نمی خواهیم بگوییم که در اجرای طرح آموزش مجازی، همه چیز در حد ایده‌آل است اما این بحران فرصتی را به ما داده که مقاومت در مقابل تکنولوژی را به کناری بگذاریم و از آن برای پیشبرد بهتر و سریعتر امور و همچنین توسعه دولت الکترونیک بهره بگیریم.
تقریبا اغلب کلاس های درسی دانشگاه‌ها پس از شیوع ویروس کرونا در کشور، از دهم اسفند ۹۸ به صورت غیرحضوری برگزار شد و اکنون که به پایان سال ۹۸ رسیدیم، اساتید پیغام گذاشته اند که دانشجویان در کلاس های روز ۱۸ فروردین ۹۹ به صورت مجازی، حتما حاضر باشند و این پیغام، مصمم بودن اساتید برای تعطیل نشدن آموزش یا ایجاد وقفه در آن را نشان می‌دهد.
هرچند که بی تردید این نوع آموزش در ابتدای کار نواقصی دارد و سطح دسترسی دانشجویان در اقصی نقاط کشور به اینترنت، یکسان نیست و حتی ممکن است موجب ناراحتی برخی دانشجویان روستایی که اینترنت ضعیف تری دارند، شود اما نمی توان بر فرصت خوب این طرح برای یافتن نقاط قوت و ضعف زیرساخت‌ها چشم بست. طرحی که به مانوری سراسری برای آموزش مجازی می مانَد که می تواند بعدها در توسعه دولت الکترونیک ما را یاری دهد.
پس از حضور در کلاس‌های مجازی، نظرم تغییر کرد
امید هراتی دانشجوی ارشد روابط بین الملل دانشگاه شهید بهشتی در مورد این شیوه آموزش در شرایط کنونی بحران کرونا در گفت و گو با خبرنگار گروه دانشگاه و آموزش ایرنا اظهار داشت: با توجه به شیوع ویروس کرونا، اکثر دانشگاه ها و مدارس به آموزش الکترونیک و فضای مجازی روی آوردند. آموزش الکترونیک باعث شد که تدریس و آموزش تعطیل نشود و مراکز علمی به فعالیت خود از راه دور ادامه دهند، اما سوال مطرح این است که این آموزش الکترونیک چه مزایا و معایبی دارد، که من سعی می کنم تجربه شخصی خود را از این مزایا و معایب بیان کنم.
وی گفت: خوب، وقتی در ابتدای امر شنیدم که قرار است کلاس ها به صورت مجازی برگزار شود، چندان رویکرد و بازخورد مثبتی به این امر نداشتم و حتی حاضر بودم که بعد از ایام عید نوروز، کلاس های حضوریِ جبرانی برگزار شود اما پس از برگزاری اولین کلاس مجازی، تقریبا دیدگاهم تغییر کرد و دید مثبت تری به این امر پیدا کردم.
این دانشجو اظهار داشت: کلاس های مجازی از این نظر که نیاز به طی کردن مسیر و صرف هزینه و زمان رفت و برگشت ندارد، بسیار در امر زمان صرفه جویی می کند و اینکه از هر نقطه ای قابل دسترسی است نکته بسیار مفیدی است.
دانشجوی ارشد روابط بین الملل دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: در این شیوه آموزش، همه افراد حتی کارمندان تمام وقت و پاره وقت هم می‌توانند از این امکان استفاده کنند به عنوان مثال خود من در محل کار به تدریس استاد گوش می دادم که در صرفه جویی زمان عالی بود و با توجه به مسیر طولانی که باید برای حضور در کلاس طی کنم، این روش بسیار برایم راحت تر است.
هراتی با بیان اینکه البته باید چند نکته را مدنظر داشت، ادامه داد: نخست اینکه ارتباط با تصویر و صدای استاد در میانه تدریس قطع نشود که خوشبختانه من با چنین مشکلی مواجه نشدم و تنها با نصب یک برنامه و در چند دقیقه توانستم به کلاس درس متصل شوم.
