روزنامه ایران در گزارشی آورده است: برای عبور از این بحران و غلبه بر بیماری کرونا برخی فکر می‌کنند که فقط باید دولت و دستگاه‌های دولتی با این بیماری بحران‌زا مبارزه کنند این در حالی است که ویروس کرونا تفکیک نمی‌کند بلکه همه را هدف قرار داده است بنابراین با توجه به شرایط سخت و دشواری که ناشی از بیماری کرونا ایجاد شده است، تمام افراد جامعه وظیفه دارند تا جایی که امکان دارد با رعایت توصیه‌های بهداشتی همچون ماندن در خانه، پرهیز از سفر، شست وشوی مکرر و مرتب دست‌ها وعمل به توصیه های ایمنی تلاش کنند. این روزها آنچه بیش از همه در جامعه احساس می‌شود، همدلی و مشارکت همگانی برای غلبه بر بحران کرونا است و این مهم تنها در سایه مسئولیت شناسی تک تک شهروندان محقق می‌شود.
اجرای توصیه های بهداشتی و اجتماعی
خانم بیرامی کارمند یکی از فروشگاه‌های زنجیره‌ای است که از مردم خواهش می‌کند: برای خرید اقلام مصرفی به فروشگاه‌ها هجوم نیاورند. او می‌گوید: در روزهای اخیر مشاهده می‌شود که مردم در خرید لوازم شوینده یا حتی برخی اقلام غذایی زیاده روی می‌کنند. گویی برای مصرف چند ماه خرید می‌کنند این در حالی است که می‌توان برای مصرف یک هفته تا ۱۰ روز خریدها را انجام داد. تجمع در فروشگاه‌ها و تشکیل صف‌های طولانی خود باعث انتقال بیماری خواهد شد. ممکن است بسیاری از ما ناقل بیماری باشیم اما خودمان ندانیم و علامتی نداشته باشیم. آقای آزادی هم کارمند یکی از بانک‌هاست. او نیز از حضور بی‌دلیل افراد در بانک گلایه دارد و می‌گوید: گویی مردم برای سلامت خود ارزش قائل نیستند و خیلی از مراجعات بی‌دلیل است.چون بسیاری از امور مالی از خانه قابل انجام است. او ادامه می‌دهد: برخی هم که مجبورند به بانک مراجعه کنند از دستکش استفاده نمی‌کنند. آنها همچنین خودکار شخصی همراه نمی‌آورند. فاصله توصیه شده را در صف‌ها رعایت نمی‌کنند. این در حالی است که ما می‌توانیم با رعایت نکات ساده سلامتی خود و خانواده‌مان را تضمین کنیم.
کارهای مرتبط با مراکز عمومی را تعطیل کردم
احمد کاظمی مهندس برق در این باره می‌گوید: شیوع بیماری کرونا روزبه‌روز بیشتر شده واگر مردم به توصیه‌های بهداشتی توجه نکنند با تلفات بیشتری مواجه خواهیم شد. خیلی‌ها هنوز مسأله را جدی نگرفتند و در خیابان‌ها تردد می‌کنند و نمی‌دانند که می‌توانند ناقل این بیماری باشند. وی می‌افزاید: به مردم گفته شده که در جاهای شلوغ و پر ازدحام مثل ادارات، شهرداری‌ها و بانک‌ها و... نروند اما هر روز عده زیادی برای نقل و انتقال پول به بانک می‌آیند. این در حالی است که می‌توانند از طریق خدمات غیرحضوری کارهایشان را انجام دهند و از شیوع بیشتر ویروس کرونا در جامعه پیشگیری کنند. کاظمی با انتقاد از سهل‌انگاری برخی از مشتریان بانک در عدم رعایت توصیه‌های بهداشتی می‌گوید: متأسفانه سرعت انتقال این بیماری خیلی بالاست و کارکنان بانک‌ها هم به‌دلیل ارتباط نزدیک با مشتریان در معرض آلودگی به این ویروس هستند. هرچند خودشان بهداشت را رعایت می‌کنند اما ازدحام و شلوغی به راحتی باعث شده تا تعداد زیادی از آنها مریض شوند و حتی چند نفر از آنها به دلیل بیماری کرونا فوت کرده‌اند. چه کسی مسئول این اتفاق است. هرکدام از ما می‌توانیم به سهم خودمان در کاهش بیماری نقش بسزایی داشته باشیم. حتی می‌توانیم با اجرای توصیه‌های بهداشتی و اجتماعی از نگرانی و اضطراب خود و دیگر هموطنان بکاهیم. البته به شرطی که مسئولیت پذیر باشیم وبرای سلامت دیگران ارزش قائل شویم. من به سهم خودم تمام کارهایی را که با مراکز عمومی مرتبط است تعطیل کرده‌ام و برای دو ماه خود و خانواده را ملزم به ماندن در خانه کرده‌ام.
