حجت الله عبدالملکی روز سه شنبه در گفت وگوی اختصاصی با ایرنا، با بیان اینکه در صدر مشکلات مهم اقتصاد ایران معضل بیکاری وجود دارد، اظهار داشت: اکنون اقتصاد و نظام سیاست گذاری کشور با چالشی مهم تر از این مواجه نیست که برای مثال در سال ۱۳۹۳ از ۷۶.۶ نفر کل جمعیت کشور، حدود ۲۱.۳ میلیون نفر شاغل بوده و ۴۰ میلیون نفر در شمار جمعیت غیر فعال قرار گرفته اند.
وی تصریح کرد: از تعداد ۴۰ میلیون نفر، ۵.۸ میلیون نفر دارای تحصیلات عالی‌اند که وارد بازار کار نشده و مترصد فرصتی برای ورود هستند. در عین حال، بخش قابل توجهی از این تعداد نیز، دانشجویانی هستند که وارد بازار کار خواهند شد.
عبدالملکی افزود: اما آنچه طی ۱۰ سال گذشته به طور باور نکردنی در اقتصاد ایران رخ داده این است که به رغم افزایش جمعیت کشور، تعداد شاغلان ثابت بوده یا به بیان ساده تر، هر یک نفر شاغل، به تدریج نان آور تعداد بیشتری از افراد می شده و متوسط سن جمعیت کشور نیز در حال افزایش بوده است.
به گفته وی، وزیر کشور نیز پیش تر اعلام کرده بود که، علیرغم اعلام رقم ۱۲ درصد بیکاری در کل کشور به صورت میانگین، شاهدیم که در برخی شهرها میزان بیکاری به ۶۰ درصد رسیده است، متأسفانه در بین تحصیل کرده‌های ما رقم بیکاری بسیار بالاتر از آنچه که به طور متوسط اعلام می‌شود، است.
عبدالملکی اظهار داشت: با توجه به اینکه مطابق اصل ۲۸ و ۴۳ قانون اساسی، یکی از وظایف اصلی دولت‌ها در کشور ایجاد شغل برای جوانان است، ایجاد فرصت‌های شغلی یکی از مهم ترین وظایفی است که دولت باید برای انجام آن اهتمام ویژه داشته باشد.
وی تصریح کرد: در این ارتباط کمیته امداد نیز یکی از دستگاه‌های اجرایی است که وظیفه ایجاد اشتغال برای محرومان جامعه به آن واگذار شده است و بر اساس آمار منتشر شده در این زمینه عملکرد موفقی داشته است.
معاون اشتغال کمیته امداد ادامه داد: یکی از سخت ترین فعالیت های اقتصادی ایجاد اشتغال است و ایجاد اشتغال برای محرومان سختی دو چندان دارد زیرا این افراد از سرمایه اولیه محروم هستند و اگر بخواهیم برای محرومان در مناطق محروم ایجاد اشتغال کنیم با مشکلات بیشتری روبرو خواهیم بود که سختی کار را سه برابر می کند.
وی گفت: کمیته امداد از سال ۱۳۷۴ با تاسیس معاونت اشتغال و خودکفایی، انجام مهم ترین فعالیت اقتصادی یعنی ایجاد اشتغال برای محرومان در مناطق محروم را بر عهده گرفته و آن را شروع کرده است.
عبداالملکی اظهار داشت: به همین منظور تاکنون حدود دو میلیون فرصت شغلی از طریق برنامه اشتغال کمیته امداد ایجاد شده است، ۳۰۰ هزار مورد از این شغل‌ها از طریق کاریابی و یک میلیون و ۷۰۰ هزار شغل نیز از طریق اجرای طرح‌های اشتغال بوده که منجر به خودکفایی حدود ۷۰۰ هزار خانواده شده است به طوری که این خانواده ها از پوشش کمیته امداد خارج شده اند.
