بر اساس آمار منتشر شده از سوی سازمان بورس و اوراق بهادار، افزایش ارزش معاملات روزانه، ورود جریان نقدینگی از سمت سرمایه گذاران حقیقی به صورت مستقیم یا از طریق صندوق های سرمایه گذاری به این بازار و نیز تقاضا برای دریافت کد معاملاتی توسط مردم، مهر تاییدی بر حضور گسترده مردم در بورس در سال ٩٨ و پررنگ شدن نقش بازار سرمایه در اقتصاد کشور است.
از جمله مشکلاتی که این بازار را در سال گذشته به شدت مورد تهدید قرار داد، حضور گسترده افراد تازه وارد به این بازار بود که از دانش و تجربه کافی چندانی در خصوص نوسانات و ریسک موجود به این بازار ندارند و بدون کمک از فعالان بازار اقدام به سرمایه گذاری در این بازار کردند.
این موضوع باعث رفتارهای هیجانی از سوی سرمایه‌گذاران در این بازار در زمان اصلاح شاخص بورس به دلیل عدم تجربه فعالان بازار از معاملات شد، این افراد در روزهای وجود نوسانات شاخص کل و شاخص هم وزن به دلیل انتشار اخبار مثبت یا منفی در این بازار، بدون هیچگونه ارزیابی اقدام به عرضه سهام و ایجاد صف های طولانی در این بازار می‌کردند.
از جمله راه‌هایی که می‌توانست مانع ایجاد نوسانات و رفتارهای هیجانی از سوی سرمایه‌گذاران این بازار شود، سرمایه‌گذاری به صورت غیرمستقیم و از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری بود؛ این در حالیست که طبق آمار موجود، میزان سرمایه‌گذاری غیرمستقیم بسیار ناچیز بوده و برخی از کارشناسان که مشاوره این افراد از طریق سازمان بورس تایید نشده از طریق مشاوره‌های غیراصولی افراد تازه وارد را به مسیر اشتباه سرمایه‌گذاری در این بازار سوق می‌دادند.
با توجه به این اتفاقات از سوی سرمایه‌گذاران و ایجاد نوسان های شدید در بازار، سازمان بورس به منظور کنترل هیجانات موجود در این بازار برخی از ابلاغیه های جدید از جمله تغییر فرآیند صدور کد معاملاتی جدید، تغییر حجم مبنا و کاهش دامنه نوسان را ارائه کرد که این موضوع از همان ابتدا واکنش های شدیدی را از سوی فعالان بازار به دنبال داشت.
به دنبال چنین اخباری، شایعاتی از برکناری رییس سازمان بورس مطرح شد که همه این عوامل زمینه تغییر سمت و سوی معاملاتی بازار سرمایه، ایجاد هیجان در معاملات و افت شاخص بورس را فراهم کرد.
از ابتدای ماه اسفند بود که بحث شیوع ویروس کرونا در کشور مطرح شد اما بازار سرمایه در ایران برخلاف بورس‌های جهانی چندان از این موضوع تاثیر نپذیرفت و به روند صعودی خود ادامه داد اما بازار سرمایه از نیمه‌های اسفند نتوانست از تاثیر گستردگی این بیماری، تاثیر آن بر بازار جهانی، کاهش قیمت نفت و نرخ کامودیتی‌ها بر حذر باشد که این موضوع روند معاملات بازار سرمایه را دو هفته پایانی سال به شدت تحت تاثیر قرار داد و شاخص بورس را به سمت اصلاح و ریزش پیش برد.
سال ٩٨، سال سرمایه گذاری در بازار سرمایه
«عظیم ثابت» امروز (یکشنبه) در گفت و گو با خبرنگار اقتصادی ایرنا با بیان اینکه بازار سرمایه در سال ٩٨ توانست نسبت به سایر بازارها جایگاه خوبی را کسب کند، گفت: شاخص بورس در ابتدای سال ۹۸ معاملات خود را بر روی کانال ۱۷۸ هزار واحد آغاز کرد و تا پایان سال به بازدهی بیش از ۱۸۰ درصدی دست یافت که تا کنون کسب چنین بازدهی از سوی بازار سرمایه در طی یک سال بی سابقه بوده است.
