیشتر در برنامه گلها اجرا شده است، اشعار آنها را اغلب آقای رهی معیری و بیژن ترقی و معینی کرمانشاهی ساخته اند. شعر چند ترانه را هم خودم ساخته ام.
علی تجویدی از نظر دیگر هنرمندان
فرهاد فخرالدینی آهنگساز و رهبر ارکستر: زمانی که شاگرد آقای تجویدی بودم، استاد صبا به تازگی فوت کرده بود و آقای تجویدی با علاقه و عشق به ما آموزش می‌دادند. بر ردیف‌های ایرانی کاملا تسلط داشتند و حق بزرگی بر گردن موسیقی ایرانی دارند. برای آغاز کار ارکستر ملی با اینکه بیمار بودند همراه با آقای شجریان از او خواستیم تا قطعاتی را بسازند و کارهای خیلی خوبی ساختند.
اکبر گلپایگانی خواننده: آقای تجویدی به جوانان کمک می‌کردند و دست آنها را می‌گرفتند. او خیلی زحمت کشید تا من دوباره بخوانم ولی من گفتم که دلم شکسته است. او خیلی برای من زحمت کشید و یکی از عشق‌های من بود.
فضل الله توکل آهنگساز و نوازنده سنتور: در آن زمان به پدر من پیشنهاد کردند که نزد آقای تجویدی که استاد ردیف موسیقی ایرانی بودند، آموزش ببینم. در حضور ایشان کسب فیض کردم. کارهای او ماندگار بود و هنوز نیز تازگی دارند. نوع ملودی‌های او در ذهن می‌نشیند و آدم به دنبال این می‌رود که ببیند بقیه آن کجاست.
فریدون شهبازیان موسیقیدان: استاد تجویدی همیشه ذهن فعالی داشتند و به محض اینکه چیزی به ذهنشان می‌آمد، یادداشت می‌کردند. آثار او یکی از دیگری زیباتر بود و کاملا در آواهای موسیقی ایران غرق می‌شد و مردم آنها را بسیار دوست داشتند. شانس این را داشتم تا چند اثر استاد را با صدای علی اصغر شاه زیدی ضبط کنم. او زمانی که آثار را شنیدند پسندیدند و اشک در چشمانشان حلقه زد و گفتند هیچ کس اینگونه آثار مرا تنظیم نکرده بود.
زهرا تجویدی دختر علی تجویدی: سبک آهنگسازی پدرم با دیگران تفاوت داشت. پدرم معتقد بود که شاعر و آهنگساز باید در حال و هوای واحدی باشند. پدرم همیشه ویولن تمرین می‌کرد. او برای تمرین گل قالی را چندین بار دور می‌زد و می‌نواخت. پدرم پس از انقلاب چون تصمیم نداشت، تسلیم بیکاری شود، علاوه بر سه تار و ویلون تمرین تار نیز می‌کرد.
فرجام علی تجویدی
علی تجویدی آهنگساز و نوازنده نامی ویولن، پس از تحمل بیش از ۴ سال بیماری طاقت فرسا، بامداد ۲۴ اسفند در ۸۶ سالگی درگذشت.
وی آثار فراموش نشدنی متعددی از خود به جای گذاشته که در میان آنها می‌توان به ترانه «آزاده‌ام» در دستگاه سه گاه اشاره کرد که روی شعری از رهی معیری ساخته شده است.
ترانه‌های مرا عاشق شیدا شعر منیر طاها و با صدای بنان، چرا سفر رفتی شعر از معینی کرمانشاهی و رفتم و بار سفر بستم از دیگر آثار معروف او هستند. علی تجویدی همچنین تالیفی سه جلدی با عنوان موسیقی ایرانی از خود به جای گذاشته است.