وی در پاسخ به این سوال خبرنگار ایرنا مبنی بر اینکه چرا با وجود اجرای دو میلیون طرح اشتغال فقط ۷۰۰ هزار خانواده به خود کفایی رسیده اند، گفت: معیارهای کیمته امداد برای اعلام خود کفایی خانوارها بسیار مشکل و سخت گیرانه است، اکنون بر اساس اینکه درآمد خالص حاصل از طرح اشتغال پس از کسر همه هزینه‌ها به حداقل حقوق مصوب شورای عالی کار در آن سال برسد، برای خروج خانوارها از پوشش کمیته امداد تصمیم‌گیری می‌شود. این مبلغ در سال ۱۳۹۸ بیش از یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان است در حالی است که بسیاری از طرح‌های اشتغال کمیته امداد توانایی ایجاد چنین درآمدی را ندارد.
معاون اشتغال کمیته امداد اظهار داشت: تقریبا ۴۰ درصد طرح‌های اشتغال کمیته امداد می‌تواند حداقل درآمدی برابر با قانون کار را ایجاد کند، اما این منجر به خودداری کمیته امداد از اجرای طرح‌های کوچک تر نمی‌شود زیرا طرح‌های کوچک نیز در ایجاد کمک خرج برای خانوارها موثر است و منجر به رشد و تقویت اقتصاد خانوار می‌شود، همچنین بسیاری از طرح‌هایی که با درآمد کم شروع به کار میکنند در سال‌های آتی می‌توانند به درآمد بیشتری برسند.
به گفته وی، علاوه بر این موارد، اشتغال و فعالیت اقتصادی هر چند کوچک و کم درآمد باشد منجر به تقویت روحیه خانواده می‌شود، زیرا بیکاری علاوه بر اثرات بد اقتصادی از بین رفتن روحیه افراد، کاهش امید به زندگی و غیره را به دنبال دارد.
معاون اشتغال کمیته امداد تصریح کرد: بنابراین کمیته امداد همچنان از طرح های اشتغال کوچک که درآمدی مختصر ایجاد می کند نیز پشتیبانی می کند.
کمیته امداد برای ایجاد اشتغال از چه الگویی استفاده میکند؟
عبدالملکی اظهار داشت: تا پیش از سال ۱۳۹۶ الگوی ایجاد اشتغال کمیته امداد کارشناس محور بوده است، در این الگو که اکنون آن را نظام هدایت شغلی نامیده ایم، کارشناسان اشتغال کمیته امداد که سال‌ها در این زمینه تجربه دارند، محور ایجاد اشتغال برای محرومان هستند.
به گفته وی، بر این اساس فرد متقاضی از حوزه حمایت و مددکاری کمیته امداد به کارشناس اشتغال ارجاع می‌شود، در این مرحله با انجام مشاوره شغلی، علایق توانمندی‌ها و امکانت فرد سنجیده شده و مسیر شغلی وی توسط کارشناس مشخص می‌شود، سپس در مسیری که به تایید فرد متقاضی نیز رسیده باشد، اگر نیازی به آموزش فنی و آموزش های خاص کسب و کار باشد فرد به آموزشکاه‌های مربوطه ارجاع داد می‌شود تا آموزش‌های لازم را نیز دریافت کند، هزینه این آموزش‌ها نیز توسط کمیته امداد پرداخت می‌شود.
معاون اشتغال کمیته امداد گفت: در صورتی که فرد برای اجرای طرح خود به تسهیلاتی نیاز داشته باشد نیز به بانک معرفی می‌شود و با تعاملی که با بانک‌ها انجام می‌شود، تسهیلات لازم به فرد تعلق می‌گیرد.