وی با تاکید بر اینکه شاخص بورس در سال ۸۲ که سال خیلی درخشانی برای بورس بود بازدهی حدود ۱۳۰ درصدی را از خود به یادگار گذاشت، اظهار داشت: تعداد صدور کدهای جدید معاملاتی در سال ٩٨ چشمگیر و قابل مقایسه با سال ۸۲ نیست، بورس همچنان در روز پایانی معاملات سال ۹۸ وضعیت بلامنازع خود را حفظ و بازیگران زیادی را به منظور سرمایه‌گذاری جذب خود کرد.
این کارشناس بازار سرمایه به تغییر روند سرمایه‌گذاری در کشور تاکید کرد و گفت: به طور معمول سرمایه‌گذارانی که به صورت سنتی به دنبال سرمایه‌گذاری امن مانند بانک‌ها بودند اکنون سرمایه‌های خود را از بانک خارج و به سمت بازار سرمایه آورده‌اند.
وی با بیان اینکه رشد نقدینگی و افزایش نرخ تورم در کشور به عدد ٤٠ درصد، بر روند معاملات بازار سرمایه تاثیرگذار بود و زمینه افزایش ارزش معاملات در این بازار را فراهم کرد، خاطرنشان کرد: سرمایه‌گذاری در بانک بعد از مدتی منجر به کاهش ارزش پول سرمایه‌گذاران و پیشی گرفتن میزان تورم از ارزش پول می‌شود که این موضوع عاملی برای ورود سرمایه‌های در اختیار مردم به سمت بازار سرمایه بود.
ثابت به عدم جذابیت بازارهای موازی برای سرمایه‌گذاری تاکید و بیان کرد: تمایل دولت برای تقویت بازار سرمایه به دلیل آثار ضد تورمی که دارد و نیز افزایش محدودیت‌ها در بازار ارز و سکه باعث ورود نقدینگی‌های موجود در کشور به این بازار شد.
این کارشناس بازار سرمایه خاطرنشان کرد: رویکرد عملکرد صندوق‌های سرمایه گذاری نزد سرمایه‌گذاران تغییر کرد و بسیاری از افراد در مقایسه با چند سال گذشته نسبت به بازار سرمایه روی خوش بیشتری نشان دادند که ورود سرمایه‌گذاران به این بازار نشان‌دهنده تمایل سرمایه‌گذاران برای ورود سرمایه‌های خود به این بازار است.
وی به علت اقبال بازار سرمایه نسبت به دیگر بازارها برای سرمایه‌گذاری اشاره کرد و گفت: برخی بازارها مانند مسکن برای سرمایه‌گذاری از قدرت نقدشوندگی پایینی برخوردارند و نیازمند منابع مالی زیادی هستند در حالی که بازار سرمایه به چنین منابعی نیاز ندارد و افراد می‌توانند با ۱۰۰ هزار تومان پول نقد اقدام به سرمایه گذاری در این بازار کنند.
ثابت پیش‌بینی خود از روند معاملات بازار سرمایه در سال ۹۹ را اینگونه بیان کرد: اگر فضای حاکم در بازار سال آینده همانند سال ۹۸ باشد باز هم سال ۹۹ سال سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه خواهد بود و می‌تواند نقش بی بدیلی را میان بازارهای موازی ایفا کند.
این کارشناس بازار سرمایه خاطرنشان کرد: هیچ گاه بازار سرمایه در دو سال متوالی مثبت نبوده است، اکنون این موضوع به عنوان رکوردشکنی در این بازار محسوب می‌شود.
وی به اصلاح‌های شدید بازار سرمایه که به دنبال اتفاقاتی مانند تغییر قیمت بنزین، ترور سردار سلیمانی و شیوع کرونا رخ داد تاکید و خاطرنشان کرد: با وجود اصلاح‌های شدیدی که بازار سرمایه امسال تجربه کرد اما توانست به دلیل ورود حجم بالای نقدینگی جایگاه خود را حفظ کند.
ثابت به افزایش کسری بودجه دولت اشاره کرد و گفت: طبق صحبت‌های مطرح شده، قرار است دولت سال آینده به تامین مالی ۸۰ هزار میلیارد تومانی از طریق بورس بپردازد.
