کم کم به ماه مبارک رمضان و میهمانی الهی نزدیک می‌شویم ولی ممکن است ویروس کرونا همچنان در کشور باقی مانده باشد و تا رسیدن ماه رمضان مجبور باشیم با احتیاط عمل کرده و در خانه بمانیم.
بنابراین، شاید بهتر باشد فرصت خانه نشینی و قرنطینه را غنیمت شمرده و با دعاهای امام سجاد (ع) مقدمات حضور در ضیافت الهی را فراهم کنیم. از دعاهای چهل و دوم تا چهل پنجم صحیفه سجادیه می توان توشه ای برداشت تا هنگام ورود به ماه مبارک طعم بندگی را بهتر بچشیم و در زمان تلاوت قرآن با حضور قلبی بیشتر کلام الهی را بنوشیم. دعای چهل و دوم صحیفه سجادیه دعای ختم قرآن امام سجاد (ع) است ولی ما می خواهیم قبل از تلاوت قرآن در ماه مبارک رمضان از دعای سیدالساجدین توشه برچینیم تا شاید در میهمانی ماه رمضان بهره بیشتری نصیبمان شود.
صحیفه سجادیه پس از قرآن و نهج البلاغه به عنوان مهم‌ترین میراث مکتوب شیعه به نام‌های خواهر قرآن و انجیل اهل بیت(ع) مشهور است. امام سجاد (ع) بسیاری از معارف دینی؛ مانند خداشناسی، جهان‌شناسی، انسان‌شناسی، فرشتگان، رسالت انبیا، جایگاه پیامبر(ص) و اهل بیت (ع)، گرامی داشت اعیاد، مسائل اجتماعی و اقتصادی و اشارات تاریخی را به زبان دعا مطرح کردند. سیدالساجدین در دعاهای خود به نعمت‌های مختلف خدا اشاره کرده و درباره فضایل و رذایل اخلاقی، آداب دعا، تلاوت قرآن، ذکر، نماز و عبادت نکات فراوانی را بیان کرده اند و دعای بیستم صحیفه سجادیه به نام مکارم الاخلاق یکی از معروف‌ترین دعاهای آن حضرت است.
امام خمینی (ره) در وصیت نامه سیاسی الهی خود از صحیفه سجادیه به عنوان نمونه کامل قرآن صاعد یاد کرده و افزودند: صحیفه سجادیه از بزرگترین مناجات عرفانی در خلوتگاه انس است که دست ما کوتاه از نیل به برکات آن است؛ آن کتابی است الهی که از سرچشمه نور اللَّه نشأت گرفته و طریقه سلوک اولیای بزرگ و اوصیای عظیم الشأن را به اصحاب خلوتگاه الهی می آموزد.
امام سجاد (ع) دعای چهل سوم را نیز هنگام رویت هلال ماه رمضان نجوا می کردند و دعاهای چهل و چهارم و چهل و پنجم را هنگام ورود و وداع با این ماه می خواندند.
آیت الله حسن ممدوحی کرمانشاهی استاد حوزه در کتاب چهار جلدی شهود و شناخت به ترجمه و شرح صحیفه سجادیه پرداخته است. امام سجاد (ع) هنگام ختم قرآن در دعای چهل و دوم اینگونه دعا کردند: خدایا! تو قرآن را بر پیامبرت به طور اجمال نازل کردی. سپس عجایب قرآن را به طور مفصل برای او بیان نمودی و علم آن را همراه با تفسیرش به ارث ما اهل بیت گذاردی و ما را بر جاهلان به قرآن برتری داده و به فهم قرآن مسلط کردی تا با آن به کسانی که تاب تحمل آن را ندارند، برتری و شرافت داشته باشیم.
ممدوحی نوشت: علم به قرآن باید از شاخه نبوت افاضه گردد. زیرا گذشته از ظهور جمله بندی های قرآن، اسراری در لابه لای آن نهفته است که توقف بر افاضه و بیان معصوم دارد و این بدان جهت است که وحی، شعور فوق العاده ای است که باید خود، متولی روش استفاده از آن باشد و ذهن انسانی را کمک کند تا انسان بر اسرار بلند آن دست یابد. زیرا اذهان مردم غالبا به محسوسات انس دارد و معقولاتی را در خود جای داه که در دسترس آنهاست ولی قرآن دم از نظم عالی‌تر و فوق‌العاده‌تری می‌زند که نظام موجود نمودی از آن نظم متعالی است. از این رو قرآن کریم به مفسران معصوم نیازی حتمی دارد.
وی افزود: قرآن کریم مشتمل بر عجایب فوق العاده است. یعنی آن رمزی از نظام کل هستی و سیر آن به طرف مبدا و سپس حشر همه موجودات و پس از حشر، بقای آنها در سازمان ابدیت است که هیچ علمی توان باز کردن روزنه ای به سوی این گونه اسرار را ندارد. زیرا هیچ یک از مقدمات علمی آن در دسترس نیست.
