برخلاف تصور عامه که در فرهنگ غذایی مردم مازندران دسر جایی ندارد ، این وعده غذایی از قدمتی دیرینه و کهن ریشه گرفته و از جایگاه و تلاش بیشتری نسبت به دسرهای فست فوتی در میان مردم برخوردار است.
امروزه دایره دسرها خلاصه شده است به قطعه های کوچک شیرینی های آماده و همچنین ژله های پلاستیکی که شاید پیشینه تاریخ آن از چند دهه هم تجاوز نکند ، اما شیرین های خانگی مانند حلوا نخودچی ، پشت زیک یا بشت زیک ، بادونه ، آب دندان و قطاب که مخصوص مردم مازندران است ، قدمتی ناپیدا دارد .
یادآوری دسرهای خانگی مازندرانی که در پشت خود فلسفه خاصی دارند در این روزهای تلخ خانه نشینی کرونایی می تواند کام اعضای خانواده را شیرین کند.
پشت زیک و حلوای نخودچی معروف ترین شیرینی مازندران است که می توان به راحتی آن را در خانه درست کرد.
۱. طرز تهیه بشته زیک:
پشت زیک را می توان با وقت و هزینه کم به راحتی در خانه درست کرد و مواد مورد نیاز برای آن در همه خانه ها یافت می شود. فقط کافیست شکر سفید یا قهوه ای، کره و مغز گردوی خرد شده و یا کنجد را فراهم کنید.
شکر: یک پیمانه
کنجد یا گردوی خرد شده: یک پیمانه ( در صورت تمایل می توان از هر دو به اندازه نیم پیمانه استفاده کرد)
کره : ۳۰گرم
شکر را با شعله کم روی گاز می گذاریم و در تمام مدت آب شدن شکر ، آن را با کفگیر چوبی هم می زنیم. بعد از آب شدن شکر، کره را اضافه می کنیم . به محض آب شدن کره ، گردو و کنجد را نیز اضافه می کنیم. بلافاصله پس از این مرحله این مواد را از روی اجاق برداشته و داخل سینی استیل که از قبل چرب کرده ایم ، می ریزیم و با سرعت و تا قبل از سرد شدن مواد آن را روی سینی پهن می کنیم و سریع برش می زنیم.
تنها نکته در پخت این شیرینی زمان اندک تفت دادن شکر است زیرا با طولانی شدن این فرایند ، پشت زیک تلخ خواهد شد. همچنین سرعت عمل در پهن کردن مواد و برش زدن آن مهم است چون اگر دیر بجنبید ، مواد سفت می شود و قادر به پهن کردن و نازک سازی آن نیستید.
البته در باره معنای اسم این شیرینی توافق جمعی و تا توضیح رسمی وجود ندارد و به همین خاطر هم از ارائه تعریف مشخص در اینجا خودداری می شود با این توضیح که " زیک " در زبان مازندرانی به پرنده ای کوچک تر از گنجشک گفته می شود که دارای رنگ خاکستری با زیربال های سرخ و قهوه ای است . کاربرد کلمه زیک در زبان مازندرانی فراوان است و همواره به معنای کوچک و حقیر و ناچیز به کار برده می شود.
۲ . طرز تهیه حلوای نخودچی
پخت انواع حلوا در میان بانوان مازندرانی یک سرگرمی دایمی مصحوب می شود ولی مهم ترین مناسبت برای پخت این شیرینی در رنگ ها و سبک های مختلف با تزیینات ویژه ، مربوط به شب های یلدا و عید نوروز است. در میان تمامی حلواها ، درست کردن حلوا نخودچی دستور ساده تری دارد و فقط کافی است مواد زیر را فراهم کنید:
آرد نخودچی: یک پیمانه
آرد گندم: یک پیمانه
روغن جامد وکره آب شده :نصف پیمانه
پودر هل : یک قاشق مربا خوری
گردو خرد شده : یک پیمانه
پودر قند : یک پیمانه
ابتدا آردها را جداگانه تفت دهید تا کمی رنگشان تیره شود سپس آردهای تفت داده شده را باهم مخلوط و الک کنید . در مرحله بعد این مواد را در روی شعله ملایم قرار دهید و روغن را اضافه کنید تا غلیظ شود.
بعد از این مرحله ، هل و پودر قند را به مواد اضافه کنید و حدود ۱۰ دقیقه به حرارت دادن و همزدن مواد ادامه دهید تا به غلظت مناسب برسد.
در مرحله آخر این مواد را روی یک ظرف مناسب پهن کرده و پودر گردو را روی سطح حلوا بریزید و با پشت یک قاشق فشار دهید تا گردو کمی داخل حلوا شده و جدا نشود.
بعد از اینکه حلوا خنک شد می توان آن را به شکل دلخواه برش زد.