هفتم فروردین ماه به نام روز جهانی تئاتر نامگذاری شده و در سالنامه جمهوری اسلامی ایران آن را روز ملی هنرهای نمایشی نام نهاده‌اند، عقبه این نامگذاری به آنجا بازمی گردد که حدود ۷۲ سال پیش و در سال ۱۹۴۷ میلادی (۱۳۲۶ شمسی) به منظور ارج گذاشتن به هنر تئاتر نمایندگان ۲۵ کشور مهم جهان به دعوت سازمان جهانی یونسکو موسسه‌ای را بنام موسسه بین المللی تئاتر بنا نهادند.
کشور ایران در سال ۱۳۴۰ مرکز ملی تئاتر وابسته به یونسکو را تأسیس کرد و در همان سال یعنی سال ۱۹۶۲ میلادی کشور فنلاند پیشنهاد داد یکی از روزهای سال را به نام روز جهانی تئاتر انتخاب و نامگذاری نمایند. با تصویب این پیشنهاد، روز ۲۷ مارس که روز تشکیل تئاتر ملل در فرانسه بود، به نام روز جهانی تئاتر انتخاب شد.
هفتم فروردین ماه روز ملی "هنرهای نمایشی" است، روزی که به صحنه گردانان و بازیگران تعلق دارد و مجالی برای فاش کردن رازهای پشت پرده است، رازهایی که با عشق، شور و زندگی هنرمندان عجین شده است. همه هنرمندان تئاتر خراسان دغدغه رشد این هنر را دارند، از مهجور بودن آن بارها سخن گفته و نواقص را یادآور می‌شوند چون با تئاتر زندگی می‌کنند و نفس به نفس صحنه دارند.
هنرمندان قانع و خاص صحنه
هنرمندان مهمترین مولفه در ارزیابی هنرهای نمایشی هستند و توانمندی و آگاهی آنان در رشد کیفی تئاتر بسیار موثر است، یکی از پژوهشگران عرصه تئاتر خراسان رضوی در باره هنرهای نمایشی به خبرنگار ایرنا گفت: تئاتر همان طور که هنر زندگی، آرامش، عشق و امید است، هنر فریاد و انتقاد نیز می‌باشد اما برخی ممکن است این خصوصیت هنرمندان تئاتر را یک خصوصیت پرخاشگرانه قلمداد کنند در حالی که هنرمند تئاتر در عین پرخاشگری پر از آرامش است.
حمیدرضا سهیلی افزود: همه هنرمندان تئاتر از ویژگی خاصی برخوردار هستند، این ویژگی آنان را از سایر هنرمندان و مردم متمایز می‌کند، هنرمند تئاتر قانع است، زود به هیجان می‌آید و خیلی زود تحت تاثیر هیجاناتش قرار می‌گیرد و خیلی زود هم ممکن است دچار پشیمانی، خشم یا آرامش شود.
وی ادامه داد: هنرمند قانع تئاتر را باید درک کرد، او را در بروز هیجانات آزاد گذاشت، به او اجازه داد تا آزادانه بیاندیشد، بنویسد و به صحنه رود، نباید او را در منگنه‌های سخت، فشار و انزوا قرار داد تا نتواند هنرش را آن طور که بایسته است، به انجام برساند.
روز مهجور هنرهای نمایشی
این پژوهشگر تئاتر گفت: روز هفتم فروردین ماه (۲۷مارس) روز جهانی تئاتر یا هنرهای نمایشی است، اینکه این روز در ایران مصادف با تعطیلات نوروزی است، از بدشانسی های هنرمندان تئاتر می‌باشد که همیشه مهجور بوده و روز بزرگداشت آنان هم بی رنگ و لعاب است.
سهیلی افزود: گرچه قبل از انقلاب برای رفع این مشکل، روزهای پانزدهم اسفند ماه تا پانزدهم فروردین ماه را به بزرگداشت تئاتر اختصاص داده بودند، اما این مهم در سالهای بعد از انقلاب ادامه پیدا نکرد.
وی ادامه داد: مدتی اردیبهشت ماه هر سال را برای بزرگداشت تئاتر انتخاب کرده بودند و جشنی به عنوان اردیبهشت تئاتر برگزار کردند که گویا آن نیز به فراموشی و تعطیلی سپرده شد.
این پژوهشگر تئاتر گفت: به عنوان یک دلسوز تئاتر معتقدم باید تئاتر بیش از گذشته جدی گرفته شود و امیدوارم سال جاری دوران پرتلاشی برای هنرمندان این عرصه باشد.