محمدرضا نیک‌نژاد، معلم در این باره می گوید: جوانان بویژه دانش‌آموزان نیروهای اثربخش جامعه هستند این البته به معنای آن نیست که سالمندان را نادیده بگیریم. در این بیماری جوانان نشان دادند که نگران سلامتی پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌هایشانند. این حرف من نیست بلکه دانش‌آموزانم بر این باورند که همه هست و نیست‌شان را پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌هایشان تشکیل می‌دهد. این موضوع را از آن جهت مطرح کردم که در اخبار مداوم مطرح می‌شود این بیماری برای سالمندان خطرناک است. او تأکید می کند: به‌عنوان معلم باید درباره برخی از مفاهیم و سنت‌ها با دانش‌آموزانم صحبت کنم. فکر می‌کنم درباره این بیماری هم رسالت کاری معلمان برای دانش‌آموزانشان بیشتر از دیگر افراد مشاغل جامعه است. همه معلمان در شهرها و روستاها با دانش‌آموزانشان در ارتباط هستند، آنها باید درباره برخی از مفاهیم و آموزش‌های ابتدایی و بویژه فرهنگ و سنت ایرانی توضیحاتی به دانش‌آموزانشان بدهند و این توضیحات و آموزش‌ها در زمان‌های بحرانی بیشتر احساس می‌شود. هم‌اکنون ما از طریق شبکه‌های اجتماعی یا فیلم‌های ضبط شده با دانش‌آموزان در ارتباطیم. نیک نژاد معتقد است: ابتدای تدریس 5 دقیقه درباره پیشگیری از این بیماری و همچنین شادی و نشاط در بین جوانان و نوجوانان صحبت می‌کنم و فکر می‌کنم دانش‌آموزان هنوز به معلمانشان اعتماد دارند و معلمان هنوز مرجع اجتماعی جامعه هستند. ما باید به نوجوان‌مان تاریخ ایران را در بحران‌های مختلف آموزش دهیم، باید بگویم که ملت ایران همیشه گرفتاری‌هایی داشته و برایش بحران‌هایی هم پیش آمده و همیشه از این بحران‌ها سربلند بیرون رفته است.
مردم با جان شان بازی نکنند
دکتر ایرج فاضل رئیس انجمن جامعه جراحان ایران
بحران کرونا در ایران پیامدهای زیادی در پی داشته است از مرگ بیماران و کادر درمان گرفته تا بستری شدن هزاران بیمار مبتلا به ویروس کرونا در مراکز درمانی. از این‌رو مسئولان وزارت بهداشت و دستگاه‌های مختلف کشور، مدام به مردم هشدار می‌دهند که در خانه‌های‌شان بمانند، سفر نکنند و در هنگام ضرورت و بروز علائم جدی بیماری به مراکز درمان مراجعه کنند تا مبادا آلوده به ویروس شوند یا ویروس کرونا را به افراد دیگر انتقال دهند. همه این هشدارها تنها یک پیام دارد و آن مدیریت فردی بحران کرونا است. چرا که ویروس کرونا از جمله ویروس‌های مهاجمی است که در وهله اول هر فردی صرف نظر از جایگاه شخصی اش بایستی مراقب مسائل بهداشتی باشد و به دقت به توصیه‌های معمول وزارت بهداشت و کارشناسان حوزه بهداشت و بیماری‌های واگیر در این زمینه عمل کند. در مرحله دوم هر کس وظیفه دارد پیام‌های بهداشتی را به نزدیکان خود آموزش دهد. در واقع هر فردی مسئول است اگر کسی توصیه‌های ایمنی پیشگیری از ابتلا به ویروس کرونا را جدی نمی‌گیرد این توصیه‌ها را تک‌به‌تک به اعضای خانواده، همکارانش در محل کار و... تذکر دهد. ملت ایران باید بدانند و آگاه باشند که با مسأله ای وخیم و جدی روبه‌رو هستیم. معتقدم اوضاع بحرانی و نگران‌کننده است و نکات بهداشتی و توصیه‌های مسئولان وزارت بهداشت را رعایت کنند. سهل‌انگاری و بی‌توجهی به بحران کرونا بدترین نوع رخدادی است که در سطح یک جامعه اتفاق می‌افتد. رسانه‌ها باید به مردم بگویند که کرونا یک مسأله وخیم وحاد است و فرقی نمی‌کند زن خانه دار باشید یا کارگر نانوایی، استاد دانشگاه باشید یا کارمند اداره و... همه باید همکاری کنند تا این موج از سر ملت ایران بگذرد. باید توجه کنیم که کرونا فقط مسأله کادر درمان نیست وبه مردم این پیام را برسانیم که اگر سفر می‌روند یا در خانه نمی‌مانند و بهداشت دست‌های‌شان را رعایت نمی‌کنند و... با جان‌شان بازی می‌کنند. مردم بدانند مرگ کرونا، مرگ دردناکی است و چنانچه رعایت نکنند ویروس کرونا قابل کنترل نخواهد بود.
