ممکن است این شبهه مطرح شود که با وجود سازمانهای رسمی متولی و ساز و کارهای پیش بینی شده برای مدیریت بحران کرونا، آیا دیگران هم وظیفه دارند در این روند وارد شوند؟! بدون شک پاسخ مثبت است، کما اینکه اگر این سوال را مطرح کنیم که در چنین بحرانی که از نظر شدت و وسعت کم نظیر یا بی نظیر بوده و همه ابعاد زندگی عموم مردم را تحت تاثیر قرار داده و خواهد داد، اخلاقاً و عقلاً می توان متولیان بهداشت و درمان را تنها گذاشت؟! بی گمان پاسخ منفی است.
بی‌گمان گذر سریعتر و کم هزینه‌تر از این بحران جز با مشارکت همگانی و همبستگی ملی امکانپذیر نخواهد بود. نقش اقشار مختلف مردم در مدیریت این بحران، هم در بخش پیشگیری مهم است، هم درمان و هم جبران پیامدها و خسارت ها.
همگان می توانند به فراخور ظرفیت و توانمندی خود در این حوزه نقش ایفا کنند، همچنانکه همگان نسبت به این موضوع که با سرنوشت همه اعضای جامعه پیوند خورده است ، مسئولیت و وظیفه دارند.
همانگونه که رسول گرامی اسلام می‌فرمایند : "کلکم راع و کلکم مسئول " همه مردم نسبت به آنچه بر عهده و در توان دارند، مسئولند. طبعاً در شرایط بحرانی که مسایل پیچیده تر، نیازها بیشتر و امکانات کمتر است، مسئولیت همگانی سنگین‌تر و ضرورت مشارکت برای حل مسئله بیشتر می‌شود. در این شرایط انتظار می رود هر کس توانی و امکانی دارد پا پیش بگذارد و با درمی یا قدمی یا قلمی به فرایند مدیریت بحران کمک کند.
این سوال اساسی در مورد مسئولیت فردی و جمعی را باید هر ایرانی متعهد، متناسب با توان و ظرفیت خود پاسخ دهد. من تردیدی ندارم که هر کس که بخواهد و عزم جدی داشته باشد، می‌تواند در این زمینه نقشی ایفا کند.
در این میان پزشکان، پرستاران و کادر درمان خوش درخشیدند و با تخصص و تعهد خود نقش سنگربانی از سلامت جامعه را به خوبی ایفا کردند و با فداکاری ستایش برانگیزی برگ زرینی در تاریخ طب ایران زمین به ثبت رساندند.
به همین سیاق دیگر گروهها و اصناف هم می‌توانند بحران جاری را به فرصتی برای افتخارآفرینی تبدیل کنند، همانگونه که در مسایلی مانند سیل و زلزله به وفور شاهد این‌گونه اتفاقات زیبا و خاطره‌انگیز در جای جای کشور عزیزمان ایران بوده‌ایم. من در اینجا چند مثال موفق و ایده مناسب را که این روزها در عرصه ها و محافل مختلف مطرح شده و می‌شود ارائه می کنم:
- صنعتگران: با افزایش تولید و تامین لوازم بهداشتی مثل ماسک، دستکش ، مایع ضد عفونی کننده و .... می‌توانند به کمک مردم نیازمند بشتابند و نقش بیشتری در این زمینه ایفا کنند.
- هنرمندان: با تولید و عرضه محصولات و محتواهای جذاب ضمن ترویج رویکردها و روشهای پیشگیری و خوددرمانی ، مردم را در مدیریت شایسته زمان به ویژه اوقات فراغت و ماندن در منزل یاری کنند.
- اصحاب رسانه: با اطلاع رسانی مناسب، شفاف سازی و افزایش آگاهی مردم در باره عوارض ویروس کرونا، راههای پیشگیری از شیوع آن و روشهای علمی خوددرمانی را اطلاع‌رسانی و ترویج کنند.
- نهادهای نظامی: با ساخت بیمارستانهای سیار و صحرایی و کمک به ضد عفونی کردن معابر و محیط های شهری در فرایند پیشگیری و کمک به نهادهای درمانی مشارکت و نقش آفرینی کنند.
- نهادهای عمومی: با کاهش هزینه‌های عمومی و ارایه تخفیف‌های موردی مثل اجاره بهای واحدهای صنفی یا تمدید زمان پرداخت اقساط، تسهیلات ویژه‌ای برای بهره برداران در شرایط رکود نسبی بازار کسب و کار در نظر بگیرند.
حال چند پیشنهاد را به این فهرست اضافه می‌کنم
- صاحبان املاک: کسانی که می توانند، اجاره خانه و ملک خود را به مدت یک تا سه ماه کم کنند و تخفیفات ملموسی به مستاجران خود ارائه دهند.
- صاحبان وسایل حمل و نقل عمومی: کرایه مسیرها را تا پایان بحران افزایش ندهند و در موارد ممکن تخفیفات جدیدی عرضه کنند.
- معلمان و مربیان آموزشی: ارتباط آنلاین با دانش آموزان و هنرجویان را برای راهنمایی آنان تا پایان تعطیلات افزایش داده و وقت و انرژی بیشتری برای آنان اختصاص دهند.
- زنان خانه دار: نسبت به مدیریت خانه در دوره‌ای که اعضای خانواده حضور بیشتری دارند، اهتمام بیشتری بورزند و محیط جذابتری برای آنان مهیا کنند.
- پدربزرگ ها و مادر بزرگ ها: برای کودکان و نوه ها وقت بیشتری بگذارند و با نقل قصه ها و خواندن کتاب و یا همراهی در تماشای فیلم های مفید، آنان را در مدیریت زمان یاری کنند
- نخبگان اجتماعی، روحانیون و مبلغان دینی: ضمن تعامل با خانواده های جانباختگان و کمک به التیام‌بخشی و همدردی با آنان، به ترویج رویکرد دقیق و عالمانه به سنتها و آموزه‌های دینی در شرایط بحران بپردازند.
- عموم مردم: مراعات دقیق اصول و توصیه‌های بهداشتی، بی‌اعتنایی به شایعات و پرهیز از اشاعه آنها، کاهش سفرهای شهری و بین شهری به ویژه در ایام تعطیلات، ماندن در خانه تا زمان تغییر وضعیت فعلی و...
این فهرست را می توان تا صدها و هزاران مورد ادامه داد، اما توصیه این نوشتار به یکایک خوانندگان عزیز این است که یک مورد را به خود اختصاص دهند و از خود بپرسند: " سهم من در مدیریت بحران کرونا چیست؟! "
اگر هر شهروند ایرانی بتواند با مسئولیت‌پذیری اجتماعی به این پرسش پاسخ دهد و در صدد اجرای سهم و نقش خود برآید، بی‌گمان مدیریت بحران جاری به مراتب آسانتر، عوارض پیش‌بینی شده و نشده آن کمتر و بازه زمانی کنترل و رفع عوارض آن کوتاه تر خواهد شد.
در این میان انتظار می‌رود نخبگان جامعه به ویژه اساتید و صاحبنظران و أصحاب رسانه با کمک به ترویج این سوال و تشویق مخاطبان و عموم شهروندان به مشارکت در پاسخ‌دهی به آن و برجسته‌سازی پاسخ‌های الهام‌بخش و سازنده به جریان‌سازی در این حوزه پرداخته و در تبدیل این تهدید به فرصتی تاریخی برای تجلی همبستگی ملی و انسجام بیشتر جامعه ایرانی گام بردارند. انشاالله