وی با تاکید بر اینکه پس از دریافت تسهیلات متقاضیان واجد شرایط همکاران ما بین سه تا پنج سال همراه و ناظر بر فعالیت‌های مجریان طرح‌های اشتغال هستند، افزود: این نظارت به منظور جلوگیری از انحراف طرح و حصول اطمینان از نبود مشکل در اجرای طرح است که در صورت وجود مشکلاتی در برابر اجرای آن، همکاران ما برای حل آن و ادامه اجرا تلاش میکنند.
عبدالملکی اظهار داشت: به عنوان نمونه اگر به دلیل افزایش هزینه های تولید، مجری طرح نیازمند منابع جدید مالی باشد، تسهیلات تکمیلی داده می‌شود و یا اگر برای ارتقا بهره وری نیازمند آموزش‌های جدید باشد این آموزش‌ها در اختیار او قرار می‌گیرد.
وی گفت: همچنین برای رفع مشکلات بازاریابی و فروش نیز مشاوره و کمک کارشناسان اشتغال امداد در اختیار مجریان طرح‌های اشتغال قرار می‌گیرد.
معاون اشتغال کمیته امداد افزود: متاسفانه در کشور ما بخش زیادی از تسهیلاتی که برای اشتغال پرداخت می شود عملا منجر به اشتغال نمی‌شود و افرادی که این تسهیلات را دریافت می کنند، در موارد دیگری مصرف می کنند.
وی با تاکید بر اینکه کمیته امداد برای جلوگیری از این اتفاق، بر اجرای طرح ها نظارت می کنند که این نظارت ها شامل بازدید از مکان اجرای طرح، و همه مراحل اجرای آن خواهد بود، افزود: در سال اول اجرای طرح ها هر سه ماه یکبار و در سال‌های بعد هر شش ماه یکبار همکاران ما از طرح‌های اشتغال بازدید میکنند.
کمیته امداد یکی از موثرترین دستگاه‌ها در ایجاد اشتغال کشور
به گفته وی، این فرایند با عنوان نظام هدایت شغلی سال‌هاست در کمیته امداد در حال انجام است که به دلیل ایجاد یک زنجیره کامل در روند ایجاد اشتغال، شاهد آن هستیم که طرح‌های اشتغال امداد پایداری بیشتری نسبت به همه طرح‌های اشتغالی که در کشور اجرا می‌شود دارد و کمیته امداد به عنوان یکی از موثر ترین دستگاه‌ها در ایجاد اشتغال کشور معرفی می شود.
عبدالملکی با بیان اینکه کمیته امداد برای اعطای تسهیلات از سه منبع بهره می گیرد، گفت: منابع داخلی کمیته امداد در صندوق قرض‌الحسنه امداد ولایت متمرکز است، این صندوق با هدف ترویج فرهنگ قرض‌الحسنه و همچنین جهت دهی بخشی از منابع بانکی کشور به سمت قرض‌الحسنه با مجوز بانک مرکزی تاسیس شده‌است.
وی افزود: تسهیلات تکلیفی نیز یکی از منابع است که برای پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه به مدد جویان کمیته امداد، در چهارچوب قانون بودجه به بانک مرکزی و شبکه بانکی ابلاغ می‌شود.
معاون اشتغال و خود کفایی کمیته امداد گفت: سومین منبع نیز صندوق توسعه ملی است که به موجب قانون بخشی از منابع این صندوق با هدف ایجاد اشتغال برای محرومان به ریال تبدیل شده، در اختیار بانک های عامل قرار داده می‌شود به صورت تسهیلات در اختیار مددجویان کمیته امداد قرار می‌گیرد.
مدل های ایجاد اشتغال در کمیته امداد
وی در خصوص مدل های جدید اشتغال در کمیته امداد نیز اظهار داشت: از سال ۱۳۹۷ مدل جدیدی برای ایجاد اشتغال به صورت آزمایشی به موازات نظام هدایت شغلی توسط کمیته امداد اجرایی شد، که نظام راهبری شغلی نامیده شده است.