وی آغاز ساخت پردیس تئاتر مشهد را یکی از خبرهای خوش عرصه هنرهای نمایشی در سال گذشته دانست و افزود: پارسال گرچه سال پر رونقی در زمینه اجرای تئاتر بود ولی تئاتر مشهد نتوانست موفقیت جشنواره‌ای سال ۹۷ را به دست آورد.
ضعفهای ساختاری تئاتر خراسان رضوی
روز جهانی هنرهای نمایشی فرصتی است برای گوش سپردن به دغدغه‌های هنرمندان تئاتر، دغدغه‌ها و مشکلاتی که سالها بر شانه تئاتر سنگینی کرده و هنوز این بار از دوش آن بر زمین نیفتاده است.
یکی از هنرمندان عرصه تئاتر و رییس انجمن هنرهای نمایشی خراسان رضوی در این باره گفت: هنرهای نمایشی یا تئاتر ارتباط تنگاتنگی با مقوله اقتصاد دارد و کم شدن بنیه اقتصادی مردم و گروه‌های تئاتر، از نظر کمی و کیفی بر هنرهای نمایشی نیز تاثیر می‌گذارد.
آرش خیرآبادی افزود: در مجموع هنرهای نمایشی در خراسان رضوی دچار سه مشکل اساسی است، نخست ضعف سخت افزاری از نظر تعداد سالن نمایش، تعداد سالن تمرین و پلاتو است و توازن در این بخش‌ها بین شهرستانهای استان وجود ندارد.
وی ادامه داد: بزرگترین مشکل یا خلاء حوزه تئاتر خراسان رضوی، آموزشهای آکادمیک و ضعف محتوایی است، بطوریکه گروه‌های نمایشی خود را ملزم نمی‌دانند سطح علمی اعضای گروه را ارتقا دهند و هر کسی با هر توانایی و هر سطح آگاهی به خود اجازه می‌دهد وارد عرصه هنرهای نمایشی شود لذا این موضوع باعث کاهش کیفیت آثار نمایشی و تنزل کیفی آن می‌شود.
وی گفت: تا زمانی که به حوزه آموزش تئاتر توجه جدی نشود و گروه‌های نمایشی خود را ملزم به ارتقای سطح علمی و آگاهی نکنند، ضعف تکنیکی و محتوایی آثار هنری تئاتر استان بر قوت خود باقی است.
این پژوهشگر تئاتر افزود: توسعه آموزشگاه‌ها کمکی به ارتقای کیفی و محتوای تولیدات تئاتر نمی‌کند زیرا آموزشگاه‌ها تبدیل به بنگاه‌های اقتصادی شده و خود را ملزم به بروزرسانی و ارتقای سطح علمی نمی‌دانند و فقط کسب درآمد و گرفتن شهریه برای آنها مهم است.
وی ادامه داد: شاید بتوان در شرایط کنونی به آموزشگاه‌ها حق داد که به فکر درآمدزایی باشند زیرا هزینه راه‌اندازی یک آموزشگاه بسیار زیاد است و صاحب آن چاره‌ای جز فکر کردن به مسایل اقتصادی و دریافت شهریه از هنرجویان ندارد.
وی گفت: شرایط آموزشگاه‌ها نیز باعث شده است هنرجویان نسبت به آموزشگاه و دریافت آموزشهای لازم در حوزه تئاتر دلزده و مایوس شوند.
رییس انجمن هنرهای نمایشی خراسان رضوی افزود: مشکل دیگر در حوزه آموزش تئاتر، مدرسین مستقر در آموزشگاه‌ها هستند، با وجود تعداد زیاد این مدرسین، تعداد بسیار کمی سابقه علمی و عملی دارند و هویت کاری اغلب آنان مشخص نیست و تخصص های قابل ارایه ندارند اما با هر سطح آگاهی به خود اجازه می‌دهند در آموزشگاه‌ها تدریس کنند.
خیرآبادی ادامه داد: حضور و فعالیت آموزشگاه‌ها در ارتقای محتوای آثار هنرهای نمایشی چندان موثر نیست جز آنکه شرایط سختی برای پذیرش مدرس در آموزشگاه‌ها وضع شود.
وی گفت: مشکل سوم حوزه هنرهای نمایشی، کمبود سرمایه در گردش است، گروه‌های نمایشی به سختی پولی برای تولید و اجرای نمایش به دست می‌آورند و در نهایت آنچه از فروش بلیت تئاتر نصیبشان می‌شود صرف بدهکاریهای قبلی می‌گردد.