به اعتقاد بنده کرونا امری بخشی و مملکتی است و خوشبختانه در دو روز گذشته به دستور رهبر معظم انقلاب مقرر شد همه نیروهای کشور وارد میدان شوند و با بسیج تمام امکانات با این اپیدمی خطرناک مقابله کنیم. لازم است، قوه قهریه نیز باید در این مسأله دخالت کند چرا که موضوع اصلی حفظ جان مردم است.
بلای کرونا و مسئولیت های جامعه شناختی
حسین ایمانی جاجرمی عضو هیأت علمی دانشگاه تهران
این روزها که جهان درگیر شیوع ویروس کرونا شده و بهترین راه حل‌های پزشکی مدرن در قرن بیست و یکم و سال 2020 که قرار بود عصر ماشین‌های پرنده و سکونت در کرات دیگر باشد، در حد ماندن در خانه و دست شستن است، شاید وقتش باشد که کمی بیشتر به دانش‌های انسانی چون جامعه شناسی، فلسفه و تاریخ بپردازیم. واقعیت آن است که این علوم از مدت‌ها پیش زنگ خطر طمع ورزی ، تخریب محیط زیست و غارت منابع کره زمین را به صدا درآورده بودند و در این زمینه هشدار می‌دادند اما در جهانی تکنیک زده و چشم دوخته بر ارقام رشد اقتصادی، این‌ها اصوات مزاحمی بودند که باید ساکت می‌شدند. جای تعجب نداشت وقتی که رئیس جمهوری راستگرای جدید برزیل به قدرت رسید اولین اقدامش قطع بودجه‌های علوم انسانی در دانشگاه‌های این کشور بود و پس از آن صدور فرمان بهره‌برداری از منابع جنگل‌های استوایی. حال بخش کوچکی از پیامدهای صدماتی که به کره زمین وارد آورده‌ایم آشکار شده و بشریت را به زانو درآورده است. جای آن دارد که از این پس هزینه‌های محیط زیستی، انسانی و اجتماعی اقدامات خودمان را جدی بگیریم و فقط به صرفه‌های اقتصادی فکر نکنیم. اما در این شرایط چه کارهای مفیدی را می‌توان به‌عنوان مسئولیت‌های یک عالم علوم اجتماعی انجام داد؟ نخستین کار به نظرم نجات ذهن و روان جامعه از دست اخبار جعلی است. با آنکه شبکه‌های اجتماعی مزایای زیادی چون تسهیل روابط اجتماعی را به همراه آورده‌اند اما جنبه‌های منفی را نیز به همراه خود دارند که بخشی از آن اطلاعات نادرست و خبرهای کذب است که در شرایط بحرانی مانند این روزها سبب ترس و آشفتگی بی‌دلیل جامعه می‌شود و ممکن است عواقبی چون هجوم به فروشگاه‌ها، مراکز خرید و داروخانه‌ها را به همراه داشته باشد. باید خبرگان رسانه‌ای به مردم سواد رسانه‌ای را آموزش دهند، اینکه هر خبری را باور نکنند و اخبار را از منابع اصلی و درست آن پیگیری کنند و هر چیزی را در شبکه‌ها برای دوستان و آشنایان ارسال نکنند. دومین کار مهم این است که به بازنگری سیاست‌ها و برنامه‌های مختلف بپردازیم و ببینیم که در مواجهه با شرایط جدید و بحرانی که در پیش داریم چه باید کرد؟ مثلاً بحث‌هایی جدی شروع شده درباره تغییر شکل شهرها و سیاست‌های شهرسازی تا بتوان تاب‌آوری جامعه را افزایش داد. نکته سوم هم اهمیت مشارکت مردم در سیاست‌ها و برنامه‌های مختلف از جمله مدیریت بحران است. باید به سیاستمداران آموخت و هشدار داد که بدون همکاری و همراهی مردم، اجرای بسیاری از برنامه‌ها در دنیای پیچیده امروز غیرممکن است و مردم زمانی مشارکت می‌کنند که در مسئولیت‌ها و منابع قدرت شریک باشند.
