یکی از مسائل مهم در کنار تامین موادغذایی برای جمعیت رو به افزایش جهان، ایمنی مواد غذایی و کاهش ضایعات محصولات تولیدی پس از برداشت است.
در همین راستا روش نوین پرتودهی موادغذایی به عنوان یک روش ایمن و موثر مورد توجه قرار گرفته است.
پرتودهی محصولات کشاورزی فرایندی است که در آن محصولات در معرض اشعه گاما، اشعه ایکس و یا پرتوهای الکترونی قرار می‌گیرند.
این روش برای بهبود ایمنی مواد غذایی با افزایش ماندگاری محصول، کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های با منشا غذا، تاخیر یا از بین بردن جوانه‌زنی و رسیدن محصول مورد استفاده قرار می‌گیرد.
پرتودهی از طریق کاهش باکتری‌های بیماری‌زا و قارچ‌ها و کُند کردن فرایند رسیدگی میوه‌ها و سبزیجات زمان ماندگاری مواد غذایی را افزایش می‌دهد. امروزه بیشتر از ۴۰ کشور جهان از پرتودهی با اهداف مختلف روی محصولات تولیدی خود استفاده می‌کنند.
پرتودهی برای نخستین بار در آلمان مورد توجه قرار گرفت و در ایران نیز تاریخچه آن به احداث سامانه پرتودهی گاما IR-۱۳۶ در سال ۱۳۶۴ در محل سازمان انرژی اتمی توسط یک شرکت کانادایی برمی‌گردد.
در چهارمحال و بختیاری نیز نخستین مرکز پرتودهی گاما با سرمایه‌گذاری بخش خصوص در سایت شهید شهریاری و در منطقه ویژه اقتصادی استان راه‌اندازی شده است.
ضرورت استفاده از پرتو دهی گاما برای محصولات کشاورزی
رییس سازمان جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری در خصوص ضرورت استفاده از این فناوری در کشاورزی اظهار داشت: پرتودهی فرایندی است که در آن موادغذایی برای کُشتن باکتری‌های بیماری‌زا، قارچ‌ها، انگل‌ها و حشرات و افزایش مدت زمان ماندگاری از طریق حذف میکروارگانیسم‌های عامل فساد در معرض تابش یونیزه‌کننده اشعه قرار می‌گیرد.
ذبیح‌الله غریب، با اشاره به مزایای پرتودهی روی محصولات کشاورزی و موادغذایی بیان کرد: ثابت نگهداشتن کیفیت موادغذایی در مدت زمان‌های طولانی، کنترل و یا به تاخیر انداختن جوانه‌زنی گیاهان و کنترل ارگانیسم‌های عامل فساد محصولات از جمله مزایای این روش است.
وی با بیان اینکه پرتودهی به طور معمول تغییری در دمای محصولات ایجاد نمی‌کند، تصریح کرد: زمان ماندگاری محصولات با حذف عوامل ایجادکننده فساد و خرابی محصول انجام می‌شود.
رییس سازمان جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری بیان کرد: پرتودهی بیشتر برای محصولاتی که قابلیت صادرات دارند، استفاده می‌شود به همین دلیل بیشتر استان‌هایی که محصولات کشاورزی را صادر می‌کنند از این روش استفاده می‌کنند.
نبود انبار نگهداری محصولات کشاورزی از مشکلات مرکز پرتودهی گاما
مدیرعامل طرح ملی سامانه پرتودهی گاما چهارمحال و بختیاری با اشاره به بهره‌برداری ۱۰۰ درصدی این مرکز در استان، بیان کرد: این استان به دلیل داشتن محصولات کشاورزی فراوان و به عنوان قطب کشاورزی مکان مستعدی برای احداث این مجموعه بود.
سید رضا رفیعی، به پرتودهی محصولاتی همچون سبزی خشک، ادویه و دانه کینوا در مجموعه پرتودهی گامای استان اشاره و خاطر نشان کرد: یکی از فواید پرتودهی در بحث صنایع غذایی کاهش بارمیکروبی محصولات، استریل کردن و جلوگیری از حملات بیولوژیک است.
وی، سیب‌زمینی را یکی از محصولات راهبردی دانست و خاطر نشان کرد: متاسفانه با وجود تولید مقادیر زیادی سیب‌زمینی و پیاز ، اما به دلیل نبود زیرساخت‌های دیگر مانند انبار برای نگهداری این محصولات، پرتودهی روی آنها انجام نمی‌شود، در صورتی که استفاده از پرتودهی می‌تواند سبب افزایش مدت زمان نگهداری این محصولات و عرضه متناسب آنها در بازار مصرف شود.