وی افزود: شاید تنها راه‌حل برای ایجاد سرمایه در گردش در حوزه تئاتر، حضور جدی و با برنامه بخش خصوصی در این عرصه باشد نه اینکه به صورت مقطعی وارد این عرصه شده، اثری را تولید و اجرا کند و بعد آن را به کلی رها نماید.
یگ گام رو به جلو در ارتقای محتوای تئاتر
مدیر حوزه هنری خراسان رضوی نیز در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: سال گذشته جهش جدی برای تئاتر استان رخ داد که این جهش در برگزاری "نخستین جشنواره ملی اقتباسی نمایشنامه نویسی گام دوم" تبلور یافت.
میثم مرادی افزود: یکی از مهمترین ضعفهای هنرهای نمایشی در کشور عدم دسترسی به متون نمایشی است که با باورها و فرهنگ ایرانیان تناسب داشته باشد و برگزاری جشنواره اقتباسی نمایشنامه نویسی پاسخی برای جبران این ضعف بود.
وی ادامه داد: اراده مسوولان خراسان رضوی برای تکمیل زیرساختهای هنری در استان را می‌توان یکی دیگر از اقدامات موثر در حوزه تئاتر طی سال گذشته برشمرد.
وی گفت: پارسال نخستین تماشاخانه دوسویه استان با عنوان "استاد حسین نوری" توسط حوزه هنری خراسان رضوی افتتاح شد و ساخت پردیس تئاتر شهر در مشهد نیز توسط شهرداری آغاز گردید که بسیار مورد توجه هنرمندان قرار گرفت.
مرادی با بیان اینکه ۱۹ میلیارد ریال برای ساخت و تجهیز تماشاخانه استاد حسین نوری هزینه شد، افزود: این نهاد همچنین پارسال ۵۰۰ میلیون ریال برای حمایت از گروه‌های نمایشی، تولید نمایشنامه، برگزاری کارگاه‌های هنر نمایشی و سومین دوره "چله نمایش ما" و فعالیتهای مرتبط با آن هزینه کرد.
آنچه در سال ۹۸ بر تئاتر خراسان رضوی گذشت
رییس اداره هنرهای نمایشی خراسان رضوی به خبرنگار ایرنا گفت: پارسال حوادث گوناگون و تعطیلات ناشی از آن باعث کاهش اجرای گروه‌های نمایشی در استان شد به طوری که علاوه بر تعطیلات عادی سالانه، تئاتر استان ۴۰ روز تعطیلات اضافی را متحمل شد.
محمدرضا باباخانی افزود: با این حال به مدد شورای نظارت بر هنرهای نمایشی خراسان رضوی آمار تولیدات تئاتر این استان در سال گذشته مناسب بود به طوری که مجوز برای ۸۹۹ مورد تولید و اجرای انواع هنرهای نمایشی در استان صادر شد.
وی با اشاره به وجود ۶۷ گروه نمایشی ثبت شده در خراسان رضوی ادامه داد: پارسال پنج هزار و ۷۸۲ تئاتر در استان به اجرا درآمد که ۶۳۵ هزار و ۷۰۰ نفر از آن دیدن کردند.
وی گفت: پارسال ساخت سالن‌های تئاتر توسط بخش خصوصی نیز افزایش یافت به طوری که در مشهد سه سالن خورشید، پردیس تئاتر مستقل و شمایل راه‌اندازی شد که بعدها به هر کدام از آنها چند سالن دیگر اضافه شد.
باباخانی افزود: پارسال تعداد آموزشگاه‌های هنری خراسان رضوی از هفت مورد به ۱۱ مورد افزایش یافت و همچنین پنج جشنواره مطهر، میثاق تئاتر استانی، پرده خوانی و نمایشنامه نویسی اقتباسی گام دوم برگزار شد.
وی ادامه داد: گروه‌های تئاتر خراسان رضوی در سال گذشته ۱۱ مورد حضور در جشنواره‌های متعدد ملی و بین‌المللی داشتند.
وی با اشاره به اجرای پروژه "پردیس تئاتر شهر" در سال گذشته توسط شهرداری مشهد گفت: توجه بخش خصوصی مهمترین قوت حوزه تئاتر در سال گذشته بود که امید است حضور واقعی‌تر بخش خصوصی و نظم و انضباط در این حوزه ارتقا یابد.