«سهم من و سهم ما»
دکتر مصطفی معین رئیس شورای عالی نظام پزشکی کشور
زمانی که بزرگ‌ترین حق طبیعی و خدادادی انسان که «حق زندگی» است در معرض مخاطره واقع شود، آن هم مخاطره‌ای در ابعاد ملی و جهانی، باید تمامی توان حکومت‌ها و ملت‌ها به حالت آماده باش فوری درآید. بنابراین در مدیریت این‌گونه بحران‌ها و فاجعه‌های زیستی هر کارگزار حکومت و هر شهروند سهم و وظیفه‌ای دارد که ضروری است به‌طور هماهنگ و تنگاتنگ و با سرعت آن را به‌عمل درآورد. این فرآیند حیاتی و حیاتبخش وقتی می‌تواند در سطح مطلوب پیش رود که در کشوری چون ایران که یکی از 10 کشور حاثه خیز دنیا است، این آمادگی از قبل با پیش‌بینی خطرات احتمالی و توسعه زیرساخت‌های علمی، بهداشتی، اطلاعاتی، تجهیزاتی، فرهنگی و اجتماعی، پشتیبانی و تأمین منابع مالی و بویژه آموزش نیروهای تخصصی مورد نیاز، انجام گرفته باشد. خوشبختانه در کشور ما با توجه به رتبه برتر توسعه انسانی بویژه در زمینه علوم پزشکی، این آمادگی در برخورد با بحران کرونا خود را در حضور سریع کادرهای بهداشتی-درمانی در خط اول دفاع جانانه از سلامت جامعه بخوبی نشان داد. هرچند از نظر مدیریت ملی و راهبردی بحران، همکاری‌های بین بخشی، تأمین امکانات و تجهیزات ایمنی و حمایتی بهداشتی - درمانی ضعف داشته‌ایم و رویکردهای خرافی و متحجرانه و دخالت‌های غیرعلمی نیز مزید بر علت شده و موجب گردیده فرصت‌های طلایی تشخیص و ارزیابی بموقع دامنه خطر آلودگی، موارد ناقل ویروس یا مبتلا، جداسازی و قرنطینه بیماران و شهرها را از دست بدهیم. متأسفانه تاوان چنین ضعف‌های ساختاری و ناهماهنگی‌ها و سیل بستری شدن بیماران در بیمارستان‌ها و بخش‌های مراقبت ویژه را پزشکان و پرستاران و سایر کادرهای پزشکی با بذل سلامتی، زندگی و جان خود داده‌اند که هنوز هم ادامه دارد! این سهم، سهم عادلانه و عالمانه و مدبرانه‌ای برای جامعه پزشکی نبود! واقعیت این است که لطمات اصلی این خسارت انسانی در سطح زبده‌ترین استادان و نیروهای تخصصی پزشکی برای مردم به‌عنوان قربانیان اصلی خواهد بود. حق این است که نه فقط متخصصان، درمانگران و حافظان سلامت جامعه، بلکه سایر بخش‌ها، گروه‌های اجتماعی و نیز مدیران کشور هم سهم خود را متناسب با سطح مسئولیت‌شان بپذیرند و پاسخگو باشند. سیاستگذاران و برنامه ریزان کلان، اعضای دولت و دستگاه‌های اجرایی، قانونگذاران و مسئولان قضایی نیز همگی خود را در خط مقدم رفع بحران بدانند و سهم خدمت خود را به مردم ادا کنند. سهم نخبگان علمی، متفکران، نویسندگان، هنرمندان، رسانه‌ها و سایر نهادهای مدنی... همچنین افراد متمکن و ثروتمندان هم در آموزش و دادن آگاهی و امید به توده جامعه، حمایت مالی از خانواده‌های آسیب دیده و در معرض آسیب، اقشار محروم و در تنگنای معیشت هم به جای خود محفوظ است!