به گفته عبدالملکی، در این مدل، یک کارآفرین، محور برنامه ایجاد اشتغال برای محرومان است، راهبر شغلی یک کارآفرین حرفه ای است که در یک رشته شغلی مشخص دارای سابقه و تجربه موفق است به نحوی که بر کل زنجیره ارزش این شغل تسلط کامل دارد.
معاون اشتغال کمیته امداد افزود: به عنوان نمونه در رشته پرورش شترمرغ راهبر شغلی فردی است که سال‌هاست این کار را انجام داده، در این زمینه تجربه دارد و موفق عمل کرده و بر کل زنجیره ارزش این شغل از جمله تامین جوجه شترمرغ، تامین مواد غذایی لازم، ملاحظات فنی، تامین بهداشت، شرایط محیطی و بازار فروش شترمرغ مسلط است. بنابراین افرادی که در حوزه شغلی خود ورشکسته شده باشند هرگز به عنوان راهبر شغلی درنظر گرفته نمی‌شوند.
راهبر شغلی در کنار مجریان طرح اشتغال امداد قرار می‌گیرد
وی اظهار داشت: در این مدل که راهبر شغلی در کنار مجریان طرح اشتغال امداد قرار می گیرند، گفت:کار با اعلام فراخوان عمومی برای جذب راهبران شروع می‌شود، این کار در سال ۹۷ به صورت آزمایشی انجام شد و در سال ۹۸ گسترش یافت.
به گفته معاون اشتغال کمیته امداد، پس از اعلام فراخوان، راهبران و طرحی که ارائه داده‌اند، در استان‌ها توسط هیئت شناسایی، ارزیابی، هدایت و نظارت بر راهبران شغلی، مورد ارزیابی قرار می‌گیرند.
وی افزود: این هیئت‌ها جمعی از متخصصان بومی حوزه کسب و کار در هر استان هستند، کسب و کارهای مختلف را می‌شناسند، خودشان اغلب کارآفرین موفق هستند و کسب و کار موفقی دارند، و برای شناسایی و ارزیابی راهبران شغلی با کمیته امداد همکاری میکنند.
عبدالملکی تصریح کرد: پس از اینکه طرح یک راهبر مصوب می‌شود، مستعدان شغلی مربوط به آن طرح فراخوان می‌شوند، پس از شناسایی این افراد در اولین مرحله جلسه ای با حضور راهبر شغلی و این افراد تشکیل می‌شود که در آن، راهبر شغلی مدل شغلی خود را عرضه میکند و مددجویانی که مایل باشند به این زمینه شغلی وارد شوند اعلام آمادگی میکنند و پس از آن تحت نظارت راهبر شغلی و نظارت عالی کارشناسان اشتغال کمیته امداد شروع به کار میکنند.
معاون اشتغال کمیته امداد افزود: در صورتی که نیاز به آموزش وجود داشته باشد راهبر شغلی می‌تواند این آموزش‌ها را در اختیار افراد قرار دهد و اگر راهبر شغلی بخواهد می‌تواند افراد را به آموزشگاه‌های استاندارد با نظارت کمیته امداد اعزام کند تا آموزش‌های لازم را دریافت کنند.
به گفته وی، همچنین اگر برای اجرای طرح به تسهیلات نیاز داشته باشند راهبر شغلی این نیاز را که پیش از این در طرح‌نامه ذکر شده است اعلام میکند و به همان میزان تسهیلات در اختیار مجریان طرح قرار داده می‌شود.
معاون اشتغال کمیته امداد اظهار داشت: در این ارتباط مهم ترین وظیفه راهبران این است که مددجویان را در مراحل فروش و بازاریابی راهنمایی کنند، این راهنمایی به دو صورت می‌توان صورت گیرد، در حالت اول راهبران تعهد خرید تضمینی محصولات را در قراردادشان ذکر میکنند، در حالت دوم راهبر متعهد می‌شود که در فروش و شناسایی بازار محصول به مددجویان مشاوره دهند، در هر دو حالت، کارشناسان کمیته امداد پیش از تصویب طرح از وجود بازار قابل اعتماد اطمینان حاصل میکنند.
