ژل‌های ضد عفونی کننده دست محصولات جدیدی نیستند. اولین بار در سال ۱۹۶۶ لوپ هرناندز که در آن زمان دانشجوی پرستاری بود، ایده ساخت یک ژل ضد عفونی کننده بر پایه الکل را ارائه کرد که هدف از آن تمیز کردن دست‌ها در محیط‌هایی بود که امکانات مناسب برای شستن دست وجود نداشت.
این محصول مانند بسیاری از محصولات بهداشتی دیگر با استقبال عمومی گسترده‌ای مواجه نشد تا آن که در سال ۲۰۰۹ با همه گیر شدن آنفلوانزای خوکی یا همان H۱N۱، مورد استقبال عامه مردم قرار گرفت. در آن سال فروش ژل‌های آنتی باکتریال و ضد عفونی کننده در آمریکا و تنها طی ۶ ماه، حدود ۷۰ درصد افزایش داشت. در نهایت در سال ۲۰۱۰ استفاده از بطری‌های کوچکی که با ژل‌های ضد عفونی کننده پر شده بودند، رایج شد.
محبوبیت ژل‌های ضد عفونی کننده دست فقط ناشی از بیماری‌های فراگیر نبود، صنعت سودآور تولید این محصولات باعث تبلیغات بیشتر و افزایش فروش شد. در نتیجه امروز و پس از گذشت چند سال شاهد آن هستیم که ژل‌های ضد عفونی کننده در رنگ‌ها و رایحه‌های مختلف به بازار راه یافتند. به علاوه در این مدت ژل‌های ضد عفونی کننده‌ای به تولید رسید که به جای استفاده از الکل، از ترکیبات استفاده می‌کنند و حتی دستور تهیه این محصولات به‌صورت خانگی در شبکه‌های مجازی و اینترنت موجود است. ژل‌های ضد عفونی کننده رایج در باز از ژل‌های الکلی و ساده و نه چندان جذاب مورد استفاده در بیمارستان‌ها فاصله زیادی گرفته‌اند، ولی آیا این محصولات خانگی در کشتن میکروب‌ها موثر هستند؟
متخصصان بهداشتی بر این عقیده‌اند که برای کشتن بیشتر ویروس‌ها حداقل ۶۰ درصد الکل لازم است (بیشتر محصولات ضد عفونی کننده حاوی ۶۰ تا ۹۵ درصد الکل هستند). البته برای کسانی که پوست حساس‌تری دارند، محصولات ضد عفونی کننده بدون الکل هم وجود دارد.
به گفته آنان، به‌طور کلی ویروس‌ها مقاومت بیشتری نسبت به باکتری‌ها در مقابل ضدعفونی کننده‌ها دارند، هر چند که این مسئله در مورد کرونا چندان مشکلی ایجاد نمی‌کند. لایه محافظ این ویروس از جنسی است که با الکل واکنش داده و از بین می‌رود. به همین دلیل می‌توان گفت که محصولات ضد عفونی کننده خانگی بدون داشتن درصد ترکیب مشخص و الکل به‌احتمال زیاد قادر به از بین بردن ویروس کرونا نیستند.
بهترین راه مقابله با کرونا
محبوبه رواقی کارشناس بهداشت محیط در این زمینه به خبرنگار ایرنا می گوید: بهترین راه مقابله با کرونا، ضد عفونی کردن و شستن دست‌ها است. کرونا یک بیماری جدید است که ما هنوز شناخت کافی نسبت به آن نداریم. این ویروس از طریق قطرات آب بسیار کوچکی که از طریق سرفه یا عطسه در فضا منتشر می‌شود. این ویروس می‌تواند به‌صورت مستقیم به بدن افراد نفوذ کرده یا بر روی سطوح به مدت چند روز باقی بماند تا قربانی خود را پیدا کند.
وی تاکید می کند: افراد تا جایی که می‌توانند باید دست‌ها را با آب و صابون شسته یا از ژل‌های ضد عفونی کننده دست استفاده کنند، زمانی هم که وارد محل امن خود یعنی خانه یا اتاق شخصی خودتان در محل کار و غیره شدید، پیش از دست زدن به هر سطحی مجددا باید دست‌ها را شسته و بعد به کار خود ادامه دهید و باید به یاد داشته باشید که از لمس سطوح تا حد امکان خودداری کرده و از آن مهم‌تر اینکه به هیچ وجه دست خود را به‌صورت خود نزنید. همین طور در مورد دستگیره‌ها و دیگر اشیائی که به‌صورت مکرر توسط افراد مختلف استفاده می‌شوند حساس باشید.
رواقی گفت: ویروس‌ها بر خلاف بیشتر موجودات زنده، خارج از بدن میزبان خود هیچ فعالیتی ندارند. آن‌ها برای زندگی به یک میزبان و سلول زنده نیاز دارند تا خود را کپی کنند، پس بهتر است از انجام هر کاری که احتمال ورود این ویروس به بدن را افزایش می‌دهد خودداری کرده و به چشم‌ها، دهان یا زخم‌های باز و غیره دست نزنید و تا جایی که امکان دارد همیشه دست‌ها را شسته و تمیز نگه دارید.
رواقی ادامه می دهد: بهترین روش مقابله با این ویروس همان روش سنتی و رایج شستن دست با صابون و مایع دست شویی است که بیشتر از ژل‌های ضد عفونی کننده موثر بوده و گرچه صابون و مایع دستشویی خاصیت ضد باکتریایی چندان قوی ندارد، ولی به‌خوبی می‌تواند ویروس‌ها را از بین ببرد. از آن جا که صابون چربی‌ها و کثیفی‌ها را از دست جدا می‌کند قادر است میکروب‌ها را از دست جدا کند. فقط هنگام شستن دست‌ها دقت داشته باشید که تمام بخش‌ها، بین انگشت‌ها و زیر ناخن‌ها را هم تمیز کنید و در نهایت به مدت ۲۰ ثانیه آن را زیر آب بگیرید.
این کارشناس می‌افزاید: با شستشوی دست‌ها مطمئن می شوید که تمام باکتری‌ها و ویروس‌ها از دست شما جدا شده و همراه با آب شسته می‌شوند و برای خشک کردن دست هم به هیچ وجه از لباسی که پوشیده‌اید استفاده نکنید، حوله‌های یک بار مصرف و دستمال کاغذی بهترین راه برای خشک کردن دست است و اینکه دست‌ها به‌صورت طبیعی و در هوا خشک شوند، درست نیست. هر چه دست‌ها زمان بیشتری مرطوب باقی بمانند، احتمال کثیف شدن مجدد آن‌ها و جذب میکروب‌ها بیشتر است.
زیاده روی در استفاده از ژل ضدعفونی کننده و عواقب آن
رواقی می گوید: استفاده بیش از حد از ژل‌های ضد عفونی کننده دست می‌تواند باعث التهاب و حساسیت پوست شود، چرا که این ژل‌ها چربی طبیعی پوست را از بین برده و پوست را خشک می‌کنند، با توجه به اینکه پوست آسیب دیده در مقابل تهاجم میکروب‌ها و عوامل خارجی مقاومت کمتری دارد، استفاده بیش از حد از ژل ضد عفونی کننده دست به هیچ وجه توصیه نمی‌شود و ترجیح آن است که تا حد امکان از همان مایع دست شویی معمولی استفاده شود.