این شیوه درمانی که با عنوان «درمان با پلاسمای بهبودیافته» شناخته می‌شود، در واقع با قدمتی بیش از یک قرن در دهه ۱۸۹۰ میلادی و با هدف درمان بیماری دیفتری ابداع و به جامعه پزشکی معرفی شد.
در آن زمان یک محقق آلمانی به نام امیل برینگ با همکاری یک متخصص ژاپنی به نام کیتاساتو شیباسابورو دریافتند که با استفاده از سرم خون حیوانات آلوده به نوعی سم می‌توان بسیاری از بیماری‌های انسان را درمان کرد.
برینگ مولکول‌های محافظ موجود در خون حیوانات را اکسی توکسین نامید و یک دهه را صرف توسعه این شیوه درمانی کرد. وی بالاخره در سال ۱۹۰۱ به دلیل استفاده از این روش درمانی برای مقابله با دیفتری جایزه نوبل گرفت.
اکنون ما می‌دانیم که مبنای این شیوه درمانی، تولید آنتی بادی‌ها توسط سیستم ایمنی حیوانات در واکنش به عوامل بیماری‌زا است. در اولین دهه قرن بیستم، این روش با عنوان "درمان با پلاسمای بهبودیافته" نام‌گذاری شد و برای مقابله با شیوع بیماری‌های مختلف مورد استفاده قرار گرفت. ترکیباتی که از خون بیماران بهبود یافته استخراج می‌شد، یک ابزار درمانی متداول برای مقابله با انواع بیماری‌ها از سرخک و اوریون گرفته تا فلج اطفال بود.
درمان با پلاسمای بهبودیافته در زمان شیوع آنفلوآنزای اسپانیایی در سال ۱۹۱۸ میلادی نیز مورد استفاده قرار گرفت. محققان در سال ۲۰۰۶ میلادی نتایج مطالعات انجام گرفته در سال‌های ۱۹۱۸ تا ۱۹۲۵ را مورد تجزیه و تحلیل قرار دادند و مشخص شد درمان با پلاسمای بهبودیافته موجب کاهش قابل توجه میزان مرگ و میر در افرادی شده است که تحت درمان قرار گرفته‌اند. البته به اعتقاد محققان به دلیل تعداد اندک مطالعات در آن دوران، نتایج به دست آمده از تحقیقات مذکور دارای محدودیت‌هایی در تفسیر نتایج و متدولوژی بوده است.
در مطالعه دیگری که در سال ۲۰۱۵ میلادی انجام گرفت، مشخص شد که استفاده از درمان با پلاسمای بهبودیافته موجب کاهش ۷۵ درصدی مرگ و میر در اثر آنفلوآنزای اسپانیایی شده است.
به هرحال درمان با پلاسمای بهبودیافته در اواسط قرن بیستم و در پی کشف آنتی بیوتیک‌ها و توسعه روش‌های جدید برای تولید واکسن و روش‌های درمانی موثرتر، کنار گذاشته شد.
اما اکنون که توسعه روش‌های درمانی موثر برای Covid-۱۹ مستلزم صرف زمان قابل توجهی است و شیوع سریع ویروس کرونا چنین زمانی را در اختیار نمی‌گذارد، استفاده از پلاسمای بهبودیافته حداقل برای کنترل و جلوگیری از گسترش بیماری، یک گزینه قابل قبول محسوب می‌شود.
در ابتدای قرن بیست و یکم و در پی شیوع ویروس سارس، محققان هنگ‌کنگی با کمک ۸۰ داوطلب مبتلا به سارس، مطالعاتی را درباره استفاده از پلاسمای افراد درمان شده برای مقابله با این بیماری انجام دادند. نرخ مرگ مبتلایان در بین افرادی که با این شیوه تحت درمان قرار گرفتند به ۱۲.۵ درصد می‌رسید، در حالی که نرخ عمومی مرگ ناشی از این بیماری در هنگ کنگ ۱۷ درصد بود. همچنین در این تحقیقات مشخص شد بهترین زمان استفاده از این شیوه درمانی ظرف ۱۴ روز از بروز اولین علایم بیماری است.