دانشجوی کارشناسی ارشد روابط بین الملل دانشگاه شهید بهشتی اضافه کرد: آموزش هایی قبل از اتصال به کلاس هم ارائه شده بود که بسیار مفید بود و باعث شد که حین برگزاری کلاس برای استفاده از نرم افزار احساس سردرگمی نداشته باشم.
ارتباط رو در رو با استاد تاثیر بیشتری دارد
هراتی با تاکید بر اینکه گرچه معتقدم ارتباط حضوری و رو در رو با استاد تاثیر بیشتری خواهد داشت، گفت: اگر این تعطیلی ادامه پیدا کند، یکی از مشکلاتی که ما با آن مواجه می شویم، بحث ارائه سمینارها و کنفرانس های متعدد درسی است که تجربه ارائه به صورت مجازی را نداریم یا بهتر بگویم فرهنگ ارائه یا انجام کنفرانس در فضای مجازی و الکترونیک برای دانشجویان چندان جا نیفتاده است. از ضعف های دیگری هم که من آن را احساس کردم، این بود که دقیقا راس ساعت، کلاس های تدریس شروع می شد و امکان دسترسی دانشجویان به مباحث کلاس در زمانی دیگر وجود نداشت و اگر مشکلی برای دانشجو پیش می آمد و امکان حضور در کلاس را نداشت، آموزش را از دست می داد. لذا اگر ارائه استاد ضبط شود و در زمان های دیگر نیز قابل دسترسی باشد، بسیار مفیدتر خواهد بود.
به گفته وی، یکی از معایب کلاس های مجازی این است که استاد از هوشیاری و حضور دانشجو مطمئن نیست و بطور مکرر می پرسد که اگر صدای مرا دارید، اعلام حضور کنید. این بدان معناست که می توان به استاد متصل شد اما به کار دیگری پرداخت و ابزاری هم برای کنترل این امر وجود ندارد.
هراتی اضافه کرد: البته امکان گذاشتن کامنت های طولانی هم وجود نداشت، به دلیل اینکه نوشته ها به هم می‌ریزد و فقط باید به صورت صوتی سوال پرسید یا بحث کرد.
وی در عین حال گفت: اما این را نیز باید گفت که در کلاس های مجازی از صمیمیت و فضای گرمی که در آموزش حضوری وجود دارد، خبری نیست و فضای تدریس بسیار یکسویه و خشک است.
هراتی گفت: برای من حضور در کلاس واقعی بسیار لذت بخش است و بسیاری اوقات هنگام حضور در کلاس درس در دانشگاه، بسیاری از دغدغه های زندگی ام را به فراموشی می سپارم.
این تجربه موفق بود
مدیر گروه علوم سیاسی دانشکده اقتصاد و علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی نیز گفت: دانشگاه شهید بهشتی در آموزش مجازی تجربه موفقی است و واکنش های دانشجویان نیز به این روش خوب است.
رضا خراسانی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: پس از اجرای طرح برگزاری کلاس ها به صورت مجازی، بسیاری از کلاس ها را همکاران تشکیل نداده بودند به ویژه اساتید اقتصاد که چندان موافق آموزش مجازی نبودند.
وی گفت: آموزش مجازی می تواند تجربه ای باشد برای ایامی که جامعه با مشکل مواجه است، همانطور که کلاس های مدارس در شرایط کنونی از طریق مجازی اداره می شود، در سیستم آموزش عالی نیز این شیوه آموزش خالی از لطف نیست، من به شخصه چندین هفته کلاس هایم را بدین شیوه برگزار کردم، حدود ۱۲ نفر از ۱۵ دانشجو در کلاس حضور داشتند که این بسیار خوب است، اینها تجاربی است که به مرور، آثار خود را نشان می دهد.
استاد دانشگاه شهید بهشتی با طرح این سوال که اگر بحران کرونا شد، چه نسخه ای برای آموزش وجود دارد؟ اظهار داشت: می توان گفت آموزش غیرحضوری برای ایام و زمانی کاربرد بیشتری دارد که بحران از زمان پیش بینی شده، طولانی تر شود و در صورتی موفق است که آموزش به خوبی ارایه شود، این در حالی است که در ابتدا هم استاد و هم دانشجو رغبت به این کار ندارند اما وقتی یکی دو جلسه سر کلاس مجازی حاضر می شوند، می بینند که برگزاری کلاس مجازی تجربه بدی نیست.