از این رو بشر توان یافتن تفاصیل این اسرار را نخواهد داشت؛ چون مقدمات علمی ای که در دسترس بشر است با نتایج یاد شده سازگاری و تناسب ندارد و انسان فقط مجهولاتی را می تواند کشف کند که در حیطه نظام ظاهری جهان است. مثلا آنچه در عالم برزخ پیش می آید و آنچه در طول قیامت و در حساب عقاب و جزا مطرح می شود، مسائل ساده ای نیست که بتوان به طور عادی به آنها دست یافت. کیفیت حسابرسی اخروی آن چنان پیچیده است که جز فهم افراد معدود از ژرف ترین محققان توان دست یابی به آن را ندارند. بنابر این برای درک چنین مسائل عمیق چاره ای جز تبیین معصوم (ع) نخواهد بود.
وی افزود: از جمله معارف قرآن در این زمینه می توان به مباحث مربوط به اسما و صفات الهی و کیفیت قیام و وابستگی موجودات عالم به مبدا متعالی یاد کرد که با ظریف ترین وجه بر قله بلند علوم قرآن جای دارد. سرایت حمد، تسبیح و سجده در تمامی موجودات از دیگر عجایبی است که فقط قرآن از این اسرار پرده برداشته است. مثلا در آیه ۱۸ سوره حج می فرماید: آیا ندیدی که آنچه در آسمان ها و زمین است و نیز خورشید، ماه، ستارگان، کوه ها، درختان، جنبندگان و بسیاری از مردم به درگاه حضرت حق سجده می کنند.
ممدوحی ادامه داد: این سر عظیم یعنی آگاهی همه کائنات، یگانه رازی است که در عالم هستی، وارثان آن، حضرات معصومین (ع) می باشند و تبلور آن در دعای عرفه بیان شده که می فرماید «خود را به همه چیز شناساندی. از این رو هیچ چیز نسبت به تو جاهل نیست.
اینگونه علوم از عجایب فوق العاده ای است که اگر کسی راز گوشه ای از آن را دریابد، به رمز شق القمر و رمز حرکت تخت بلقیس از یمن به فلسطین با سرعتی بیشتر از سرعت نور پی خواهد برد.
ممدوحی افزود: امام سجاد (ع) در فرازی دیگر از این دعا به عدم انفکاک حقیقت قرآن و عترت اشاره فرموده است؛ مساله ای که در روایات متواتر به آن اشاره شده که «این دو هرگز از یکدیگر جدایی ندارند و هر کس به آن دو تمسک نجوید، گمراه می شود.»
وی افزود: بنا بر این آن حضرت با معرفی اهل بیت (ع) و نثار درود به روان پاک و بلند آن بزرگواران، روشنایی مسیر انسانیت را منحصر در پیروی آن مشعل داران راه پیامبر (ص) دانسته و آنان را به عنوان طلیعه داران پیشتاز در نظام هدایت بشری که از سوی خدا به این سمت تعیین شده اند، معرفی کرده است.
ممدوحی در ادامه به این روایت از امام صادق (ع) اشاره کرد که «به راستی خدا به واسطه امامان هدایتگر از خاندان پیامبر (ص)، دین خود را روشن ساخت و راه و روش خود را به وضوح معرفی نمود و از باطن سرچشمه های دانش خود به آنان ا رزانی داشت. از این رو هر کس از امت محمد (ص) حق واجبی را که آنان بر دیگران دارند، بشناسند، شیرینی ایمان را چشیده و از فضیلت زیبایی اسلام آگاهی خواهد یافت.»
وی افزود: در واقع قرآن و روایات اهل بیت (ع) همانند اقیانوسی از معارف هستند که هر کسی به قدر ظرفیت خود می تواند از آنها استفاده و ظرفیت خود را اشباع کند ولی این به آن معنا نیست که دقایق عظیم معرفتی برای عموم مردم قابل دسترسی باشد.
این استاد اخلاق افزود: درک اینگونه مسائل و معارف ویژه کسانی است که خود آن بزرگواران در احادیث بسیار معرفی کرده اند؛ چنان که آیات بسیاری از قرآن، مخاطبان دقیق خود را عالمان، متفکران و اولوا الالباب یعنی صاحبان خرد و تعقل می داند.
وی تاکید کرد: بنابر این اگر چه این اقیانوس عمیق، ساحل های فراوانی دارد که بسیاری از مردم عادی را سیراب و اشباع می کند ولی هر شناگری باید به عمق متناسبی روی آورد تا بتواند راه طی شده را برگردد و با جمع وجور کردن خود و مهار امواج، به ساحل امن برسد و گرنه اگر بیش از حد خود دست و پا بزند، قطعا حریف عمق و موج این اقیانوس عظیم نخواهد بود و نتیجه مطلوب را به دست نخواهد آورد.