یکجانبه‌گرایی آمریکا و پیام ایران به مردم جهان

امروزه آمریکا کانون یکجانبه گرایی جهان است. پس از فروپاشی نظام دو قطبی، جهان به همکاری مشترک و چند جانبه گرایی رو آورد. تاسیس سازمان جهانی تجارت و تجارت آزاد و حذف موانع تعرفه ای و سیاست‌های حمایت گرایانه مشخصه نظم جهان نو شد. 
آزادی تجارت، سرریز سرمایه و ورود سایر کشورها به حوزه علم و تکنولوژی باعث نگرانی آمریکا شد. بازارهای آمریکا از فولاد تا پارچه و اتومبیل و صنایع کوچک و بزرگ در حال تسخیر توسط سایر کشورها بود. آمریکایی که به اول بودن عادت کرده است احساس می کند که با این روند دیگر نه می‌تواند اول جهان باشد و نه در آینده می تواند به صنعت و تکنولوژی خود افتخار کند. در چنین وضعیتی ترامپ که نماینده و سمبل الیگارشی سفید آمریکایی است ظهور کرد و اولین شعار او " اول آمریکا" بود. 
آمریکا یکی از علت‌های اصلی وضعیت ضعیف خود را در چند جانبه گرایی و تعهدات بین المللی که پذیرفته است می بیند. لذا ترامپ بلافاصله سعی نمود به تعهدات بین المللی پشت کرده و به یکجانبه گرایی رو بیاورد. تحریم‌های یکجانبه و سیاست‌های خصمانه آمریکا نسبت به سایر کشورها حتی دوستان خود بخشی از اقدامات یکجانبه این کشور محسوب می‌شود.
مجموعه ای از عوامل باعث شده است که آمریکا بتواند از تحریمهای اقتصادی خود علیه سایر کشورها بیشترین سوء استفاده را بعمل آورد. پس از جنگ جهانی دوم آمریکا کشوری بود که کمترین آسیب را در جنگ دید. آب، خاک و مواد معدنی، نیروی انسانی کارآمد که از سایر کشورها به آنجا مهاجرت کرده اند آمریکا را به کشوری غنی و قدرتمند تبدیل کرده اند. در فضای بعد از جنگ جهانی دوم سایر کشورها غفلت کردند و بیش از اندازه به آمریکا اعتماد کردند. این غفلت باعث شد که این کشورها بر بانکداری و بازار پولی و مالیه جهان اختاپوس وار مسلط شود. دلار بعنوان ارز معتبر و وسیله تبادلات جهانی تبدیل شد. جهان غافل از این بود که چنانچه آمریکا احساس خطر کند ممکن است از این برتری خود بعنوان سلاحی برنده علیه همگان استفاده نماید. از طرفی مصرف‌گرایی بیش از حد در میان مردم همه جهان شیوع پیدا کرده است بنحوی که تحریم یا کاهش کالاهای مصرفی به‌ هر نحوی می تواند در هر کشوری بحران‌های اجتماعی در پی داشته باشد. مصرف گرایی بزرگترین نقطه ضعف مردم جهان است و آمریکا بیشترین فشار خود بر جهان را بر همین نقطه ضعف استوار کرده است.
ایران یکی از بزرگترین قربانیان اقدامات خصمانه یکجانبه آمریکا است. ما توانسته ایم در مقابل آمریکا مقاومت کنیم و به مقاومت خود ادامه خواهیم داد. ایران حین مقاومت خود در مجامع و محاکم بین المللی برای افشا و مقابله با اقدامات یکحانبه آمریکا همه توان خود را به کار گرفته و با کشورهای دیگر مشارکت فعالی در این زمینه داشته است.
اما در روزهای اخیر که اقدامات یکجانبه و تحریم‌های آمریکا مبارزه با ویروس کووید- ۱۹ را دشوار نموده است دکتر ظریف وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران پیام دیگری نیز به جهانیان می فرستد. پیام ما این است که اقدامات  یکجانبه آمریکا غیرقانونی و نقض حقوق بین الملل است. آمریکا باید از اقدامات یکجانبه خود دست بردارد به ایران و سایر کشورها احترام بگذارد و به تعامل محترمانه با جهان رو بیاورد. در عین حال به اعتقاد ما کشورها و سایر اعضای جامعه بین المللی نیز مسئولیت دارند که در مقابل اقدامات یکجانبه آمریکا تسلیم نشوند و از حقوق و ارزش‌های جامعه بین المللی دفاع کنند.