نقش کمیته امداد در نظام راهبری شغلی
وی گفت: بر اساس قوانین کمیته امداد تسهیلات فقط در اختیار مددجویان قرار می‌گیرد و مددجو برای تامین تجهیزات مورد نیاز خود این منابع مالی را بر اساس قراردادی که با راهبر شغلی در کمیته امداد نوشته شده در اختیار راهبر قرار می‌دهد.
معاون اشتغال کمیته امداد افزود: در این خصوص هر راهبر یک تفاهم نامه با رییس کمیته امداد شهرستان امضا میکند که در آن مشخص می‌شود، چه طرحی با چه ویژگی‌هایی اجرا خواهد شد،
به گفته وی، پیرو این تفاهم‌نامه قراردادی با نظارت کمیته امداد بین راهبر شغلی با تک تک مجریان طرح بسته می‌شود که در آن تعهدات طرفین و زمان بندی اجرای خدمات با جزییات و به طور دقیق مشخص می‌شود.
عبدالملکی تصریح کرد: نظارت همکاران کمیته امداد بر مدل راهبری شغلی با دو هدف انجام می‌شود که بر اساس آن راهبر موظف باشد به تعهدات فنی که داده است عمل کند و در مراحل قیمت گذاری و هزینه شدن منابع مالی، مددجویان کمیته امداد متضرر نشوند.
اجرای این طرح‌ها چه نفعی برای راهبران دارد؟
وی در پاسخ به این سوال که اجرای این طرح ها چه سودی برای راهبران دارد، گفت: این یک بازی برد برد میان راهبران شغلی و مددجویان کمیته امداد است، مددجو شاغل می‌شود و به درآمد می‌رسد، راهبر شغلی نیز از چند جهت منتفع می‌شود.
به گفته عبدالملکی، در مرحله آموزش، در صورتی که راهبر تقاضا داشته باشد، هزینه آموزش مددجویان به صورت نقدی به راهبران پرداخت می‌شود، البته در مدل راهبری شغلی هزینه آموزش فقط به مددجویانی که طرحشان منجر به اشتغال شود، تعلق می‌گیرد، زیرا ممکن است همه افرادی که آموزش دیده اند به آن شغل ورود نکنند و این آموزش‌ها منجر به اشتغال آنها نشود.
وی افزود: همچنین برخی از راهبران، تامین کننده تجهیزات و مواد اولیه هستند، بنابراین با فروش تجهیزات و مواد اولیه سودی حاصل این افراد می‌شود.
معاون اشتغال کمیته امداد گفت: در مرحله بازاریابی و فروش نیز، اگر راهبران خودشان خریدار محصول باشند که سودشان قطعی است و درصورتی که مجریان را راهنمایی کنند، مبلغی را به عنوان حق هزینه بازاریابی دریافت میکنند، تمامی این موارد باعث شده است، راهبران مایل به انجام این فعالیت‌ها باشند.
وی تصریح کرد: البته مدل دیگری از طرف کمیته امداد پیشنهاد شد که بر اساس آن به ازای هر شغلی که توسط راهبر ایجاد می‌شود، پرداخت بلاعوض (به ازای هر شغل ۱۰۰ هزار تومان) در اختیار راهبران قرار گیرد، اما راهبران از این مدل استقبال نکرده اند، زیرا معتقدند سود کافی در زنجیره تولید و فروش عایدشان شده است.