خلاف عادت رفتار کنیم
سید محمد بهشتی چهره فرهنگی
معمولاً در طول زندگی بیشتر کارها را از روی عادت انجام می‌دهیم.
خاصیتی که عادت برای ما دارد این است که تکرار آن سبب می‌شود عملاً بسیاری از لطایف از چشم ما پنهان بماند و تلألو معانی کدر شود. این خاصیتی است که نظیر آن در زبان هم وجود دارد.
خیلی از عبارات در اثر استعمال روزمره و به اعتبار عادت، از معنا خالی می‌شود؛ مثلاً واژه آب به‌دلیل عادت و تکرار از محتوای گوارایی، صفا و لطافت خالی شده است.
البته عادت پیدا کردن یک دلیل موجه دارد و به این اعتبار هم شکستن عادت بسیار سخت است. کسانی که سیگاری بودند و آن را کنار گذاشته‌اند، بخوبی متوجه منظورم می‌شوند. در این روزگار، شیوع ویروس کرونا باعث شده ما مجبور به کنار گذاشتن برخی عادت‌ها شویم. مثلاً شب عید در خانه بمانیم. معاشرت نکنیم.
کار را تعطیل کنیم. مسافرت نرویم و.... این حس مسئولیت‌پذیری که البته با ریاضت و دشواری فراوان همراه است اما برای خود یک توفیق اجباری هم محسوب می‌شود. این فرصت را به ما می‌دهد که از خیلی عادت‌ها آشنایی زدایی کنیم؛ موضوعاتی که زیر سایه عادت، تاریک و کدر شده‌اند را غبارروبی و کدورت‌زدایی کنیم.
این فرصت مصداق یک بیت حضرت حافظ است که می‌فرماید:
از خلاف آمد عادت بطلب کام که من
کسب جمعیت از آن زلف پریشان کردم
دستگیری محرومان در بحران کرونا
لیلی ارشد مددکار اجتماعی
خوشبختی و رفاه جمعی حق طبیعی تک تک افراد جامعه است. اگر ما به این موضوع اعتقاد داریم باید هم‌اکنون برای رسیدن به آن گام برداریم. با شیوع بیماری کرونا شرایط زندگی برای بسیاری از گروه‌های جامعه سخت شده است. گروهی در شرایط دشوار و خطرناک شغلی قرار دارند و گروهی دیگر به دلیل محدودیت‌های اقتصادی در معرض خطر ابتلا به بیماری هستند. به خوبی واقفید که اگر گروهی از جامعه در شرایط خطر و اضطرار قرار گیرد سایر گروه‌های جامعه نیز در امان نخواهند بود و سلامت روانی و جسمی آنها به خطر می‌افتد. چرا که مشکلات هرگز در یک منطقه باقی نمی‌مانند و گسترش می‌یابند. پزشکان و پرستاران سرمایه‌های ارزشمند درمان کشور هستند که جان بسیاری از آنها هم‌اکنون در معرض خطر است. این در حالی است که می‌توانیم با رعایت برخی نکات کلیدی مانند عدم مراجعه بی‌دلیل به مراکز درمانی، تلاش برای پیشگیری و همچنین فراهم کردن امکاناتی همچون ماسک و وسایل بهداشتی آنها را یاری دهیم. زنان سرپرست خانوار نیز گروه دیگری هستند که مانند خیلی از گروه‌های صنفی برای رفع نیازهای معیشتی خود دچار مشکل شده‌اند آنها نه تنها در تهیه نیازهای روزمره با مشکل مواجه‌اند بلکه در تهیه اقلام بهداشتی و مواد ضد عفونی هم دچار مسائل عدیده‌ای هستند. پس باید نگاهمان به سوی هموطنان ما باشد و اگر امکاناتی در اختیار داریم برای رفع مشکلات آنها گام برداریم. نهادهای مدنی و مراکز مردم نهاد این روزها برای دستگیری و کمک به این افراد وارد میدان شده‌اند و اقدامات مؤثری انجام داده‌اند. آنها ضمن یادآوری و مطالبه‌گری حقوق مردم با داشتن اطلاعات در خصوص اقشار آسیب پذیر در مسیر یاری‌رسانی هرچه بهتر به آنها گام برمی دارند و تلاش می‌کنند کمک‌ها به دست نیازمندان واقعی برسد. حقیقت این است که مردم همیشه همراه هستند و همواره برای کمک به اقشار ضعیف جامعه اعلام آمادگی می‌کنند.