مدیرعامل طرح ملی سامانه پرتودهی گاما در چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه سیر پس از پرتودهی در چین وارد بازار مصرف کشور ما می‌شود اما سیر تولیدی کشور به دلیل نبود اعمال پرتودهی روی آن پس از جوانه‌زنی به طور عملی از چرخه مصرف خارج می‌شود، تصریح کرد: باعث تاسف است که برخلاف تولید مقادیر قابل توجهی پیاز در کشور اما طبق آمار گمرک واردکننده پودر پیاز از کشورهایی همچون چین و هند هستیم در حالی که می‌توان با مستقر کردن مجموعه‌ای نزدیک کارخانه پرتودهی خود اقدام به تهیه پودر پیاز کنیم به گونه‌ای که ما را از واردات بی‌نیاز و یا حتی به صادرات برسد.
رفیعی یادآور شد: به تازگی به استانداری پیشنهاد دادیم که صنایع مبتنی بر گاما را به منظور تکمیل صنایع و استفاده از خدمات مرکز پرتودهی گاما در دستورکار قرار دهند.
وی بیان کرد: متاسفانه این مرکز در زمینه محصولات کشاورزی به دلیل نبود انبار، امکان پذیرش محصول ندارد.
مدیرعامل طرح ملی سامانه پرتودهی گاما در چهارمحال و بختیاری به ورود محصول برای پرتودهی از شهرهایی مانند تهران، اصفهان، شیراز و مشهد به استان اشاره و خاطرنشان کرد: متاسفانه چهارمحال و بختیاری کمترین استفاده را از این مرکز دارد به همین دلیل لازم است در این زمینه آگاهی بخشی و فرهنگ‌سازی برای استفاده از خدمات این مرکز انجام شود.
رفیعی همچنین به اشتغال مستقیم ۵۰ نفر در این مجموعه اشاره و تصریح کرد: این مرکز به طور متوسط قابلیت پرتودهی سالانه ۱۰۰ هزار مترمکعب محصول را دارد.
وی با بیان اینکه هزینه پرتودهی محصولات کشاورزی به چگالی و دوز محصولات برمی‌گردد، یادآور شد: هر محصول براساس استاندارد و شرایط خود به یک دوز مشخصی احتیاج دارد که این استاندارد برحسب استانداردهای موجود و بین‌المللی مشخص می‌شود ،به عنوان مثال هزینه پرتودهی برای سیب‌زمینی به دلیل چگالی بیشتر متفاوت از سبزی خشک است.
مواد غذایی پرتودهی شده مشکلی برای سلامتی افراد ایجاد نمی‌کنند
مدیر آزمایشگاه کنترل مواد غذایی دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد در رابطه با شبهه و نگرانی مردم در خصوص استفاده از محصولات پرتودهی شده، بیان کرد: مصرف این محصولات مشکلی برای سلامتی مصرف‌کنندگان ایجاد نمی‌کند.
مهران محمدیان با بیان اینکه بیشتر ادویه‌جات پرتودهی می‌شوند، افزود: میوه‌جات تا زمانی که پوست سالمی داشته باشند، آلودگی مانند قارچ و کپک به درون آنها راه پیدا نمی‌کند.
وی تصریح کرد: دوزی که برای پرتودهی به هر محصول بکار برده می‌شود براساس آزمون اولیه و میزان آلودگی ماده غذایی تعیین می‌شود.
با توجه به اینکه امروزه پرتودهی محصولات و مواد غذایی در بسیاری از کشورها انجام و پذیرفته شده است، به نظر می‌رسد بتوان با انجام تحقیقات کاربردی و نگاه ویژه به این مساله با فراهم کردن صنایع جانبی مورد نیاز این صنعت، علاوه بر جلوگیری از اتلاف و هدررفت محصولات کشاورزی تولیدشده در کشور، آن هم در شرایطی که با خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کند، از واردات بر
به گزارش ایرنا،هم اکنون بخش کشاورزی ۲۹ درصد ارزش افزوده و ۲۲ درصد اشتغال مستقیم استان را به خود اختصاص داده است و این استان اکنون در تولید ۱۰ محصول کشاورزی رتبه نخست کشوری دارد.
چهارمحال و بختیاری با تولید ۲۰ درصد بادام کشور ، نیازمند اختصاص ردیف ملی با عنوان "توسعه باغات در زمین های شیبدار" است.
افزایش سهم تسهیلات بانکی به بخش کشاورزی چهارمحال و بختیاری می‌تواند ۲ هزار واحد تولیدی این حوزه را رونق دهد.
محصولات کشاورزی این استان از ۲۹۶ هزار تن به یک میلیون و ۴۰۰ هزار تن در بعد از انقلاب رسیده است که این رقم حدود ۵ برابر افزایش داشته است.