وی در پاسخ به این سوال نیز که تا چه زمانی راهبران با مددجویان همکاری میکنند، گفت: تا کنون حدود ۱۵۰۰ طرح راهبری شغلی در کمیته امداد مصوب شده است. در مدل راهبری شغلی همچنین قید شده است که مددجویان هر زمانی که تمایل داشته باشند می‌توانند از راهبران جدا شده و کسب و کارشان را به طور مستقل ادامه دهند، ما معتقدیم که راهبر همچن لوکوموتیو است که مددجویان را با خود همراه میکند، اما دراین مسیر هر زمان مددجو احساس کند به شغل مورد نظر مسلط شده است می‌تواند از راهبر جدا شود.
معاون اشتغال کمیته امداد تصریح کرد: حمایت های راهبران هیچ هزینه ای برای مدد جو ندارد و افراد فقط هزینه های لازم برای کسب و کار از جمله هزینه مواد اولیه و تجهیزات را پرداخت می کنند و کمیته امداد نیز بر تمام مراحل انجام کار نظارت میکند تا هزینه تمام شده دراین طرح ها؛ نسبت به اجرای طرح بدون راهبر بیشتر نباشد و راهبر نمی‌تواند قیمت‌های غیر متعارف برای مواد اولیه اعلام کند.
به گفته این کارشناس اقتصادی، برخی راهبران پس از ورود به این زمینه، تولید را کنار گذاشته و بر طرح های امداد و حلقه های قبل و بعد از تولید، تامین نهاده های ارزان تر و شناسایی بازارهای بهتر برای افزایش بهره‌وری، متمرکز شده اند.
اجرای مدل راهبری شغلی چه تاثیری در ایجاد اشتغال کشور دارد؟
وی گفت: بر اساس اطلاعات و آمار جمع آوری شده، اکنون حدود ۴۰۰ هزار کارآفرین حرفه ای در کشور وجود دارد که می توانند به عنوان راهبر شغلی با ما همکاری کنند، برای دریافت همکاری این افراد علاوه بر اعلان های عمومی در شهرستان ها در رسانه ها نیز فراخوان داده ایم تا این طرح ها توسعه یابد، با حضور ۲۰ هزار نفر از این کارآفرینان در زنجیره اشتغال امداد، مسئله اشتغال محرومان به طور کامل حل خواهد شد.
عبدالملکی اظهار داشت: اگر همه کارآفرینان برتر، با مدل راهبری شغلی در سطح کشور، توسط نهادهای حاکیمتی به کار گرفته شوند مسئله بیکاری کشور به طور کامل حل خواهد شد و ما در حال آزمایش این مدل در کمیته امداد هستیم تا آن را به عنوان راهکار ملی حل معضل بیکاری معرفی کنیم.
وی در پاسخ به این سوال که چه عاملی باعث شد از مدل همیشگی ایجاد اشتغال به مدل راهبری شغلی برسید، گفت: مدل سابق اشتغال امداد، با وجود همه مزایایی که داشت دارای دو نقطه ضعف بود که باید آن را رفع می‌کردیم، درآمد پایین طرح ها و راکد شدن بخشی از طرح ها پس از چند سال به اجرای این طرح انجامید.
معاون اشتغال کمیته امداد اظهار داشت: اگر طرح های کسب و کار کوچک را به قایق های کوچکی در یک اقیانوس بزرگ که همان فضای کسب و کار کشور است تشبیه کنیم، راهبران شغلی همچون کشتی های بزرگ اقیانوس پیما، به این قایق ها کمک میکنند تا در اقیانوس بزرگ با مشکلی مواجه نشوند.
به گفته وی، با اجرای طرح راهبری شغلی درآمد و پایداری طرح‌ها افزایش می‌یابد و مددجویان کمیته امداد در یک فرایند ارگانیک برای تبدیل شدن به کارآفرین حرفه‌ای قرار می‌گیرند.
عبدالملکی اظهار داشت: به نظر می‌رسد مدل راهبری شغلی می‌تواند تحولی را در نظام ایجاد اشتغال کشور ایجاد کند و امید است که دولتمردان نیز به این موضوع توجه بیشتری داشته و اهتمام بیشتری برای حل این مشکل بورزند.