این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به وجود تورم در اقتصاد کشور و احتمال افزایش قیمت ارز گفت: این عوامل در کنار یکدیگر نشان می‌دهد که باز هم سال آینده اقبال سرمایه‌گذاران به سمت بازار سرمایه باشد اما به دلیل رشد چشمگیر نرخ برخی از سهام نباید در انتظار رشد پرشتاب شاخص بورس مانند سال ٩٨ باشیم.
وی خاطرنشان کرد: اکنون شاهد وجود برخی از نمادهای ارزنده در بازار هستیم که همچنان جا برای رشد دارند، به همین دلیل پیش‌بینی می‌شود بازار سرمایه در سال جدید در میان دیگر بازارها به عنوان بازار برتر باشد و بتواند به عنوان سومین سال متوالی به رکوردشکنی دست یابد.
این کارشناس بازار سرمایه با بیان اینکه سهامداران باید تلاش کنند به سمت سهام بنیادی پیش بروند که از قدرت نقدشوندگی و سود معقول برخوردارند، گفت: سرمایه‌گذاران تازه وارد به بازار سرمایه باید از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری و سبدگردان‌ها اقدام به سرمایه‌گذاری کنند.
وی به ریسک‌های تهدید کننده معاملات بازار سرمایه در سال ۹۸ اشاره کرد و افزود: مشکلات سیاسی در آبان ماه بعد از افزایش قیمت بنزین، ترور سردار سلیمانی، شیوع ویروس کرونا و کاهش بی‌سابقه قیمت نفت و کامودیتی‌ها از جمله تهدیدات اصلی بازار سرمایه تلقی می‌شدند که باعث مشکلاتی در این بازار مانند لغو برگزاری مجامع شدند که با توجه به حمایت همه جانبه دولت از بازار سرمایه از موانع موجود عبور کردیم.
رشد بازار سرمایه به دنبال افزایش نرخ ارز
در ادامه «فردین آقابزرگی»، کارشناس بازار سرمایه به خبرنگار ایرنا گفت: جهش نرخ ارز که از سال ٩٧ در بازار کلید خورد و با یک فاصله زمانی تا ۶ ماه دوم سال ٩٨ ادامه دار بود منجر به ایجاد تغییراتی در روند معاملات بازار سرمایه شد.
وی ادامه داد: دولت به دنبال تحریم و مسایل اقتصادی که از خارج به ایران تحمیل شد برخی از سیاست‌های پولی و مالی مانند کاهش ارزش پول ملی، استفاده از ابزار بدهی در بازار سرمایه، انتشار اوراق که باعث افزایش حجم معاملات در بازار ثانویه بورس شد را اتخاذ کرد.
آقابزرگی با بیان اینکه این اقدام منجر به جذب توجه سرمایه‌گذاران به بازار سرمایه شد، اظهار داشت: سرمایه‌گذاران اکنون به دنبال چنین اتفاقاتی، بازار سرمایه را به عنوان بازاری شفاف، قانونمند، نقدشونده و تنها بازار موجود در اقتصاد ایران می‌شناسند که می‌توان به راحتی در آن سرمایه‌گذاری کرد.
این کارشناس بازار سرمایه گفت: اثرگذاری افزایش نرخ ارز نیمایی در وضعیت عملکرد سود و زیان شرکت‌ها نشان‌دهنده رشد قابل توجه سود این شرکت‌ها نسبت به سال ٩٧ است که این موضوع به بخشی از هیجانات و اشتیاق سرمایه‌گذاران برای سرمایه‌گذاری در بورس پاسخ داده است.
وی با بیان اینکه ورود دو هزار و ۸۰۰ میلیارد تومانی نقدینگی به سمت بازار سرمایه نقطه خللی را در این بازار به وجود آورد که تبعات آن را در اصلاح سهام برخی از شرکت‌های حاضر در بازار سرمایه تجربه کردیم، گفت: رشد شاخص بورس شتاب پیدا کرد و سال ۹۸ با ١۸٠ درصد بازدهی به عنوان استثنایی‌ترین سال بازار سرمایه ایران به ثبت رسید.
آقابزرگی روند معاملات بازار سرمایه در سال ۹۹ را پیش‌بینی کرد و گفت: تورم پیش‌بینی شده برای سال ۹۹ باعث توجه سرمایه‌گذاران به بازار سرمایه می‌شود و به طور حتم این افراد با دقت بیشتری اقدام به سرمایه‌گذاری در این بازار خواهند کرد.