به گفته وی، آموزش مجازی بطور کل سبک آموزشی جدیدی است برای کسانی که فرصت حضور در کلاس را ندارند، اکنون نیز بهترین راه همین است. شاید این موضوع در دنیا تجربه می شود اما چون ما چندان این تجربه را نداشتیم مقداری سخت است.
خراسانی توضیح داد: برخی اساتید قدیمی تر و پیشکسوت، به دلیل آنکه با سیستم کامپیوتری کمتر کار کرده اند از این جهت حضور در کلاس مجازی برای آنها سخت است اما اگر همین اساتید چند جلسه کلاس را به صورت مجازی تشکیل دهند، می بینند که چندان هم تجربه بدی نخواهد بود.
آموزش مجازی حتی در ایام عادی نیز مزایا دارد
وی توضیح داد: آموزش مجازی علاوه بر مزایایی که در ایام عادی دارد، زمانی که یک بحران طولانی شود بهترین روش محسوب می شود. هزینه ها را بسیار کاهش می دهد، به عنوان مثال دانشکده اقتصاد در ایام اپیدمی کرونا تعطیل بود، اما همه امور از طریق فضای مجازی انجام می شد.
خراسانی البته این را نیز گفت که در غیر از ایام بحران، نقدهایی به این شیوه آموزش وارد است. این مساله استلزاماتی دارد اینکه از قبل، آموزش هایی به دانشجو و اساتید داده شود تا آمادگی لازم برا شرایط اضطرار داشته باشند.
مدیر گروه علوم سیاسی دانشکده اقتصاد و علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی اظهار داشت: البته ما اکنون درسنامه های مجازی داریم که در غیر از ایام بحران ارایه می شد اما کیفیت سیستم آموزش مجازی را نداشت، در سیستم آموزش مجازی شما می توانید دستتان را بلند کنید و سوالتان را به صورت شفاهی از استاد بپرسید.
وی با بیان اینکه در ابتدا مقاومت هایی برای کلاس های مجازی می شود، گفت: این نوع تدریس به صورت مجازی اما مفید است، من به عنوان مدیر گروه علوم سیاسی سایر استاید را مجبور کردم تا کلاس های خود را برگزار کنند زیرا ما نمی دانیم بحران چه زمانی پایان می یابد. مثلا اگر بدانیم یک هفته دیگر بحران به اتمام می رسد، برای برگزاری کلاس جبرانی برنامه ریزی می کنیم اما اکنون از زمان اتمام بحران اطلاعی نداریم به همین دلیل مجبوریم به همه بگوییم که کلاس ها را برگزار کنند.
برای پذیرش تکنولوژی های جدید مقاومت می کنیم
سجاد برخورداری استاد اقتصاد دانشگاه تهران نیز به خبرنگار ایرنا گفت: آموزش الکترونیک جایگزین برای آموزش های حضوری در شرایط کنونی است، اما مشکلی اساسی که اکنون وجود دارد بحث زیرساخت ها در کل کشور است. بسیاری این امکانات را ندارند، گاهی اینترنت در شهرستان ها سرعت خوبی ندارد، یا لپ تاپ ندارند و یا دستگاه موبایلی که می خواهند استفاده کنند، امکانات مورد نیاز را ندارد.
وی افزود: از این نظر آموزش مجازی اثر منفی می گذارد و بدان معناست که ما جامعه را به دو دسته تقسیم می کنیم که باید فکری به حال این موضوع شود، ما در کلاس هایی که به صورت مجازی در دانشگاه تهران برگزار می کنیم حدود ۹۰ درصد دانشجویان سر کلاس حاضر می شوند.
استاد دانشگاه تهران گفت: ما برای پذیرش تکنولوژی های جدید مقاومت داریم البته همه دنیا نیز همین است همه افراد برای کار با سیستم قبلی، راحت تر هستند اما هنگامی که کار می کنند پذیرش آن آسان می شود.