مردم پیام ها و آمارهای وزارت بهداشت را دنبال کنند
سعید معیدفر جامعه شناس
چرا با وجود خطر جدی و قدرت انتشار ویروس کرونا که همگان را به یک اندازه تهدید می‌کند در جامعه ما عزم ملی برای مقابله با آن چندان دیده نمی‌شود؟ دو روز قبل برای خرید کوچکی به خیابان سر زدم وقتی از نانوا خواستم که نان را روی پیشخوان نگذارد با تعجب با من برخورد کرد. یا برخی از مشتریان به‌دلیل داشتن ماسک و دستکش برخورد عجیبی را نشان دادند. بعضی از مردم می‌گویند این موضوع را خارجی‌ها مهم کردند. برخی از مردم هم اصلاً این قضیه را جدی نمی‌گیرند. متأسفانه جامعه ما با دو پیام متناقض در زمینه کرونا روبه‌رو است و باعث می‌شود تکلیف شهروندان نسبت به کرونا مشخص نشود. متأسفانه در رسانه ملی کرونا جدی گرفته نمی‌شود، دست اندرکاران این رسانه این ذهنیت را دارند که منتشرکنندگان ویروس می‌خواهند ما را غافل کنند. مثلاً مصاحبه با یک پزشک امریکایی را پخش می‌کنند که آن پزشک می‌گوید این ویروس توطئه و بیوتروریسم است و امریکا ویروسی را ساخته است که با ژنوم ایرانی‌ها می خواند. وقتی بحث تلفات و درگیری بالای ایتالیا را پیش می کشیم می‌گویند ژنوم ایتالیایی‌ها هم به ما ایرانی‌ها نزدیک است. برخی از مسئولان هم با وجود اینکه خطر را احساس کرده و خطر بیخ گوش خودشان است باز هم نمی‌خواهند با مردم رو راست باشند. آنها فکر می‌کنند اگر با مردم رو راست باشند ناکارآمد شناخته می‌شوند و مورد سرزنش قرار می‌گیرند. این شکاف میان بخش هایی از حاکمیت و مردم باعث چنین پیام متناقضی در موضوع کرونا شده است.
وزارت بهداشت همه وقایع را می‌داند و با خبر است که در هفته‌های آینده با سونامی کرونا روبه‌رو می‌شویم و این سیستم نمی‌تواند پاسخگوی ماجرا باشد برای همین وزارت بهداشت دارد پیام واقعی می‌فرستد.
متأسفانه بیشتر مخاطبان رسانه ملی جوامع آسیب پذیر هستند، یعنی قشر متوسط و رو به پایین. آنها هنوز صداوسیما را باور دارند و همین باعث می‌شود که کرونا را جدی نگیرند. اما تا زمانی که حقایق به مردم گفته نشود و دستگاه‌ها با وزارت بهداشت هماهنگی پیدا نکنند نمی‌توان انتظار یک رفتار واحد را از مردم داشت.
در نهایت باید به مردم توصیه کرد که تنها آمارهای وزارت بهداشت را دنبال کنند اگر ما می‌بینیم کشورهایی موفق شدند که ویروس کرونا را کنترل کنند به خاطر هماهنگی ارتباطی و عدم شکاف عمیق میان مردم ومسئولان آن کشورهاست. باید به مردم گفت که خودشان به فکر خودشان باشند. اگر می‌خواهند از ویروس کرونا نجات پیدا کنند به اخبار متناقض توجه نکنند چون جان خودشان و خانواده‌شان در خطر است. وزارت بهداشت در حال حاضر بیشترین صداقت را با مردم دارد.