در ابتدای شیوع ویروس جدید کرونا نیز متخصصان ایمونولوژی دانشگاه جان هاپکینز در آمریکا، درمان با پلاسمای بهبودیافته را به عنوان یک راهکار درمانی اولیه برای مقابله با این بیماری پیشنهاد داده و به سرعت زیرساخت‌های لازم برای انجام تحقیقات مرتبط را فراهم کردند.
سازمان غذا داروی آمریکا نیز چند روز پس از فراهم شدن زیرساخت‌ها با تایید آزمایشات بالینی و صدور سریع مجوز استفاده دلسوزانه از این شیوه درمانی، واکنش نشان داد. استفاده دلسوزانه به معنای به‌کارگیری این شیوه درمانی در خارج از چهارچوب آزمایشات بالینی، برای بیمارانی است که دارای شرایط خاص هستند و هیچ راهکار درمانی دیگری برای آن‌ها وجود ندارد.
البته سازمان غذا و دارو محدودیت‌هایی را نیز در این زمینه اعمال کرده است. برای مثال اهداکنندگان خون که از بیماری Covid-۱۹ بهبود یافته‌اند، باید حداقل به مدت ۱۴ روز فاقد علایم بیماری باشند و هر یک از دریافت‌کنندگان درمان دلسوزانه نیز باید به طور مستقل مورد تایید این سازمان قرار گیرند.
طرح پلاسمادرمانی بیماران کرونایی در ایران
طرح پلاسمادرمانی بیماران کرونایی به عنوان یک روش درمانی مکمل، پنجشنبه هفتم فروردین ماه با جداسازی پلاسما از بهبودیافتگان کرونا به منظور تزریق به مبتلایان به این بیماری در بیمارستان دکتر مسیح دانشوری آغاز شد.
اهداکنندگان پلاسما برای انجام این اقدام، تعدادی از کادر درمانی بودند که در هفته های اخیر به این بیماری مبتلا و بهبود یافته‌اند.
در این طرح پلاسمای جداسازی شده به بیمارانی تزریق می‌شود که بیماری آنان هنوز به مرحله حاد نرسیده و به بستری در آی سی یو احتیاج پیدا نکرده‌اند.
این روش، یک روش درمانی مستقل نیست و به صورت آزمایشی به سایر روش‌های درمانی اضافه شده و تا دو هفته آینده با مشخص شدن نتایج علمی آن، به صورت شفاف و دقیق درباره چگونگی بهره گرفتن از این روش به مردم اطلاع رسانی می‌شود.
به گزارش ایرنا، ویروس کرونا اواسط ماه دسامبر ۲۰۱۹ در ووهان واقع در مرکز چین گزارش شد. ابتدا از این بیماری به عنوان ذات‌الریه نام برده می‌شد؛ اما کمیسیون ملی بهداشت چین در ۳۰ دسامبر سال ۲۰۱۹ (۹ دی) به صورت رسمی شیوع این ویروس را در چین اعلام کرد. این ویروس در دو ماه گذشته بیش از ۱۰۰ کشور و منطقه را درگیر کرده است.
رییس مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی امروز (دوشنبه) اعلام کرد: تاکنون ۴۱ هزار و ۴۹۵ نفر در کشور به طور قطعی به ویروس کرونا مبتلا شدند که از این تعداد ۲ هزار ۷۵۷ نفر به علت ابتلا به این ویروس فوت کرده و ۱۳ هزار و ۹۱۱ نفر نیز بهبود یافته‌اند.
منابع:
پایگاه خبری نیواطلس
پایگاه خبر دانشگاه جان هاپکینز
پایگاه خبری مدیکال اکسپرس