چهارشنبه‌سوری یکی از جشن‌های ایرانی است که در غروب آخرین سه‌شنبه، شب پیش از آخرین چهارشنبه ماه اسفند برگزار می‌شود و برافروختن و پریدن از روی آتش مشخصه اصلی آن است، این جشن اولین جشن از مجموعه جشن‌ها و مناسبت‌های نوروزی است که با برافروختن آتش و برخی رفتارهای نمادین دیگر، به صورت جمعی در فضای باز درون و بیرون از خانه برگزار می‌شود.
برخی پژوهشگران واژه «سور» در ترکیب «چهارشنبه‌سوری» را به‌معنای «جشن» می‌دانند، در حالی که دیگر پژوهشگران «سور» را شکلی دیگر از «سرخ» می‌دانند مانند گل سوری به‌معنای گل قرمز. سور در زبان لری و کردی به معنای سرخ است و آن را نشانه‌ای از سرخ‌بودن آتش یا سرخی و سلامتی فرد می‌دانند.
در قدیم، یک یا دو روز پیش از آخرین چهارشنبه سال، مردم برای گردآوری هیزم، بوته، خارشتر، برگ خرما (شهر خور)، علف هرز (گاوان) یا ساقه برنج (گیلان) به بیرون می‌رفتند و در بعدازظهر، پیش از شروع چهارشنبه سوری، هیزم‌ها در حیاط خانه، یا خیابان یا میدان روستا یا شهر چیده می‌شوند و این هیزم‌ها در دسته‌هایی یک، سه، پنج یا هفت عددی (همیشه در عددی فرد) به فاصله چند متری از هم چیده می‌شوند، در غروب آفتاب یا اندکی پس از آن، هیزم‌ها آتش زده می‌شوند و مردان، زنان، و کودکان در حالی که «سرخی تو از من، زردی من از تو» می‌خوانند، از روی آن می‌پرند، اعتقاد بر این است که چنین کاری، آنها را در طول سال بعد از بیماری و بدبختی مصون خواهد داشت.
کوزه‌شکنی، قاشق‌زنی، فال‌گوشی و گره‌گشایی، آجیل مشکل‌گشا و شال اندازی از دیگر مراسمی است که در مناطق مختلف ایران برگزار می شود.
اما متاسفانه در سال‌های اخیر چهارشنبه‌سوری با حرکت به سوی خشونت، تحریف و استحاله شده‌است و از اصالت خود فاصله گرفته‌است، امروزه، استفاده از مواد محترقه و آتش‌زا که برخی دست‌ساز و خطرناک هستند بسیار رایج است و جایگزین آیین‌های کهن شده‌است، در چند سال گذشته، این شب همواره دارای آمار آسیب‌دیدگی و گاهی دارای تلفات جانی بوده‌است.
گاهی هم برگزاری چهارشنبه‌سوری با آلودگی صوتی، آسیب به تابلوها و دیوارهای شهر و ایجاد فضایی خشونت‌آمیز و تنش‌زا همراه است به‌طوری‌که برخی شهروندان از رفت‌وآمد در خیابان‌ها بیم و وحشت دارند، همه‌ساله شهروندانی از ایران در اثر انفجارهای ناخوشایند مربوط به این جشن، کشته یا مصدوم می‌شوند.
فوت ۳ نفر در آخرین چهارشنبه سال گذشته
حامد ناییچی مدیرکل روابط عمومی و امور بین الملل سازمان پزشکی قانونی گفت: در چهارشنبه آخر سال، سال گذشته (۱۳۹۷) ۳ نفر به دلیل حوادث ناشی از انجفار مواد محترقه کشته شدند و همچنین در سال قبل از آن هم در سال (۱۳۹۶) هم ۳نفر دیگر جان باختند. همچنین در سال ۹۵ و ۹۴ هم ۱۷ نفر در این حوادث جان خود را از دست دادند.
وی در خصوص صدمات و آسیب های ناشی از حوادث چهارشنبه آخر سال هشدار داد و گفت: افراد در تماس با مواد محترقه و منفجره به شکل های متعددی دچار آسیب می شوند که این آسیب ها می تواند ناشی از برخورد ترکش ماده انفجاری تا سوختگی حرارتی و یا شیمیایی باشد.
ناییچی اضافه کرد: همچنین قرار گرفتن در معرض موج انفجار و ریزش ساختمان متاسفانه عوارض متعددی مانند نابینایی، قطع عضو، جوشگاه های دائمی روی صورت و بدن، ناشنوایی و دیگر آسیب ها را به دنبال دارد.
وی با بیان اینکه آسیب های روانی ناشی از استرس وارده به افراد یکی دیگر از این نوع صدمات است ابراز امیدواری کرد که در چهارشنبه آخر امسال با رعایت اصول اخلاقی و ایمنی شاهد حوادث و آسیب های کمتری نسبت به گذشته باشیم.