نقض قانون و عمل متخلفانه همانطور که با فعل شخص متخلف ممکن است رخ دهد با ترک فعل و بی عملی او نیز به همان اندازه اتفاق می افتد. در نتیجه به نظر ما عدم اقدام، کمک، بی‌تفاوتی یا تشویق اقدامات یکجانبه آمریکا خود نوعی اقدام یکجانبه است که ما آن را " یکجانبه گرایی منفعلانه"  passive unilateralism می نامیم. 
ما معتقدیم که انفعال در مقابل یکجانبه گرایی و اعمال غیر قانونی آمریکا خود نوع جدیدی از یکجانبه گرایی و عملی متخلفانه است.لذا دستگاه دیپلماسی ایران همواره تلاش می کند که به کشورهای دیگر این پیام را برساند که یکجانبه گرایی یک بلیه جهانی است و فقط مختص ایران یا چند کشور معدود نیست. اگر امروز در مقابل یکجانبه گرایی آمریکا علیه دیگران ایستادگی نکنید فردا دامنگیر شما هم خواهد شد. کما اینکه اکنون این اقدامات علیه کشورهای اروپایی که روزی خود را متحد آمریکا می دانستند در حال انجام است. تهدیدها و اقدامات روزمره ترامپ علیه کشورهای اروپایی مسئله پنهانی نیست. 
بعضی از کشورها بخاطر منافع کوته بینانه خود در مقابل اقدامات یکجانبه آمریکا چشم خود را بر نقض قوانین بین المللی و پایمال شدن عرف و ارزشهای جامعه بین المللی توسط این کشور فرو بسته اند تا از شر و خباثت او مصون بمانند. غافل از اینکه هر آینه که بخواهند به هر دلیلی بنوعی از منافع خود دفاع کرده و شان حاکمیتی خود را به منصه ظهور برسانند آمریکا همان بلا را بر سر آنها خواهد آورد. 
در نظام بین الملل تسلیم در مقابل زور و بدتر از آن تشویق زورگو و جایزه دادن به او باعث کاهش زورگویی نمی‌شود بلکه برعکس باعث افزایش روزمره زورگویی خواهد بود. کوتاه آمدن در مقابل زور مانند غذا دادن به تمساح است. تمساح حیوانی است که به سادگی سیر نمی شود. برخی برای اینکه او را آرام کنند تکه گوشتی به دهان او پرت می کنند ولی اشتهای حیوان را تحریک می کند و باعث می شود که با دهان باز به طرف آنها بیاید. هر چه این کار را تکرار کنیم تمساح نزدیکتر و ولع او بیشتر می شود بطوری‌که اگر گوشت‌ها تمام شود تمساح ممکن است خود شخص را هم ببلعد. جایی باید در مقابل زورگویان ایستاد. 
پیامی که این روزها ایران سعی می کند به سایر کشورها برساند این است که آمریکا با زورگویی و یکجانبه گرایی خود در حال نجات از افول با هزینه سایر کشورها است. او شاید اعتنایی به درخواست دیگران برای توقف اعمال یکجانبه‌گرایانه خود گوش نکند چون سود او در این اقدام است. پس بجای کمک به این اقدامات یا سکوت در مقابل آنها یا جایزه دادن به کشور زورگوی یکجانبه گرا باید در مقابل آن ایستاد. 
مکانیسم‌های قدیمی که بنای خود را بر اعتماد به آمریکا بنا شده بود و دلاری که اکنون تبدیل به سلاح علیه سایرین شده است دیگر ابزاری نیستند که کشورها آزادنه بتوانند با آنها به تجارت آزاد و تعاملات چند جانبه بین المللی بپردازند. جهان باید به مکانیسم‌ها و ارزهای جدید برای مبادلات رو آورد. کشورها لازم دارند که مکانیسم‌های جدید دو جانبه، منطقه ای و چند جانبه جدید روی آورند وگرنه دیر یا زود هژمونی آمریکا جهان را فرا گرفته و هویت ملی همه کشورها را به تاراج خواهد برد.

معاون وزیر امور خارجه در امور حقوقی و بین المللی