این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به رویدادهای سیاسی و اقتصادی موثر بر بازار سرمایه، گفت: بعد از مهار ویروس وضعیت بازار جهانی بهبود می‌یابد که این موضوع می‌تواند امیدواری‌هایی را نسبت به روند صعودی معاملات بازار سرمایه فراهم کند.
وی به رکوردشکنی‌های بازار سرمایه در سال ٩٨ تاکید کرد و افزود: از ابتدای سال ۹۷ تا پایان سال ۹۸ بازار سرمایه حدود ٤٤٠ درصد بازدهی کسب کرد که این موضوع ناشی از تورم و هجوم نقدینگی است.
عملکرد نامطلوب ارکان بازار سرمایه در جلوگیری از خروج نقدینگی
در این زمینه «محمدکاظم مهدوی»، کارشناس بازار سرمایه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با اشاره به اینکه بخشی از افزایش نرخ دلار در سودآوری شرکت‌ها در سال ۹۸ تاثیرگذار بود، گفت: به دنبال افزایش نرخ دلار مساله‌ای که بازار با آن مواجه شد این بود که برخی از شرکت‌ها در سال ۹۷ رشد و برخی دیگر بدون رشد ماندند.
وی با بیان اینکه معاملات بازار در سال ۹۸ تا حدودی از گروه‌های صادرات محور خارج شد و به سمت گروه‌هایی که کالا محور نبودند پیش رفت، افزود: شرکت‌های پالایشی، پتروشیمی، فلزی، معدنی در سال ٩٧ رشد را تجربه کردند و باقی صنایع مانند خودرو، مواد غذایی،بانک، سرمایه گذاری، بیمه، حمل و نقل، مخابرات، شرکت‌های انفورماتیک و اینترنتی که از رشد بازار جا ماندند در سال ۹۸ وارد مدار صعودی شدند.
این کارشناس بازار سرمایه خاطرنشان کرد: این روند تا اواسط بهمن ماه ادامه داشت و یکی از دلایلی که باعث ثبات معاملات کامودیتی محور شد کاهش قیمت ارز از نرخ ١٤ هزار تومان به ١١ هزار تومان بود.
وی گفت: بازار از اواسط بهمن ماه به دلیل رشد قیمت دلار به سمت گروه‌های کامودیتی محور پیش رفت و در روزهای پایانی سال با رشد همراه شدند.
مهدوی به صنایعی که در سال ۹۸ مورد اقبال سرمایه‌گذاری در بازار قرار گرفت اشاره کرد و گفت: رشد در سال ٩٨ مربوط به گروه‌های غیرکالایی و شرکت‌های کوچک بودند که به صورت کاملا حبابی رشد کردند.
این فعال بازار سرمایه خاطرنشان کرد: بخشی از رشدهای به دست آمده در بازار در روزهای پایانی سال برگشت اما این صنایع همچنان دارای حباب هستند و سهامداران به اشتباه آنها را خریداری کرده‌اند.
وی با بیان اینکه روند معاملات بازار در اسفند ماه مطلوب نبود، افزود: علت افت معاملات بورس در اسفند ماه ناشی از عدم موفقیت ارکان بازار سرمایه برای ورود نقدینگی به سمت شرکت‌های ارزنده و جلوگیری از خروج سهامداران برای اصلاح‌های پیش آمده بود.
به گفته وی، متاسفانه پیام اسفند ماه این بود که در سطح مدیریت کلان اقتصاد، تصمیمات حرفه‌ای برای بازار گرفته نشد.
مهدوی اظهار داشت: در یک هفته اخیر اسفند ماه که کرونا شیوع پیدا کرد باز هم پافشاری‌های زیادی برای عرضه‌های اولیه صورت گرفت، این موضوع به مفهوم عدم توجه مسوولان به سلامت کارکنان کارگزاری‌ها بود که پرونده خوبی را برای مدیران بازار به دنبال نداشت.
این کارشناس بازار سرمایه خاطرنشان کرد: تصمیمات اتخاذ شده که اصول بازار سرمایه را نقض کرد هدفش جلوگیری از شکل‌گیری حباب و دستکاری سهام کوچک بود که این اتفاق باعث آسیب رساندن به سهم‌هایی شد که ارزنده بودند و همچنان جا برای رشد داشتند.