ناییچی از جوانان خواست از خرید و استفاده از وسایل محترقه پرهیز کنند و جان و سلامت خود و دیگران را برای به دست آوردن شادی های لحظه ای به مخاطره نیاندازند.
وی ادامه داد: با توجه به اینکه خطرات این روز، بیشتر متوجه کودکان و نوجوانان است به والدین توصیه می شود تا برای حفظ سلامت فرزندان خود مراقبت و نظارت بیشتری بر آنها داشته باشند و مواد آتش زا را از دسترس آنان دور کنند.
مدیرکل روابط عمومی و امور بین الملل سازمان پزشکی قانونی گفت: در صورت بروز هرگونه حادثه ای، ضمن حفظ خونسردی، هرچه سریع تر کودکان و افراد مسن را از محل حادثه، دور و به جای امن منتقل کنند و در اسرع وقت با مراکز درمانی و امدادی تماس بگیرند.
چهارشنبه ای متفاوت
امسال ایرانیان، نوروز متفاوتی را تجربه می کنند و این تجربه درحالی است که حدود یک ماه است که ویروس کرونا در کشور شیوع پیدا کرده و شمار زیادی از هموطنان را مبتلا کرده و صدها تن را هم به کام مرگ کشانده است.
برای پیشگری از ابتدا به این ویروس و مقابله و کنترل آن از سوی مسئولان ذیربط تدابیر و دستورالعمل های خاصی تهیه شده و از طریق رسانه ها در اختیار مردم قرار گرفته است، یکی از این تدابیر خاص منع برگزای هرگونه تجمع است و حتی این منع در حدی بوده است که مدارس و دانشگاه را تعطیل کرده و دارات و شرکت ها با کمترین ظرفت ممکن نیرو های خود فعالیت می کنند و یکی دیگر از این تدابیر هم منع سفرهای شهری و برون شهری است، البته برخی از افراد این تدابیر را در ظاهر جدی نگرفته اند و اصول بهداشتی را رعایت نمی کنند و نه تنها از تجمعات پرهیز نمی کنند بلکه به سفر هم می روند.
در آستانه سال نو ایرانیان آداب و آیین خاصی را برگزار می کنند که یکی از آنها که با انجامش به استقبال سال نو می روند آیین چهارشنبه سوری است، اما امسال مردم با وجود شیوع ویروس کرونا از هر گونه تجمعی منع شده اند تا جلوی انتشار این ویروس گرفته شود، بنابر این لازم است که علاوه برپرهیز از رفتار مخاطره آمیز در این شب، توصیه های ستاد مبارزه با کرونا جدی گرفته شود و به فکر سلامتی خودمان و دیگر هموطنان نیز باشیم.
از سویی هم سخنگوی وزارت کشور از اعلام آماده باش چهارشنبه آخرسال به استانداران خبر داد و گفت: اکیپ های عملیاتی آتش‌نشانی و خدمات ایمنی در مراکز تجمع مستقر شوند.
«سلمان سامانی» در ابلاغیه‌ای خطاب به استانداران سراسر کشور گفت: استانداران با درنظر گرفتن محدویت‌ها و مصوبات مدنظر ستاد استانی مدیریت بیماری کرونا، ضمن پیش‌بینی تمهیدات لازم برای فراهم‌سازی آسایش و رفاه شهروندان، برنامه‌ریزی و اقدام برای پیشگیری و کنترل حوادث مربوط به چهارشنبه آخر سال را انجام دهند.
در این ابلاغیه آمده است: با توجه به در پیش بودن چهارشنبه آخر سال و به منظور ایجاد آمادگی، هماهنگی و انسجام میان دستگاه‌های اجرایی، امدادی و عملیاتی برای پیشگیری و کنترل حوادث احتمالی مربوط به این روز در سطح کشور دستور فرمایید با درنظر گرفتن محدویت‌ها و مصوبات مدنظر ستاد استانی مدیریت بیماری کرونا، ضمن پیش‌بینی تمهیدات لازم برای فراهم سازی آسایش و رفاه شهروندان، برنامه‌ریزی و اقدام برای پیشگیری و کنترل حوادث مربوط به شب چهارشنبه آخر سال با محوریت سازمان‌ها و واحدهای آتش‌نشانی و خدمات ایمنی و همکاری همه متولیان امر صورت پذیرد.
ابلاغیه افزود: ضرورت دارد اجرای برنامه‌های آموزشی، ترویجی و بازدارنده، هرس و جمع‌آوری شاخ و برگ درختان از سطح معابر و پارک‌ها، جمع‌آوری پسماندها از سطح معابر و مخازن پسماندها همچنین استقرار اکیپ‌های عملیاتی آتش‌نشانی و خدمات ایمنی در مراکز تجمع در اولویت قرار گیرد.